آریا بانو - فردی را در نظر بگیرید که دچار اختلال اضطرابی است و آلپرازولام برای او تجویز می‌شود، در صورت مصرف نادرست آلپرازولام یا مصرف آن بعد از یک مدت طولانی با توجه به اینکه به این دارو وابسته شده است، ترک آلپرازولام برای او بسیار سخت خواهد شد.
نبض ما – در این مطلب درباره‌ی افرادی که برای مدت طولانی داروهایی از دسته بنزودیازپین‌ها مثل زاناکس(آلپرازولام) مصرف می‌کنند و به این دارو وابسته می‌شوند، می‌خوانیم. در قسمت قبل توضیحاتی در رابطه با داروی آلپرازولام داده شد. در ادامه دکتر زهرا کلاهدوز، داروساز در این باره که چرا قطع بعضی داروها نیاز به برنامه زمانبندی تدریجی دارد؟ به نبض ما می گوید: زمانی‌که افراد مصرف کننده آلپرازولام، تلاش می‌کنند که این دارو را قطع کنند، ممکن است علائمی از جمله روان پریشی (سایکوز)، اضطراب و حتی حملات صرع را تجربه کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که وابسته به زاناکس (آلپرازولام) هستند حتماً با یک پزشک معتمد جهت کاهش دوز تدریجی دارو، طی یک برنامه مطمئن مشورت کنند.

چه مدت زمان نیاز است که ترک آلپرازولام موثر باشد؟
دکتر کلاهدوز در پاسخ به این پرسش می گوید: نحوه صحیح کاهش دوز و طول دوره پروسه کاهش دوز، کاملاً وابسته به این است که فرد چه مدت و چه مقدار زاناکس مصرف کرده و زاناکس چه عوارضی برای او در پی داشته است.

اهمیت کاهش دوز دارو زیر نظر پزشک:
وقتی که فردی یک بنزودیازپین نسخه ای (داروی ضد اضطراب از دسته بنزودیازپین‌ها از جمله آلپرازولام را که پزشک برای او تجویز کرده) مصرف می‌کند، عملکرد بدن و ذهن هر دو به آن ماده وابسته می‌شوند و از آن ماده دارویی به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. به طوری که بدون آن دارو فرد ممکن است علائم ناخوشایند ترک را تجربه کند. وی با اشاره به این موارد می گوید: علائم ترک (Withdrawal Symptoms) آلپرازولام عبارتند از حملات صرع، تشنج و فشار خون بالا. اگر این علائم به طور کامل درمان نشود، می‌تواند بسیار جدی و خطرناک باشد. این علائم می تواند تا حدی شدید باشد که افراد را دچار پارانوئیا (بیماری ذهنی که فرد به طور غیرمنطقی باور دارد که شخص مهمی است، این گونه افراد نمی‌توانند به سایر افراد اعتماد کنند و تصور دارند که دیگران از آنها متنفرند و تلاش می‌کنند به آنها آسیب برسانند)، افسردگی و خشم غیرعادی کند.

فاکس نیوز گزارش می دهد، تهدیدهایی که حین ترک یکباره این دسته داروها مطرح است، عبارتند از:
بی خوابی حملات اضطرابی خلق و خوی مضطرب کابوس شبانه فلش بک (بازگشت به خاطرات گذشته و حس بدی که ناشی از آنها برای فرد ایجاد شده است) عدم پذیرش واقعیت چه عواملی موجب عدم توانایی قطع دوره مصرف داروی آلپرازولام می شود؟ این داروساز در پاسخ به این پرسش می گوید: عواملی فرد را وادار می کند، دوباره به مصرف دارو ادامه دهد، این عوامل عبارتند از:
1- عدم گذراندن دوره کامل ترک دارو
2-برقراری ارتباط با سایر افرادی که سوء مصرف مواد را دارند به محض اتمام درمان: آن دسته از افرادی که از شبکه حمایتی برخوردار نیستند، به محض اینکه به زندگی بدون دارو بازگشتند و به اصطلاح پاک شدند، بسیار در معرض آسیب هستند که به دوره سوء مصرف برگردند.
3- عدم یافتن درمان مناسب هم ممکن است احتمال شکست را بالا ببرد و فرد به دوره سوءمصرف خود بازگردد.
به همین دلیل کاهش دوز دارو زیر نظر پزشک همیشه ضروری است. این مسئله زمانی که در ترک بنزودیازپین‌ها به علائم ترک برخورد می‌کنیم اهمیت دوچندانی دارد. مدیریت و کنترل این علائم آن هم در شرایطی که قطع دارو یکباره یا خیلی سریع انجام شده باشد بسیار اهمیت دارد.
چرا که ممکن است فرد مصرف کننده دوباره به استفاده از همان داروها روی آورد. طبق گزارش NIDA، حدود 60-40 درصد افرادی که با مصرف این مواد دست و پنجه نرم می‌کنند، طی یکسال اول بعد از درمان دوباره به دوره‌ی سوء مصرف خود باز می‌گردند.
عواقب ترک آلپرازولام به صورت خودسرانه چیست؟
دکتر کلاهدوز می گوید: متاسفانه بعضی افراد روش پزشکی ترک ماده را انتخاب نمی‌کنند، این افراد خودسرانه دوز داروی مصرفی را کاهش می‌دهند و در نهایت این پروسه ترک را نیمه کاره رها می‌کنند.
افرادی که بیشترین اختلالات و عوارضی را تجربه می‌کنند، غالباً با اختلالات سلامتی ذهنی‌ای درگیر می‌شوند که از ابتدا زاناکس(آلپرازولام) برای درمان آن تجویز شده است. برای مثال فردی را در نظر بگیرید که دچار اختلال اضطرابی است، و آلپرازولام برای کنترل و درمان این اختلال برای او تجویز می‌شود، در صورت مصرف نادرست آلپرازولام یا مصرف آن بعد از یک مدت طولانی به دارو وابسته می‌شود.
حال در این شرایط اگر به صورت یکباره یا خیلی سریع دارو را قطع کند، نه تنها علائم ناخوشایند ترک دارو برای او ایجاد می‌شود، بلکه علائم اختلال اضطرابی هم شدیدتر و بیشتر از گذشته به سراغ او می‌آید.
کاهش دوز تدریجی دارو به صورت کنترل شده، زیر نظر یک پزشک متخصص یا کادرمانی، بهترین راه برای اجتناب از عواقب منفی ناشی از ترک دارو از جمله روان پریشی (سایکوز) و تشنج است. کاهش دوز به این روش به تیم درمانی این اطمینان را می دهد که بیمار ایمن و تحت کنترل باقی می‌ماند.

چه نکاتی برای تحمل بهتر دوره ترک دارو باید رعایت شود؟
– اینکه فرد از نظر مایعات تامین باشد بسیار اهمیت دارد. کم آبی (دهیدراتاسیون) به طور جدی علائم ترک را بدتر می‌کند.
– از مصرف محرک هایی مثل کافئین باید اجتناب شود، چرا که موجب تشدید علائم ترک می شود.
– از مصرف الکل هم باید شدیداً اجتناب شود.
– به علت احتمال بروز تهوع در افرادی که در حال گذراندن دوره ترک هستند، مصرف غذاهای کم ادویه یا بی‌ادویه توصیه می‌شود.
– غذاهای با پروتئین بالا می‌تواند باعث افزایش قدرت بیمار شود و انرژی کافی برای او تامین کند.
اولین قدم برای کاهش دوز دارو این است که تصمیم گرفته شود با چه دوزی درمان شروع شود. این امر نیاز به نظارت مستقیم پزشک در تیم درمانگر دارد که مقدار مصرف و طول دوره مصرف دارو را برای بیمار در نظر بگیرد.
نکات مهم:
– هیچ محلول خوراکی برای علائم ترک ناشی از بنزودیازپین ها وجود ندارد.
– داروها و نوشیدنی های خوراکی که ادعا می‌شود برای ترک و سم‌زدایی موثر هستند، طبق مطالعات علمی اثر به اثبات رسیده ای ندارند و نباید همراه با سایر داروهایی که برای سم زدایی استفاده می‌شوند، مصرف شود. مصرف توأم این داروها با هم به دو دلیل توصیه نمی‌شود، یکی اینکه از نظر علمی، اطلاعات محدود درباره آنها وجود دارد و دیگر اینکه احتمال تداخلات خطرناکی برای آنها متصور است.
– در یک مطالعه توسط خبرگزاری Syracuse Local News گزارش شده است: 79 درصد لیبل مکمل‌ها همه یا بعضی از موارد ادعا شده از مواد را در فرآورده نداشتند!
به طور عمومی حداقل 8 هفته برای “دوره کاهش دوز تدریجی و قطع داروی زاناکس” زمان لازم است.
دکتر کلاهدوز ادامه می دهد: پزشکان با تقسیم کردن دوره ترک داره به چهار قسمت، برای هر قسمت آن 25% کاهش دوز دارو را در نظر می‌گیرند. برای مثال اگر بیمار روزی 6 میلی‌گرم آلپرازولام مصرف می‌کند، طی دو هفته دوز دارو را به 5/4 میلی‌گرم مصرف می‌رسانند، سپس به 3 میلی‌گرم برای دو هفته بعد و به همین ترتیب این روال را برای 8 هفته ادامه می‌دهند (هر دو هفته 25 درصد مقدار دارو کاهش می‌یابد یعنی 5/1 میلی‌گرم از 6 میلی‌گرم) تا دارو قطع شود.
مراقبت حمایتی در دوره ترک دارو:
دوره سم زدایی برای قطع آلپرازولام ضروری است. از سایر اقدامات درمانی برای حمایت از دوره سم زدایی، اقداماتی از جمله درمان شناختی رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy (CBT)) و مصاحبه انگیزشی (Motivational Interviewing) است. افرادی که از نظر ذهنی در سلامت هستند و سوءمصرف مواد دارند، با تکنیک‌های مصاحبه انگیزشی با درمان همراه شدند. و این روش برای 62 درصد آنها موثر واقع شد. گاهی از داروهای کمکی از جمله استامینوفن و ایبوبروفن با تجویز دوزهای درمانی برای راحت‌تر تحمل شدن دوره سم زدایی استفاده می‌شود و احساس ناخوشایندی که ناشی از علائم ترک ایجاد می‌شود، تعدیل می‌یابد. طبق گزارش موسسه ملی بیماری‌های روانی (National Institute of Mental Illness)، 53 درصد سوء مصرف کنندگان داروهای بنزودیازپینی داروی خود را به سایر بنزودیازپین‌ها تغییر می‌دهند، این امر هم باید زیر نظر پزشک متخصص صورت گیرد. سخن آخر: با مراقبت دقیق، افراد می‌توانند به طور مطمئن و موثر دوز داروی زاناکس (آلپرازولام) را کاهش دهند. طبق این روش و متعاقب آن با درمان حمایتی و پایش‌هایی که بعد از درمان صورت می‌گیرد، افراد به زندگی سالم و متوازن خود باز می‌گردند.
نکته مهم: حتماً از یک پزشک یا متخصص درمان برای ترک داروهای بنزودیازپینی و داروهای مشابه آنها مثل زاناکس مشورت بگیرید. از قطع داروی زاناکس(آلپرازولام) بدون مشورت با پزشک متخصص بپرهیزید. دوره‌ی سم زدایی برای همه‌ی ضد اضطراب بنزودیازپینی که طولانی مدت مصرف می‌شوند ضروریست و باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.
توجه: زاناکس نام تجاری داروی آلپرازولام است. این توضیحات درباره داروی آلپرازولام با هر نام تجاری که تولید می شود صدق می کند.