آریا بانو - زومیت / مطالعات نشان می‌دهند اسپیرولینا فواید زیادی برای سلامتی دارد، ولی کارشناسان هشدار می‌دهند نباید همراه برخی داروها مصرف شود.
اسپیرولینا جلبکی سبز آبی (نوعی سیانوباکتر) است که به‌طور طبیعی در دریاچه‌های آب شور و اقیانوس‌ها رشد می‌کند و سرشار از پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی، کاروتنوئیدها و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب کمک کنند.
پژوهشگران هنوز درحال بررسی خواص اسپیرولینا برای سلامتی هستند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این جلبک در مواردی مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا می‌تواند مفید باشد. در ادامه به برخی از فواید اسپیرولینا اشاره می‌کنیم.
مشخصات تغذیه‌ای اسپیرولینا
اسپیرولینا حاوی مقدار اندکی قند و سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند فولات، کولین، ویتامین A و بتاکاروتن است. بنا به اطلاعات منتشرشده توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا، یک قاشق غذاخوری اسپیرولینا شامل موارد زیر است:
20 کالری
4 گرم پروتئین
0٫5 گرم چربی
1٫67 گرم کربوهیدرات
8٫4 میلی‌گرم کلسیم
2 میلی‌گرم آهن
13٫6 میلی‌گرم منیزیم
8٫26 میلی‌گرم فسفر
95٫2 میلی‌گرم پتاسیم
خواص مفید اسپیرولینا
اسپیرولینا غذایی پر از مواد مغذی است که حاوی انواع فراوانی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه، کوآنزیم‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها است. اسپیرولینا منبع خوبی از پروتئین است و اسیدهای آمینه ضروری را فراهم می‌کند.
اسپیرولینا حاوی مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان‌هایی نظیر بتاکاروتن و ویتامین E و مواد معدنی مانند منیزیم، روی، مس، سلنیوم و آهن است. اسپیرولینا همچنین منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 است. اسپیرولینا با دارا بودن ترکیبات مفید در موارد زیر می‌تواند مفید باشد.
محافظت در برابر سرطان
شواهد اولیه‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد اسپیرولینا ممکن است در برابر سرطان محافظت کند. مرور سیستماتیکی در سال 2021 نشان داد سیانوباکترهای سبزآبی همچون اسپیرولینا به‌عنوان عامل ضدسرطان در بدن عمل می‌کنند. به عبارت دیگر اسپیرولینا ممکن است توانایی توقف یا کند کردن رشد سلول‌های سرطانی را داشته باشد.
مواد موجود در جلبک‌های سبز آبی خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی دارند. همچنین نشانه‌های وجود دارد که حاکی از آن است که جلبک‌های سبزآبی می‌توانند همراه با سایر داروهای ضدسرطان تاثیر مثبتی داشته باشند. با‌این‌حال، توجه به این نکته مهم است این پژوهش‌ها بدان معنا نیست که مصرف مکمل‌های اسپیرولینا که به صورت آنلاین یا از فروشگاه مواد غذایی خریداری می‌کنید، سرطان را متوقف یا از آن پیشگیری می‌کنند.
سرشار از آنتی اکسیدان
اسپیرولینا آنتی‌اکسیدانی قوی است که دارای خواص ضدالتهابی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی است. مصرف اسپیرولینا ممکن است کارآیی سیستم ایمنی بدن را افزایش دهد و بتواند سلول‌های کشنده طبیعی (نوعی از سلول‌های سفید خون که سلول‌های آلوده یا سرطانی را از بین می‌برد) را تحریک کند. علاوهبراین، اسپیرولینا ممکن است سلامت روده را بهبود بخشد و دارای ویژگی‌های پروبیوتیک است که ممکن است با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد (اتم های ناپایداری که می‌توانند به سلول‌ها آسیب بزنند و موجب بیماری و پیری شوند) دارای اثر آنتی‌اکسیدانی باشد.
کاهش فشار خون
یکی از خواص اسپیرولینا این است که می‌تواند به تنظیم و مدیریت فشار خون کمک کند. مطالعه‌ای روی افراد دچار فشار خون بالا نشان داد فشار خون کسانی که به مدت شش هفته روزانه 4٫5 گرم اسپیرولینا مصرف می‌کردند، کاهش پیدا کرد.
کاهش کلسترول
داده‌های امیدوارکننده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مکمل اسپیرولینا می‌تواند سطح کلسترول را کاهش دهد و به سلامت متابولیک کمک کند. مطالعه‌ای در سال 2013 افرادی را بررسی کرد که سطح کلسترول آن‌ها به تازگی افزایش یافته بود. این مطالعه نشان داد مصرف یک گرم اسپیرولینا در روز به مدت سه ماه باعث کاهش سطح تری‌گلیسیرید و کاهش سطح کلسترول کل می‌شود. فراتحلیلی از سال 2019 همچنین نشان داد مصرف اسپیرولینا باعث کاهش سطح کلسترول کل می‌شود.
کاهش علائم رینیت آلرژیک
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اسپیرولینا می‌تواند به کاهش علائم رینیت آلرژیک (علائم آلرژی در بینی که به تب یونجه نیز معروف است) کمک کند.
مطالعه کوچکی در سال 2020 نشان داد اسپیرولینا در کاهش علائم رینیت آلرژیک مؤثرتر از داروی سیتریزین است. برای تایید این موضوع به پژوهش‌های بیشتری نیاز است، اما نتایج مطالعه ممکن است پیامدهای امیدوارکننده‌ای داشته باشد.
کمک به درمان کم‌خونی
اسپیرولینا منبع خوبی از آهن است و ممکن است به افراد مبتلا به کم‌خونی کمک کند. مشخصه کم‌خونی کاهش هموگلوبین یا گلبول‌های قرمز خون است. بدون آهن کافی، بدن نمی‌تواند به اندازه کافی هموگلوبین را در سلول‌های قرمز خون تولید کند. هموگلوبین گلبول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد اکسیژن را به بافت‌ها و اندام‌های بدن برسانند.
مطالعه کوچکی نشان داد در میان افراد 50 ساله یا مسن‌تر، مصرف مکمل اسپیرولینا به مدت 12 هفته اثر مثبتی بر مقدار هموگلوبین خصوصا در زنان داشت. گرچه پژوهش‌های بیشتری برای نتیجه‌گیری قطعی نیاز است.
تنظیم قند خون
افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که درمعرض خطر ابتلا به دیابت هستند، اغلب به دنبال راه‌هایی برای کنترل قند خون خود هستند. مرور سیستماتیکی که سال 2021 منتشر شد، نشان داد مصرف مکمل اسپیرولینا در مقادیر 0٫8 تا 8 گرم در روز می‌تواند سطح قند خون ناشتا و همچنین پروفایل چربی را در افراد مبتلا به دیابت نوع دو بهبود بخشد. گرچه برای اثبات این موضوع به مطالعات بیشتری نیاز است.
منبع خوب پروتئین
اسپیرولینا منبع خوبی از پروتئین است، به ویژه برای گیاهخواران یا کسانی که از مصرف فرآورده‌های جانبی حیوانی اجتناب می‌کنند. اگرچه اسپیرولینا به اندازه منابع شیر و گوشت پروتئین ندارد، با داشتن 4 گرم پروتئین در هر قاشق غذاخوری، از بسیاری از منابع پروتئین گیاهی پروتئین بیشتری دارد.
مفید برای بیماری کبد چرب
مطالعه کوچکی از سال 2014 نشان داد مصرف مکمل اسپیرولینا ممکن است برای افراد مبتلا به کبد چرب غیرالکلی مفید باشد. افراد مورد مطالعه به مدت شش ماه روزانه 6 گرم اسپیرولینا مصرف کردند. در پایان دوره آزمایشی، کاهش معناداری در سطح آنزیم‌های کبدی، تری‌گلیسریدها، کلسترول کل، کلسترول دارای چگالی پایین و نسبت کلسترول کل به لیپوپروتئین با چگالی بالا مشاهده شد. این کاهش‌ها نشانگر عملکرد سالم‌تر کبد است.
کمک به کاهش وزن
اسپیرولینا ممکن است برای افراد چاق مفید باشد. مرور سیستماتیکی در سال 2019 نشان داد اسپیرولینا ممکن است درصد چربی بدن و دور کمر را در افراد دارای اضافه وزن کاهش دهد. گرچه این فراتحلیل فقط شامل پنج مطالعه می‌شد، بنابراین برای نتیجه‌گیری درمورد تاثیر اسپیرولینا بر کاهش وزن به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
بهبود سلامت دهان
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد یکی از خواص اسپیرولینا کمک به سلامت دهان است. مطالعه‌ای در سال 2013 نشان داد ژل اسپیرولینا که روی لثه‌ها مالیده شود، می‌تواند به درمان علائم بیماری لثه کمک کند. همچنین شواهدی وجود دارد که اسپیرولینا می‌تواند به مبارزه با فیبروز زیرمخاطی دهان مبارزه کند. فیبروز زیرمخاطی دهان وضعیتی است که می‌تواند موجب ضایعات سرطانی در دهان شود، گرچه برای نتیجه‌گیری مطمئن به مطالعات بیشتری نیاز است.
تفاوت اسپیرولینا سبز با اسپیرولینا آبی چیست؟
اسپیرولینا سبز در واقع همان جلبک اسپیرولینا است که رنگ سبز دارد و معمولا به صورت پودر یا قرص مصرف می‌شود. این نوع اسپیرولینا از جنس بندپیچه (Arthrospira) است که حاوی کلروفیل (رنگدانه سبز) و فیکوسیانین (رنگدانه آبی) است. این درحالی است که اسپیرولینا آبی معمولا به فیکوسیانین (Phycocyanin) استخراج شده از اسپیرولینا اشاره دارد، یعنی رنگدانه آبی‌رنگی که از اسپیرولینا جدا شده و به صورت مکمل یا پودر عرضه می‌شود.
تفاوت در ترکیبات و خواص تغذیه‌ای:
اسپیرولینا سبز (کل اسپیرولینا):
حاوی پروتئین بالا
دارای ویتامین‌های گروه B، آهن، منیزیم، آنتی‌اکسیدان‌ها (کلروفیل، کاروتنوئیدها، فیکوسیانین)
منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد مغذی متنوع است که باعث بهبود سیستم ایمنی، کاهش التهاب، افزایش انرژی و بهبود سلامت قلب می‌شود.
بازار 
اسپیرولینا آبی یا عصاره فیکوسیانین:
غنی از فیکوسیانین است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی بسیار بالایی دارد.
فاقد کلروفیل و بیشتر مواد مغذی دیگر موجود در کل اسپیرولینا است.
اغلب به عنوان افزودنی برای تقویت خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی استفاده می‌شود.
مصرف اسپیرولینا آبی بهتر است یا اسپیرولینا سبز؟
اگر هدف مصرف مکمل غذایی کامل با طیف وسیعی از مواد مغذی و پروتئین بالا است، اسپیرولینا سبز (کل اسپیرولینا) انتخاب بهتری است. ولی چنانچه هدف دریافت مقدار بالای آنتی‌اکسیدان فیکوسیانین برای کاهش التهاب یا تقویت سیستم ایمنی است، عصاره گزینه مناسب‌تری است.
خطرات بالقوه و عوارض جانبی اسپیرولینا
اسپیرولینا ماده غذایی درنظر گرفته می‌شود و مصرف مقادیر متعادل آن برای بیشتر مردم خطر چندانی ندارد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده بر مکمل های غذایی نظارت ندارد، اما اسپیرولینا را به‌عنوان «عموما بی‌خطر» دسته‌بندی می‌کند.
اگر اسپیرولینا در آب‌های آلوده به فلزات سنگین، باکتری‌ها یا میکروسیستین‌ها (نوعی باکتری که توسط جلبک‌های آبی برای محافظت دربرابر شکارچیان تولید می‌شود) رشد کند، ممکن است با سموم آلوده شود.
در برخی افراد مصرف اسپیرولینا با عوارض جانبی مانند گرفتگی، نفخ، گاز، اسهال، سرگیجه و استفراغ ممکن است همراه باشد. واکنش‌های آلرژیک مانند بثورات پوستی و کهیر نیز ممکن است بروز کند. اگر پس از مصرف اسپیرولینا دچار عوارض منفی شدید مصرف آن را متوقف کرده و با پزشک خود صحبت کنید.
چگونه اسپیرولینا را به رژیم غذایی خود اضافه کنیم؟
اسپیرولینا به صورت قرص (کپسول) یا به صورت پودر سبز رنگی که می‌توانید به غذای خود اضافه کنید فروخته می‌شود. اسپیرولینا خوش طعم است و بسیاری از افراد از عطر و طعم آن لذت می‌ببرند. چنانچه طعم آن را دوست ندارید می‌توانید با میوه‌ها یا شیرین‌کننده‌های دیگر مخلوط کنید.
پودر اسپیرولینا را به روش‌های زیر می‌توانید مصرف کنید:
مخلوط کردن با آب یا نوشیدنی‌های دیگر
افزودن به اسموتی
مخلوط کردن با ماست
پختن همراه نان
استفاده در سس سالاد
مخلوط کردن با غذاهای انرژی‌بخش
مقدار و ایمنی
کارشناسان می‌گویند کودکان و زنان باردار یا شیرده نباید اسپیرولینا مصرف کنند. علاوهبراین افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی نظیر لوپوس، مولتیپل اسکلروزیس یا آرتریت‌روماتوئید نباید اسپیرولینا مصرف کنند زیرا ممکن است سیستم ایمنی آن‌ها را تحریک کرده و شرایط آن‌ها را بدتر کند.
اگر به تازگی مصرف اسپیرولینا را شروع کرده‌اید، باید با مقدار کم شروع کنید و برای اجتناب از دچار شدن به عوارض جانبی مانند نفخ یا اسهال مقدار آن را به تدریج اضافه کنید.
تداخلات دارویی احتمالی
اسپیرولینا را نباید همراه داروهای زیر مصرف کرد:
داروهای ضددیابت
داروهایی که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند
داروهای ضدانعقاد
داروهای ضدپلاکت
اگر از مکمل‌های گیاهی استفاده می‌کنید، به خصوص مکمل‌هایی که قند خون را کاهش می‌دهند یا لخته شدن خون را کند می‌کنند، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا ممکن است ترکیب آن‌ها با اسپیرولینا خطرناک باشد. اسپیرولینا حاوی ویتامین K است (0٫26 میکروگرم ویتامین K در هر گرم) که در انعقاد خون نقش دارد و مصرف مقدار زیاد آن می‌تواند با داروهای ضدانعقاد خون تداخل داشته باشد. از سوی دیگر، برخی مطالعات نشان می‌دهند اسپیرولینا به‌عنوان نوعی جلبک سبز آبی ممکن است دارای ترکیب ضدانعقاد خون نیز باشد و خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهد، بنابراین به‌طورکلی، مصرف آن همراه داروهای رقیق‌کننده خون توصیه نمی‌شود.
جمع‌بندی
اسپیرولینا نوعی جلبک سبزآبی غنی از مواد مغذی است که چندین دهه است مصرف می‌شود. اسپیرولینا خواص آنتی اکسیدانی دارد و ممکن است به کاهش فشار خون، کاهش کلسترول، تنظیم قند خون کمک کند و تاثیر مثبتی در سلامت دهان داشته باشد. گرچه نباید از اسپیرولینا به عنوان جایگزینی برای درمان‌های پزشکی استفاده کرد. قبل از مصرف مکمل جدید حتما با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید.
توجه داشته باشید مکمل‌های غذایی تحت نظارت سختگیرانه سازمان غذا و دارو قرار ندارند. اثرات مکمل‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به متغیرهایی نظیر نوع، مقدار، دفعات استفاده و تداخل با داروهای فرد بستگی دارد. پیش از شروع مصرف هرگونه مکملی با پزشک خود مشورت کنید.