بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا / جراحی عروق یکی از رشته‌های مهم و پرکاربرد پزشکی است که در سال‌های اخیر با تکیه‌ بر پیشرفت‌های چشمگیر علمی و صنعتی در زمینهٔ تجهیزات پزشکی و درمان‌های جدید، روند درمان اختلالات و بیماری‌های عروقی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و به یاری بیماران بسیاری شتافته است.
باوجود دامنه وسیع فعالیت و اهمیت رشته جراحی عروق، کمبود جراح متخصص عروق یکی از معضلات کنونی در تمام کشورهای دنیا است، چراکه جراحی‌های پیچیده، دشوار و حساس در این رشته عامل استرس‌زایی است که شاید هر جراحی نتواند با آن کنار بیاید و به همین خاطر بسیاری از پزشکان ترجیح می‌دهند در رشته‌های دیگر جراحی مشغول به کار باشند تا کمتر با خونریزی‌های شدید و شرایط اورژانسی مواجه شوند.
دکتر پوریا ثابتیان یکی از پزشکان نخبه ایرانی، متخصص جراحی عروق و فوق تخصص جراحی اندوواسکولار و بیماری‌های وریدی است که هم‌اکنون به‌عنوان جراح ارشد در بیمارستان الیزابت مونشن گلادباخ کشور آلمان به‌عنوان یکی از دو کشور پیشرو در رشته جراحی عروق در سطح دنیا فعالیت می‌کند.
این پزشک فوق تخصص ایرانی مقیم آلمان در گفت‌وگوی اختصاصی با ایسنا، ضمن تشریح عوامل بروز اختلالات و بیماری‌های عروقی، علائم هشداردهنده این بیماری‌ها و نیز مقوله مهم پیشگیری، به روش‌های تشخیص و درمان این بیماری‌ها اشاره کرد و از آخرین یافته‌های این رشته حساس جراحی گفت که در ادامه می‌خوانید.
دکتر ثابتیان با اشاره به اینکه رشته جراحی عروق معمولاً با رشته قلب و عروق و حتی جراحی قلب اشتباه گرفته می‌شود، اظهار کرد: رشته جراحی عروق درواقع جراحی تمام عروق بدن به‌جز عروق قلبی است که عروق قلبی توسط متخصصان و جراحان قلب مداوا می‌شود. بنابراین کار اصلی جراح عروق، برقراری خون‌رسانی در بدن و همین‌طور درمان اختلالات مربوط به خون‌رسانی ازجمله بیماری‌های شریانی و وریدی و همچنین انسدادهای شریانی و وریدی است.
بیماری‌هایی که سبب اختلالات خون‌رسانی و عروقی می‌شود
وی با بیان اینکه ازجمله بیماری‌های دیواره‌ای در شریان‌ها و وریدها می‌توان به بیرون‌زدگی‌ها یا آنوریسم ها اشاره کرد، افزود: بسیاری از بیماری‌های سیستمیک در بدن ما می‌تواند باعث اختلالات خون‌رسانی و اختلالات عروقی شود؛ از جمله دیابت، بیماری‌های مادرزادی و آنومالی‌های عروقی، آسیب‌ها و تروماهای عروقی در اثر تصادفات، اختلالات بافت همبند در بدن که باعث ضعف دیواره عروقی می‌شود، سرطان‌ها و بسیاری از بیماری‌های دیگر که باعث اختلالات عروقی در کل بدن می‌شوند.
متخصص جراحی عروق و فوق تخصص جراحی اندوواسکولار و بیماری‌های وریدی، ادامه داد: دسته دیگری از بیماری‌ها، التهابات عروقی یا همان واسکولیت ها هستند که باعث اختلال خون‌رسانی شده و به چند دسته تقسیم می‌شوند، همچون التهاب عروق بزرگ بدن مثل شریان آئورت، التهاب عروق متوسط مثل شریان‌های لگنی و التهاب عروق بسیار کوچک که در انتهای بدن مثل دست‌ها و پاها قرار دارند.
وی انواع مختلف بیماری‌های یادشده را نشان‌دهنده اهمیت رشته جراحی عروق دانست و گفت: عدم خون‌رسانی به یک ارگان، باعث نرسیدن اکسیژن به آن ارگان و در نهایت مرگ آن می‌شود. به‌عنوان ‌مثال عدم خون‌رسانی در قسمت روده‌ها باعث ایسکمی شده و می‌تواند باعث مرگ بیمار شود. یعنی همان اتفاقی که در قلب در اثر گرفتگی عروق می‌افتد و باعث سکته قلبی می‌شود، می‌تواند در تمام‌اندام‌ها و دیگر اعضای بدن اتفاق افتد.
این پزشک متخصص ایرانی مقیم آلمان با بیان اینکه جراح عروق با برقراری خون‌رسانی می‌تواند مانع از بین رفتن ارگان‌ها در بدن شود، تصریح کرد: درواقع شریان‌ها خون را از سمت قلب به سمت اندام‌ها و ارگان‌های بدن هدایت می‌کنند و وریدها خون عاری از اکسیژن را به سمت قلب و ریه برای تصفیه برمی‌گردانند که این فرایند نباید دچار اختلال شود.
عوامل تأثیرگذار در بروز اختلالات عروقی
وی در مورد عوامل تأثیرگذار در بروز اختلالات عروقی گفت: عوامل بسیار شایعی در این زمینه وجود دارد، ازجمله مصرف سیگار و دخانیات، بالا بودن چربی خون، بالا بودن فشارخون، استفاده از داروهای ضدبارداری، بالا بودن اسید اوریک، دیابت و چاقی. همچنین اختلالات خونی و بیماری‌های سرطانی به‌خصوص سرطان‌های خون می‌توانند از دیگر عوامل دخیل در بروز بیماری‌های عروقی باشند.
جراح ارشد در بیمارستان الیزابت مونشن گلادباخ آلمان، فرایند تشخیص بیماری‌های عروقی را از طریق یافته‌های بالینی عنوان کرد و توضیح داد: مهم‌ترین علائم بالینی تغییر رنگ پوست، کاهش درجه حرارت، درد شدید در اندام، از بین رفتن نبض‌ها، از بین رفتن حس و بی‌حسی در ناحیه و همین‌طور فلج شدگی و عدم توانایی در حرکت اندام است.
علائم هشداردهنده‌ای که از بیماری‌های عروقی خبر می‌دهند
دکتر ثابتیان پیرامون علائم هشداردهنده در بیماری‌های عروقی توضیح داد: در کنار علائم بالینی اشاره‌ شده، از بین رفتن قدرت تحرک یا فلج شدگی می‌تواند علامت هشداردهنده جدی در بیماری‌های عروقی باشد، همین‌طور زمانی که بیمار بعد از چند قدم راه رفتن باید بایستد و نمی‌تواند به راه رفتن ادامه دهد که به آن لنگش متناوب گفته می‌شود.
وی اضافه کرد: در بیماران دیابتی و بیماران دارای اختلالات خون‌رسانی و انسدادهای شریانی، زخم‌هایی در پا دیده می‌شود که علائم هشداردهنده هستند و بیمار باید به‌سرعت به جراح عروق مراجعه کند.
مراجعه دیرهنگام و خطر از دست دادن عضو
فوق تخصص جراحی اندوواسکولار و بیماری‌های وریدی در آلمان هشدار داد: بی‌توجهی به علائم اشاره‌ شده و عدم مراجعه به‌موقع به جراح عروق می‌تواند پیامدهای ناخوشایندی همچون از دست دادن عضو، به دنبال داشته باشد.
وی در ادامه اعلام کرد: در فرایند تشخیص بیماری‌های عروقی بعد از معاینات بالینی، می‌توان به استفاده از سونوگرافی داپلکس رنگی اشاره کرد که یکی از بهترین آپارات‌های موجود برای تشخیص بیماری‌های عروقی است.
پیشگیری از بیماری‌های عروقی با اصلاح سبک زندگی
جراح ارشد در بیمارستان الیزابت مونشن گلادباخ آلمان، با تأکید بر اینکه بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات عروقی (در صورتی‌که ناشی از ناهنجاری‌های مادرزادی نباشند) اصلاح سبک زندگی است، گفت: ترک سیگار، پایین آوردن چربی خون، کنترل فشارخون و نگه‌داشتن فشارخون در حد نرمال، پایین آوردن اسیداوریک، کنترل قند خون، عدم مصرف داروهای ضدبارداری، کاهش وزن و همین‌طور فعالیت بدنی منظم و ورزش از عوامل مؤثری هستند که می‌توانند از بروز اختلالات عروقی جلوگیری کنند.
دکتر ثابتیان مصرف سیگار را یکی دیگر از عواملی برشمرد که نادیده گرفته می‌شود و یا کمتر به آن توجه می‌شود و تصریح کرد: بسیاری از ما فکر می‌کنیم مصرف سیگار باعث اختلالات ریوی و گوارشی می‌شود در صورتی‌که مصرف سیگار با آسیب رساندن مستقیم به دیواره عروق باعث تنگی‌ها، انسدادها، لخته شدن خون و گرفتگی‌های عروقی می‌شود، همین‌طور باعث بیرون‌زدگی دیواره عروق شده و ارتجاع عروق را از بین می‌برد.
یک‌بار مصرف سیگار و ماندگاری آسیب‌های عروقی آن در بدن برای 24 ساعت
این پزشک فوق تخصص با بیان اینکه بسیاری از افراد گمان می‌کنند با پایین آوردن میزان مصرف سیگار می‌توانند آسیب‌های آن را به حداقل برسانند، تأکید کرد: البته کاهش میزان مصرف سیگار می‌تواند در بهترین حالت از آسیب‌های ریوی کم کند، درحالی‌که اگر کسی یک‌بار در روز سیگار بکشد پیامدهای عروقی آن را برای 24 ساعت آینده در بدن خود فعال می‌کند و آسیب عروقی تا 24 ساعت در بدن باقی می‌ماند.
وی با اعلام اینکه یک‌بار مصرف سیگار در روز برای آسیب شدید عروقی کافی است، به تمام افراد و به‌ویژه کسانی که با بیماری‌های عروقی دست‌به‌گریبان هستند توصیه کرد مصرف سیگار را هرچه زودتر ترک کرده و به هیچ عنوان سیگار نکشند.
اهمیت تشخیص به‌موقع برای درمان بیماری‌های عروقی
دکتر ثابتیان در خصوص فرایند درمان بیماری‌های عروقی تصریح کرد: به‌طور خلاصه می‌توان گفت فرایند درمان در بیماری‌های عروقی به محل بروز اختلال و نوع بیماری بستگی دارد. در رابطه با تنگی‌های عروقی شاید بتوان از درمان‌های کم تهاجمی، استفاده از بالن‌ها و استنت ها نام برد. در انسدادهای بسیار گسترده می‌توان از بای پس ها استفاده کرد که روش‌های بسیار مختلف و تکنیک‌های زیادی دارند. همچنین در بروز بیرون‌زدگی‌های دیواره عروق می‌توان از روش‌های جراحی باز و همین‌طور درمان‌های اندوواسکولار که همان روش‌های کمتر تهاجمی و استنت ها هستند نام برد.
این متخصص جراحی عروق با اشاره به اینکه بسیاری از بیماری‌های التهابی عروقی یا همان واسکولیت ها را باید با دارو درمان کرد، گفت: داروهای خاصی برای درمان التهاب‌های عروقی وجود دارد، اما مهم این است که به‌وسیله یافته‌های آزمایشگاهی و تشخیصی بتوان به‌موقع این بیماری‌ها را تشخیص داد و پروتکل درمانی را برای بیماران آغاز کرد.
وی نتیجه‌بخش بودن جراحی عروق را بسته به شرایط جسمی بیمار، ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، محل بیرون‌زدگی عروق، عوارضی که ایجاد کرده و زمان مراجعه بیمار دانست و افزود: اگر بیمار زمان مناسبی به پزشک مراجعه کند و انسدادی که باعث عدم خون‌رسانی شده گسترده نباشد، می‌توان نتیجه بخشی بسیار مناسبی در درمان انتظار داشت، اگرچه مثل همه رشته‌های جراحی، یک فاکتور بسیار مهم و اساسی، تجربه و تکنیک جراح است، بااین‌وجود با در نظر گرفتن همه موارد، عوامل بسیاری در نتیجه بخشی فرایند درمان تأثیر دارند.
جراح ارشد در بیمارستان الیزابت مونشن گلادباخ آلمان در مورد درمان‌های اندووسکولار یا روش‌های کم تهاجمی، خاطرنشان کرد: با استفاده از این روش‌ها امکان درمان گرفتگی‌های غیر گسترده و انسدادهای کوچک‌تر همین‌طور بیرون‌زدگی شریان‌های بزرگ و کوچک وجود دارد به شرطی که در محل‌های آناتومیک پرتحرک مثل کشاله ران و مفصل نباشند.
وی با اشاره به اینکه استفاده از استنت ها در نقاطی از بدن مثل کشاله ران، آرنج و زانو با تحرکات مفصلی زیاد پیشنهاد نمی‌شود، توضیح داد: کارگذاری همه انواع استنت ها در این مناطق باعث شکستگی و انسداد استنت شده و می‌تواند موجب عدم خون‌رسانی مجدد شود، مگر استفاده از استنت های خاصی که در این زمینه تائید شده باشند که در این صورت می‌توان در این قسمت‌های بدن از آن‌ها استفاده کرد. اما در مورد سایر عروق می‌توان از درمان‌های اندووسکولار به‌خوبی استفاده کرد و در مدت‌زمان بسیار کوتاهی، بهترین نتیجه را از درمان‌های اندوسکولار گرفت، به همین خاطر این درمان در بسیاری از بیماری‌های عروقی توصیه می‌شود.
درمان‌های دارویی بیماری‌های عروقی
فوق تخصص جراحی اندوواسکولار و بیماری‌های وریدی در آلمان، به درمان‌های دارویی بیماری‌های عروقی اشاره و تصریح کرد: برای درمان این بیماری‌ها بیشترین استفاده از داروهای کنترل فشارخون و کنترل قند است و همین‌طور از آسپرین در دوز پروفیلاکتیک برای جلوگیری از لخته شدن خون و از داروهای ضد چربی خون برای جلوگیری از آسیب کلسترول به دیواره عروق خونی نیز استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه آسپرین یا دارویی به نام کلوپیدوگرل از به هم چسبیدگی ترومبوسیت ها جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود خون کمتر لخته شود، اظهار کرد: این دارو با دوزهای مختلفی قابل‌استفاده است و بستگی به فرایند درمان دارد، به‌عنوان ‌مثال، در استفاده از استنت ها به‌ویژه استنت ها در عروق قلبی و عروق کوچک‌تر، معمولاً از دو داروی جلوگیری کننده از ترومبوسیت ها یعنی آسپرین و کلوپیدوگر به مدت 8 تا 12 هفته استفاده می‌کنیم.
دکتر ثابتیان ادامه داد: داروهایی ضد انعقاد خون مثل وارفارین نیز برای درمان بیماری‌های عروقی استفاده زیادی می‌شود، همین‌طور هپارین ها با وزن مولکولی کم‌وزیاد و داروهای ضد انعقاد خون نسل جدید که مزایای مثبت و منفی خاص خود رادارند.
این پزشک فوق تخصص با بیان اینکه در مجموع بر اساس نوع بیماری عروقی و درگیری در شرایط مختلف از داروهای مختلفی استفاده می‌شود، خاطرنشان کرد: بااین‌وجود پراستفاده‌ترین داروها در زمینهٔ جراحی عروق، داروهای ضد چربی و ضد انعقاد ازجمله آسپرین است که این داروها می‌تواند باعث عدم پیشرفت آسیب‌های عروقی شود. داروهای ضد چربی مثل آتورواستاتین یا سیم واستاتین در دوزهای پروفیلاکتیک هم بر اساس میزان چربی خون بیمار تجویز می‌شود که در آزمایش‌ها پزشکی مشخص می‌شود.
وی افزود: تمامی داروهای اشاره شده باید با تجویز پزشک مصرف شوند و از مصرف این داروها بدون نظر پزشک باید اکیداً خودداری شود.
جراحی عروق و ضرورتی به نام واکنش سریع درمانگر
دکتر ثابتیان در بخش دیگری از سخنانش به پیشرفت‌های رشته جراحی عروق اشاره و تصریح کرد: در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری در زمینهٔ جراحی عروق اتفاق افتاده که روند درمان بیماری‌ها را تحت تأثیر مستقیم قرار داده است.
وی یکی از ضرورت‌های رشته جراحی عروق را واکنش سریع درمانگر برشمرد و گفت: بسیاری از بیماران به دلیل خون‌ریزی شدید و یا عدم خون‌رسانی می‌توانند تحت مخاطره برگشت‌ناپذیر قرار گیرند و حتی جان خود را از دست دهند، بنابراین بسیار مهم است که جراح بتواند با روش‌هایی که در دسترس است و با سرعت هرچه‌تمام‌تر واکنش نشان دهد.
جراح ارشد در بیمارستان الیزابت مونشن گلادباخ آلمان خاطرنشان کرد: پیشرفت‌هایی که در زمینهٔ صنعت مهندسی پزشکی در رشته جراحی عروق اتفاق افتاده ازنظر تولید استنت ها، بالن‌های و گاید وایرهای پیشرفته این امکان را فراهم کرده که جراح بتواند هرچه سریع‌تر واکنش نشان دهد، روش‌های کمتر تهاجمی را به کار گیرد و درنهایت به بهترین نحو به بیمار کمک کند.
این پزشک ایرانی مقیم آلمان همچنین به پیشرفت‌های رشته جراحی عروق در آلمان اشاره کرد و یادآور شد: سیستم بیمه‌ای در فرایند درمان بیماران نقش بسیار بزرگی بازی می‌کند، به‌طوری‌که گران‌ترین استنت ها و ابزارهای جراحی عروق در کشور آلمان به‌راحتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، چراکه بیمه‌های درمانی تمام هزینه‌های آن را پرداخت می‌کنند.
وی با تأکید بر اینکه کارایی بالای یک‌رشته تخصصی در یک کشور به‌کل سیستم بهداشتی، درمانی و بیمه‌ای آن کشور بستگی دارد، تصریح کرد: کشور آلمان با تکیه‌ بر سیستم درمانی و بیمه‌ای موجود یکی از کشورهای پیشرو در دنیا و جزو دو کشور اول در زمینهٔ جراحی عروق است که رقابت تنگاتنگی با کشور آمریکا دارد، بعدازاین دو کشور هم کشورهایی مثل ایتالیا، انگلیس و فرانسه تلاش می‌کنند روزبه‌روز در این زمینه پیشرفت کرده و جایگاه خود را ارتقا دهند.
علت تمایل کمتر پزشکان به رشته جراحی عروق
دکتر ثابتیان در بخش دیگری از سخنانش به مشکل کمبود جراحان عروق در تمام دنیا اشاره و تصریح کرد: این مشکل فقط مربوط به ایران نیست و در تمام دنیا وجود دارد، چراکه جراحان تمایل زیادی برای ورود به این رشته ندارند که البته چند دلیل مشخص دارد.
وی یکی از دلایل رغبت کمتر پزشکان به جراحی عروق را اورژانس‌های بسیار پیچیده و گسترده جراحی در این رشته دانست که باعث می‌شود جراحان در استرس بالایی مشغول کار باشند و افزود: یکی دیگر از دلایل تمایل پایین جراحان به این رشته سختی اعمال جراحی عروق است که می‌تواند ساعت‌های بسیار طولانی را به خود اختصاص دهد، به‌طوری‌که یک عمل جراحی عروق می‌تواند تا 12 ساعت به طول بیانجامد. البته عمل‌های کوتاه‌تری ازجمله جراحی شریان گردن (شریان کاروتید) هم وجود دارد که دارای پیچیدگی‌های خاصی بوده و در هر ثانیه و با هر حرکت جراح، امکان بروز سکته مغزی بیمار حین عمل جراحی وجود دارد.
جراحی‌های پیچیده و حساس، عامل استرس‌زایی برای جراحان عروق
متخصص جراحی عروق و فوق تخصص جراحی اندوواسکولار و بیماری‌های وریدی خاطرنشان کرد: جراحی‌های پیچیده، دشوار و حساس عامل استرس‌زایی است که شاید هر جراحی نتواند با آن کنار بیاید و به همین خاطر بسیاری از پزشکان ترجیح می‌دهند در رشته‌های دیگر جراحی مشغول به کار بوده و با خونریزی‌های شدید و شرایط اورژانسی کمتر مواجه شوند، در نتیجه تعداد جراحان عروق در کل کشورهای دنیا به‌مراتب کمتر از سایر رشته‌های جراحی است.
دکتر ثابتیان با یادآوری پیشرفت‌های چشمگیر و بی‌حدوحصر رشته جراحی عروق در سال‌های اخیر، توضیح داد: در این رشته با استفاده از روش‌های کم تهاجمی این امکان وجود دارد که با کمترین آسیب، مشکلات بسیار پیشرفته عروقی را به‌طور کامل و یا حداقل به‌صورت موقت برطرف کرد، درعین‌حال که این امکان را به جراح عروق می‌دهد که خیلی سریع نسبت به بیماری‌های پیشرفته و خطرناک واکنش نشان دهد.
پیشرفت‌های صنعت مهندسی پزشکی به کمک جراحان عروق آمده است
این پزشک فوق تخصص ایرانی مقیم آلمان، با اشاره به اهمیت واکنش سریع در رشته جراحی عروق، اظهار کرد: در این رشته، جراح فرصت زیادی برای فکر کردن ندارد. در اثر خونریزی و یا عدم خون‌رسانی ممکن است جان بیمار به‌سرعت به مخاطره بیفتد و به همین خاطر سرعت درمان، یکی از مهم‌ترین فاکتورها در رشته جراحی عروق است. پیشرفت‌های صنعت تجهیزات پزشکی توانسته‌ به درمان‌های جراحی عروق کمک بسیار زیادی کند.