بزرگنمايي:

آریا بانو - همشهری آنلاین / کتاب اسفند وحشی، با عنوان فرعی پژوهشی درباره سحر و جادو در فرهنگ عامه ایران اثر بس الن دانلدسن، مبلغ مسیحی است که 110 سال پیش به ایران آمد و درباره باورهای خرافی و جادویی رایج در ایران، اطلاعاتی جمع‌آوری کرد. دانلدسن این کتاب را بر اساس تجربیات شخصی خود نوشته است.
چشمِ بد، سعد و نحس روزهای هفته و ماه، طلسم‌های عشق و زناشویی، خواص سنگ‌ها و فلزات، خواب و رویا و پیشگویی و داستان‌ اجنه، همه ریشه در باورهای قدیمی عامه مردم ایران دارد که از روزگاران دور و نزدیک و از تلفیق مذاهب و فرهنگ‌ها و باورهای مختلف به وجود آمده است.
بس الن دانلدسن، عضو کلیسای پرسبیتری امریکا و مبلغ آن فرقه مسیحی در سال 1910 به تهران آمد و تا دهه چهل میلادی در مدارس تبلیغی مشغول بود. او چند سال مدیر مدرسه دخترانه پرسبیتری تبلیغی بیت‌ئیل بود و تا سال 1940 و تا زمان ملی شدن مدرسه‌های تبلیغی در ایران ماند. بعد از آنکه مبلغان مسیحی از ایران رفتند، بس و همسرش دوئایت دانلدسن که او هم مبلغ مذهبی بود، راهی هند شدند. بس دانلدسن در 30 سالی که در ایران زندگی کرد، در کنار تبلیغ کتاب مقدس و آموزش زبان انگلیسی، مطالب کتاب اسفند وحشی را نیز جمع‌آوری می‌کرد.
مروری بر کتاب اهلِ هوا نوشته غلامحسین ساعدی / روایت کسانی که گرفتار جن و پری شدند
ابوالقاسم سرّی، مترجم کتاب، اسفند وحشی را پژوهشی بی‌مانند در فرهنگ عامه و افسانه‌های ایرانی معرفی می‌کند و آن را هم‌رده کتاب باورها و آیین‌های ایرانی اثر آنری ماسه فرانسوی می‌داند، هر چند که به گفته او اسفند وحشی به نسبت کتاب آنری ماسه، بیشتر بر تجربه‌های شخصی نویسنده استوار است.
دانلدسن، در مقدمه اسفند وحشی نوشته است: «این کتاب، بیانگر زندگانی کهن است، با ترس‌ها و خرافه‌هایش که خوشبختانه رو به نابودی دارد.» او در مقدمه از رضا پهلوی به عنوان فرمانراوی کنونی ایران یاد کرده است و از این رو کتاب پیش از سال 1320 نوشته شده؛ هر چند جمع‌آوری اطلاعات مربوط به سال‌های قبل‌تر است. نویسنده می‌گوید که بیشتر داده‌هایش را در خراسان جمع‌آوری کرده، اما از آن‌جا که زائران از سراسر ایران به مشهد می‌آیند و بسیاری از آنان در این شهر می‌مانند، جمعیت آن‌ را می‌توان نمونه‌ای آماری دانست. دانلدسن نوشته است که بسیاری از اطلاعات کتاب را از زنانی گرفته است که اهل شهرهای کرمان، یزد، اصفهان، تهران و بسیاری از روستاهای پیرامون این شهرها بوده‌اند و البته عده کمی که از رشت، تبریز و همدان به مشهد آمده بودند.
دانلدسن در 26 فصل، انواع باورهای مربوط به سحر و جادو در فرهنگ عامه ایران را توضیح داده است. از مراسم زاده شدن کودک، جن، عشق و زناشویی، نام‌ها و شماره‌ها، سوگندها و نفرین‌ها تا رویا و خواب، پیشگویی و جن‌گیری و طلسم و نشانه‌ها.
نویسنده ابراز امیدواری کرده است که با وجود حرکت به سوی پیشرفت و ترقی و راه افتادن مدرسه‌ها، گسترش روزنامه‌های عمومی، تاسیس بیمارستان‌های دولتی و مراکز آموزش عالی و حرکت به سوی آزادی زنان، بساط خرافه و جادو جمع شود، چرا که «هر زمانی که توده‌ها در نادانی بوده‌اند، صدها دعانویس، غیبگو و جادوگر از آنان سود جسته‌اند.»
بسیاری از مطالب کتاب، برای خواننده ایرانی آشنا است و بسته به میزان دانش مخاطب، ممکن است اطلاعات زیادی در اختیار او نگذارد، اما در هر حال مطالعه پژوهش این مبلغ مسیحی در حدود 100 سال پیش، می‌تواند برای علاقمندان به فرهنگ عامه ایران مفید و جالب باشد.
کتاب اسفند وحشی، با عنوان فرعی پژوهشی درباره سحر و جادو در فرهنگ عامه ایران، نوشته بس الن دانلدسن با ترجمه ابوالقاسم سری توسط نشر فرهنگ جاوید منتشر شده است.