آریا بانو - فارس / زنده یاد «مهدی فتحی» هم بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون بود و هم به عنوان استاد فن بیان تئاتر در دانشکده هنرهای دراماتیک تدریس می کرد، می توان او را یکی از استادان شاخص فن بیان تاریخ تئاتر ایران به شمار آورد.
نظر تحلیلی درباره هنرمندان برجسته هر دوره، مستلزم گذشت زمان دست کم به طول یک سده است با این وجود جهش استعددهای ایرانی پس از رفع دشواری های دولتی، در زمینه هنرهای نمایشی به حدی بارز و همه جانبه است که می بایست درباره خیلی از آنان کتاب هایی جداگانه به وسیله پژوهشگران متخصص تحریر شود.
علم موجب تسریع شکوفایی استعددها در هر اقلیمی است . نمونه بارز چنین واقعیتی را عالم تئاتر ایران یکساله به چشم دید و با تمام وجود احساس کرد . سد کردن راه آناهیتا ـ به منزله اخذ وسیله سریع پیشرفت، از استعدادهای این ملک است. سیستم به مثابه با ارزش ترین تجربیات بشری، در زمینه هنر، وسیله ای سریع در کار پیشرفت و شکوفایی هنرمند است.
افراد با استعداد و کار درست ، با زحمات مستمر و تباهی عمر، بالاخره کم و بیش، راه کار را پیدا خواهند کرد. همانطور که استعدادهای پرتلاش ایرانی پیدا کردند و شاهد مقصود را در آغوش کشیدند و ما در این جا با ارائه نمونه چند نسل از چند مبدأ ، مرکز، راه و یا مکتب متفاوت که به نقطه واحد خلاقیت رسیده اند در گزارش های متفاوتی بدان ها خواهیم پرداخت.
شماره اول این معرفی پیشکسوتان در عرصه تئاتر را با زنده یاد عزت الله انتظامی آغاز کردیم ، شماره دوم به جمشید مشایخی، شماره سوم به جمشید جهان زاده و در این شماره نیز به مهدی فتحی رسیدیم:
زنده یاد مهدی فتحی با نام کامل مهدی قلی فتحی تولد سال 1318 در تهران است. وی از رشته بازیگری دانشکده هنرهای دراماتیک فارغ التحصیل شد. فتحی نیمه سال 1337 در سنین نوزده سالگی، با ورود به هنرکده آزاد آناهیتا، زندگی سرنوشت ساز خود را با شور و علاقه رقم زد. او افزون بر حضور دائم در کلاس و نشست های جنبی آناهیتا، پیگیر تر از سایر همکلاسی های خود جریان هنری جدید را قدر شناخت.
«من اینجا عنوان می کنم که یک دوره از زندگی من، دوره تلخی بود که نمی خواهم آن را به حساب بیاورد . در 19 سالگی وارد مدرسه تئاتر شدم (منظور هنرکده آناهیتا می باشد) و نمایشنامه هایی بازی کردم...این دوران در زندگی من ، بسیار خوب و خوش بود».
فتحی از پایه گذاران تئاتر آناهیتا به شمار می آمد. مدتی به عنوان مدرس دانشگاه در کلاس های هنری تدریس کرد و مدتی هم در سمت مشاور هنری واحد نمایش با رادیو همکاری داشت. فتحی وقتی که نقشی را می پذیرفت با آن زندگی می کرد و آنقدر آن را در خود تکرار می کرد تا نقاط مشترک نقش خودش را پیدا کند، به همین دلیل بود که تا مدت ها خود، تحت تأثیر آن قرار می گرفت و این زندگی کردن او با نقشهای ش بود که بازی های او را واقعی جلوه می داد. وی هنگام بازی ، صحنه و لوکیشن را دنیایی برای زندگی می دانست و چنان قدرتی از خود بروز می داد که همه تحت تأثیر قرار می گرفتند.
شاید به همین دلیل بود که او پس از بازی در دو یا سه نمایش از« چخوف» چنان تحت تأثیر شخصیت های این نمایش ها قرار گرفت که مدت ها بازیگری تئاتر را رها کرد و به تدریس روی آورد. فتحی قامتی کوتاه ، چهره گرد و چشمانی همیشه مرطوب از نوعی شادی و مهربانی بود، عده ای می گفتند هنوز پس از سال ها، صداقت کودکی خود را حفظ کرد و این صداقت را کلام شیوای او باور پذیرتر کرده بود. او حتی زمانی که نقش های منفی ایفا می کرد، باز هم پرطرفدار داشت.
ژرف نگری نسبت به وقایع اتفاقیه داخلی و خارجی نیز، یکی از علل پویایی مستمرش ، طی هشت سال در تئاتر و گروه آناهیتا، و بهره وری های مضاعف از مسائلی شد، که در شکل گیری جاودانی هر هنرمند نیز بسیار موثر است. با این تذکر که داور رده نهایی جاودانگی هر خدمتگذار تنها تاریخ است ، داور عادل و آگاه تمامی ظاهر و باطن ها.

فتحی میان هنر آموختگان آناهیتا، حقایق دشوار اداری و سازمانی جامعه آناهیتا را بیشتر درک می کرد و با وجود وقوف همه دشواری ها، نشاط و شور خود را تا پایان دوره نخست، هم چنان ادامه می داد . احراز نقش های بندیکت و لسکالیه در دوره نخست کلاس نیز از ثمرات یاد شده است.
زنده یاد فتحی در طول هشت سال حضور در آناهیتا در کلیه برنامه های صحنه ای و تلویزیونی و گردانیده شده در شهرها، که شمار آنها، بالغ بر بیست نمایش می بود، از آن جمله در نمایش های تاریخی زیر شرکت فعال داشت.
نمایش اتللو به نویسندگی شکسپیر ، ترجمه به آذین و کارگردانی مصطفی اسکویی، نمایش هیاهوی بسیار از هیچ از شکسپیر و ترجمه رضا آذرخشی و کارگردانی مصطفی اسکویی، نمایش طبقه ششم از آلفردژاری و ترجمه سرکیسیان و عاصمی و کارگردانی مصطفی اسکویی، نمایش روبهک ها از لیلیان هلمن، ترجمه مهین و عاصمی و کارگردانی مهین طالقانی، نمایش تانیا از آربوزوف و ترجمه مهین و س. به کارگردانی مهین طالقانی و نمایش ریش تراش سویل از بومارشه و ترجمه حسن ره آور و کارگردانی مصطفی اسکویی .
مهدی فتحی با وجود کارها و تعهدات اداری در گردانیدن نمایش های مقطعی آناهیتا در سراسر شهرهای ایران تا سال 1345 یعنی در نمایش ریش تراش سویل ادامه یافت. وی پس از آن در نمایش های زیادی بازی کرد و با افرادی چون عباس جوانمرد، علی نصیریان، محمود استاد محمد، عزت الله انتظامی، جعفر والی، مهین اسکویی و سایر پیشکسوتان این رشته همبازی شد و در آثار بسیاری حضور پیدا کرد. سالن تئاتر پارس از جمله محل هایی بود که آن مرحوم اجراهای موفق زیادی را در آن انجام داد. ویژگی خاصی که در صدا و حرکات این بازیگر وجود داشت، کارگردان ها را به استفاده از او در نقش های مردان با صلابت ترغیب می کرد.

در دوره بعدی، فعالیت های وی اختصاص به شرکت در برنامه های گروه زمان به کارگردانی مهین طالقانی، یعنی اوج سال های ضد هنری و ضد مردمی رژیم گذشته (1348-1355) دارد.
خرس و خواستگاری نوشته آنتوان چخوف.
صاعقه نوشته آستروفسکی.
در اعماق نوشته ماکسیم گورکی.
سه خواهر نوشته آنتوان چخوف.
مهدی فتحی پس از آن به مثابه یک نقش آفرین بزرگ هم عرض دیگر بازیگران مشهور جهان، پویا، عالم هنر را با موفقیت در نوردید.
فتحی از سال 1366 با فیلم سینمایی تحفه ها به کارگردانی ابراهیم وحید زاده جلوی دوربین رفت وی در بیش از بیست تئاتر تلویزیونی نیز در آن سالها حضور داشت. فتحی در آن سال ها بازی در فیلم «زن خوش آشام» به کارگردانی مصطفی اشکویی را نیز تجربه کرد و تدریس به عنوان استاد فن بیان در هنرکده آناهیتا و دانشکده هنرهای دراماتیک در کارنامه او وجود دارد و می توان او را یکی از استادان شاخص فن بیان تاریخ تئاتر ایران برشمرد.

وی بعد از وقفه طولانی با شرکت در سریال های تلویزیونی مهمی چون امام علی (ع) حضور یافت و دوران خاصی از بازیگری او آغاز شد. وی بین عموم مردم نیز در تلویزیون و پرده نقره ای محبوبیت و شهرت پیدا کرد. زنده یاد فتحی در نمایشنامه «تاریکی‌های سرکش» به کارگردانی مهین اسکویی ایفای نقش کرد که به روی صحنه نرفت. نمایش «دندون طلا» به کارگردانی داوود میر باقری و بازی در نقش ژان والژان در نمایش بینوایان به کارگردانی بهروز غریب پور از دیگر فعالیت‌های نمایشی وی در سال های واپسین زندگی اش بود.
زنده یاد فتحی با هنرمندان بسیاری تجربه‌ کار داشته است مثلا در میان بازیگران داریوش ارجمند با 7 مرتبه، محمدعلی کشاورز با 5 مرتبه، پرویز پورحسینی با 5 مرتبه، جمشید مشایخی با 5 مرتبه و اکبر عبدی با 5 مرتبه بیشترین همکاری را با مهدی فتحی داشته‌اند.
یکی از ویژگی‌های حرفه‌ای مهدی فتحی آن هست که در مدت زمان بازیگری خود، هم در تلویزیون و هم در سینما بازی کرده است. عده ای اعتقاد دارند که مهدی فتحی را باید بیشتر بازیگر سینما بدانیم چرا که 71% آثار وی سینمایی و 29% آثارش تلویزیونی و بخشی نیز کارهای تئاتری او است. مهدی فتحی از مجموع 28 اثری که در کارنامه دارد، در 20 اثر در سینما با نام‌های فیلم مزرعه آفتابگردان، فیلم به من نگاه کن، فیلم عزیزم من کوک نیستم، فیلم اعتراض، فیلم زشت و زیبا، فیلم شیخ مفید، فیلم روز واقعه، فیلم آدم برفی، فیلم زینت، فیلم مستأجر، فیلم مدرسه‌ی پیرمردها، فیلم اوینار، فیلم شانس زندگی، فیلم دخترک کنار مرداب، فیلم در آرزوی ازدواج، فیلم دستمزد، فیلم کاکلی، فیلم کشتی آنجلیکا، فیلم تحفه‌ها و فیلم زن خون آشام به ایفای نقش پرداخته و در 8 اثر در تلویزیون با نام‌های سریال مزرعه آفتابگردان، سریال هزاران چشم، سریال خانه پدری، سریال به سوی افتخار، سریال امام علی (ع)، سریال زندگی، سریال خورشید شب و سریال با سلسله حکمت بازی کرده است.
فتحی معتقد بود که اگر تماشاچی از بازی او خسته شود و چیز جدیدی در کار او نیابد، به حاشیه رانده خواهد شد بنابراین با نگاه نافذ خود مخاطب را سحر می کرد.
زنده یاد فتحی مدتی هم تعزیه اجرا کرد همزمان با آن هم اجرای نمایش های صحنه ای داشت.وی در یکی از گروه های تعزیه هم عضو شد و معمولا نقش اشقیا خوان را برعهده داشت. همین سابقه باعث شد که داود میرباقری او را برای نقش عمروعاص در مجموعه تلویزیونی امام علی (ع) در نظر بگیرد.
پس از پیروزی انقلاب مدتی فتحی بیکار بود و در تلویزیون، سینما و تئاتر حضور نمی یافت سپس در فیلمی به کارگردانی ابراهیم وحید زاده بازی کرد و فروش ان فیلم هم خوب بود. فتحی فرصت خوبی برای خودنمایی پیدا کرد و فعالیت خود را از سر گرفت هر چند که تا مدتها در تئاتر بازی نداشت.
زنده یاد فتحی درطول فعالیت هنری اش هیچ جایزه ای به خود اختصاص نداد درحالی که همواره منضبط، توانا، با ادب و خوش اخلاق بود و هنرمندان او را ستایش می کردند. گفته می شود این مرحوم اواخر عمرش وضعیت مالی خوبی نداشت، سکته کرد و مدتی در بیمارستان ایرانمهر بود ولی طبق گفته ها کمکی از نهاد یا شخص خاصی دریافت نکرد و حتی هزینه بیمارستانش را هم از محل درآمدهای شهرداری دادند.
مهدی فتحی در روز 29 اسفند سال 1382 پس از گذراندن یک دوره‎ طولانی و سخت بیماری در 64 سالگی در بیمارستان شهدای تجریش دیده از جهان فروبست.