آریا بانو - بیگ بنگ / این فرض وجود دارد که ماه مدت‌هاست که مرده، اما بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که ماه به هیچ وجه «مرده» نیست. برآمدگی‌های تازه کشف‌شده روی سطح ماه دانشمندان را به این فکر انداخته که احتمالا ماه سیستم تکتونیکیِ فعالی داشته باشد.
ماهِ کامل که از زمین دیده می‌شود، با ساختارهای مرزی اقیانوس طوفان‌ها(Oceanus Procellarum) به رنگ قرمز نشان داده شده است. محققان فکر می‌کنند این ویژگی عظیم روی ماه توسط گدازه‌های قمری در اوایل شکل‌گیری ماه تشکیل شده و اثر فاجعه‌آمیز جدیدی نیست. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ممکن است سیستم‌های تکتونیکیِ فعالی روی ماهِ امروزی وجود داشته باشد.
محققان با استفاده از داده‌های مدارگرد شناسایی ماه(LRO) متعلق به ناسا، تعدادی برآمدگی دارای سنگ‌بستر‌های روباز، عاری از رگولیت قمری یا «خاک» پودری قمری کشف کردند که در سرتاسر سطح ماه پخش شده بود. این برآمدگی‌های پر از تخته‌سنگ‌ می‌توانند شاهدی باشند مبنی بر اینکه چندی پیش، فعالیت تکتونیکی، سطح ماه را از هم جدا کرده است.
در حالی که بیشتر سطح ماه پوشیده از رگولیت قمری است، اما تعداد کمی تکه‌های نادر از این سنگ‌بسترِ روباز وجود دارد. به گفتۀ پیتر شولتز، استاد گروه علوم زمین، محیط زیست و سیارات در دانشگاه براون و نویسنده همکار در این تحقیق جدید، اما از آنجایی که رگولیت با سرعت زیادی روی سطح ماه ساخته می‌شود، باید چیزی وجود داشته باشد که این برآمدگی‌های دارای سنگ‌بسترهای روباز در ماه را ایجاد کرده باشد.

تصاویر فروسرخ (بالا سمت چپ) و دیگر تصاویر مدارگرد شناسایی ماه ناسا، نقاطی را روی ماه نشان می‌دهد که دارای برآمدگی است، اما هیچ رگولیتی ندارد. این مشاهدات می‌تواند شاهدی باشد مبنی بر اینکه فعالیت تکتونیکی فعالی روی ماه امروزی وجود دارد.
شولتز افزود: در حالی که برآمدگی‌های دارای سنگ‌بستر روباز قبلاً هم دیده شده، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد زمانی در آنجا گدازه جریان داشته که وزن و حرکتش برآمدگی‌ها را به وجود آورده است. در این تحقیق جدید برآمدگی‌هایی کشف شده که نمی‌توان با فعالیت آتشفشانی باستانی آنها را توضیح داد و به نظر می‌رسد به فعالیت تکتونیکیِ جدید ماه مربوط می‌شوند.
شولتز در بیانیه خود گفت: «این فرض وجود دارد که ماه مدت‌هاست که مرده، اما ما متوجه شده‌ایم که این‌طور نیست. با توجه به این مقاله به نظر می‌رسد ماه هنوز در حال خرد شدن و شکاف برداشتن است- به طور بالقوه‌ای در عصر حاضر- و می‌توانیم شواهد آن را در این برآمدگی‌ها مشاهده کنیم.»
این تیم- به سرپرستی آدامز والانتیناس، دانشجوی فارغ‌التحصیل دانشگاه برن در سوئیس که وقتی دانشجوی مهمان در دانشگاه براون بود این تحقیق را انجام داد- برای انجام مشاهدات خود از دستگاه Diviner LRO استفاده کرد. این دستگاه دمای روی سطح ماه را اندازه می‌گیرد. داده‌های Diviner به آنها این امکان را داد تا تعیین کنند چه نوع سنگ‌هایی و چه نوع سطح‌هایی در مناطق خاص قرار دارند، زیرا مناطق پوشیده از رگولیت قمری معمولاً سردتر از مناطقِ سنگ‌بسترهای روبازِ عاری از رگولیت هستند.
این تیم توانست با استفاده از مشاهدات خود، پانصد قطعه سنگ‌بستر روباز روی برآمدگی‌های باریک در سطح ماه در نزدیکیِ دریای قمری (بخش‌های بزرگِ تاریک روی ماه) را شناسایی کند. والانتیناس و شولتز تمام این برآمدگی‌های روباز را با دقت نقشه‌برداری کردند و سپس معلوم شد که این برآمدگی‌ها با شکاف‌های باستانی موجود در پوستۀ ماه که مأموریت GRAIL ناسا در سال 2014 آنها را شناسایی کرده، کاملاً همتراز هستند. زمانی ماگما از میان این شکاف‌ها به سطح ماه جریان پیدا می‌کرده است.

شولتز گفت: «این یک رابطۀ تقریباً یک به یک است و باعث می‌شود فکر کنیم چیزی که داریم می‌بینیم فرآیند مداومی است که توسط چیزهایی که در درون ماه اتفاق می‌افتد هدایت می‌شود.» محققان بیان دارند این چیزی شبیه به یک سیستم تکتونیکیِ فعال(ANTS) نزدیک است. به گفتۀ آنها، در این سیستم، برآمدگی‌هایی که بالای شکاف‌های باستانی، هنوز دارند به سمت بالا حرکت می‌کنند و سطح آنها هنوز در حال ترک خوردن است و این باعث می‌شود رگولیت وارد شکاف‌ها شود و سنگ‌بستر در معرض دید قرار بگیرد.
دانشمندان فکر می‌کنند که ممکن است “سیستم تکتونیکی فعال” میلیاردها سال قبل یعنی وقتی که ماه تأثیر قابل توجهی را تجربه کرده، آغاز شده باشد، زیرا رگولیت معمولاً سطح را به سرعت می‌پوشاند. اما چنین فعالیتی هنوز هم می‌تواند ادامه داشته باشد و دائماً برآمدگی‌ها را به سمت بالا حرکت دهد، در آنها ترک ایجاد کند و سنگ‌بستر را در معرض دید قرار دهد. شولتز افزود: «تأثیرات عظیم، اثرات ماندگاری دارند. ماه حافظۀ طولانی‌ای دارد. چیزی که ما امروزه روی سطح ماه می‌بینیم گواه بر حافظه طولانی‌ آن و اسرار درونش دارد که هنوز هم محفوظ مانده، است.»
این تحقیق جدید که نشریۀ Geology منتشر شده، تنها شاهد برای فعالیت تکتونیکیِ اخیر روی ماه نیست. بعنوان مثال، لرزه‌نگارهایی که در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 توسط فضانوردان آپولو روی سطح ماه نصب شدند، لرزه‌های بسیاری را ضبط کرده‌اند که محققان آنها را به سردشدنِ طولانی‌مدت ماه نسبت می‌دهند. این سردشدن موجب کوچک شدن می‌شود و کوچک شدن به نوبۀ خود باعث می‌شود پوسته شکنندۀ ماه ترک بردارد و بلرزد.