بزرگنمايي:

آریا بانو - روزنامه جوان / بنیاد فرهنگی روایت فتح، یادآور فعالیت‌های هنری و فرهنگی سیدمرتضی آوینی است. این بنیاد فرهنگی هر ساله در بزرگداشت سید شهیدان اهل قلم، ویژه‌برنامه‌هایی را اجرا می‌کند. به مناسبت نزدیک شدن به سالگرد عروج شهید آوینی گفت‌وگویی با سیدمحمدیاشار نادری، رئیس بنیاد فرهنگی روایت داشته‌ایم.
میراث شهید آوینی همان آثاری است که از او در قالب مکتوب و تصویری برای ما و تاریخ ما به جا مانده است
بنیاد روایت فتح در طول 28 سال که از شهادت آقای آوینی می‌گذرد، هر ساله بزرگداشت ایشان را برگزار کرده است، اما به نظر می‌رسد نیاز به یک تحول و نوآوری در این مراسم بزرگداشت‌ها وجود دارد. سؤال من این است که آیا امسال به رغم شرایط کرونایی هم برنامه‌ای پیش بینی کرده اید و اگر هست، چه تدابیری اندیشیده اید تا تکرار مکررات نشود؟
بسم الله الرحمن الرحیم. من دقیقاً با شما موافقم که بزرگداشت شهید آوینی نیاز به یک نوآوری دارد، اما دو نکته را باید در نظر داشته باشیم: اول اینکه من عمیقاً معتقدم به هرحال جنبه بزرگداشت و گرامیداشت آن مرد بزرگ و شهید برجسته و ارجمند نباید در این برنامه‌ها کنار گذاشته شود. ما معمولاً درک بسیار بدوی از عظمت یک شهید، آن هم شهیدی با ویژگی‌های به خصوص شهید آوینی داریم و وقتی معمولاً بزرگداشت‌ها منحصر در تجلیل و تمجید و تکرر آن‌ها می‌شود، تعارفات غلبه می‌کند و عنوان‌های ستایش آمیز سر زبان‌ها می‌افتد و این فضای تبلیغی و پرتعارف خود حجابی برای درک عظمت حقیقی آن فرد می‌شود، اما نباید برای رفع این حجاب، اصل بزرگداشت و تجلیل کنار گذاشته شود بلکه باید نقایص و کمبودهای چنین برنامه‌هایی اصلاح شود تا در نهایت یک مراسم یادبود یا بزرگداشت به معنای واقعی کلمه بزرگی و ممتاز بودن آن شخصیت را به مخاطب خود منتقل کند، هر چند معتقدم به هیچ وجه کار آسانی هم نیست.
دوم اینکه نوآوری قطعاً در این زمان و متناسب با فعل و انفعالات جامعه نیاز است، اما باید بسیار دقت کرد که باز همین نوآوری هم یک حجاب تازه نشود یا حتی باعث وارونه‌نمایی شخصیت شهید نشود. آنچه همه تلاش می‌کنند به آن برسند، درک حقیقت وجود یک شهید است. حقیقت یک شهید نور محض است و ما می‌خواهیم از این نور بهره‌مند و با آن گرم شویم، لذا هر چه نوآوری ضرورت داشته باشد که دارد، نباید بر بازنمایی حقیقت وجودی آن شخصیت عزیز اصالت پیدا کند.
نقطه کانونی و تمرکز برنامه‌های امسال بر کدام وجه یا وجوه معرفتی شهید آوینی است؟
در این برنامه‌ها برای تمرکز بر نظریات شهید در زمینه هنر و بررسی تجربه هنری روایت فتح که از این شهید به یادگار مانده و خودشان با عنوان سینمای اشراقی درباره آن تئوری پردازی کرده‌اند، کوشش شده است. سعی داریم از مرور وقایع زندگی شهید فاصله بگیریم و به بررسی دقیق‌تر و علمی‌تر افکار و نظریات ایشان، فراتر از قالب‌های تبلیغاتی بپردازیم.
چرا عنوان «میراث مرتضی» را انتخاب کردید؟
دقیقاً به دلیل همین رویکرد جدید، میراث شهید آوینی همان آثاری است که از او در قالب مکتوب و تصویری برای ما و تاریخ ما به جا مانده است.
مستندهای روایت فتح که با زحمات شبانه‌روزی این مرد مهذبِ سالک و عارف ساخته شد، میراث ارزشمند انقلاب اسلامی در حوزه هنر است که برای ما مانده و ما باید آن را مثل یک گنجینه اثر باستانی انقلاب، مورد مطالعه و تحلیل قرار دهیم. ما باید تجربه روایت فتح را سرمایه کسب استقلال فکری و فرهنگی خود و خروج از غرب زدگی مفرطی که خود ایشان در خیلی جاها به آن اشاره کرده‌اند، قرار بدهیم. این شهید در زمینه هنر گلایه‌مندی‌های زیادی از غرب‌زدگی هنرمندان داشته‌اند که خود این موضوع برنامه‌های میراث مرتضی هم است.
البته این روزها حواشی‌ای پیرامون آقامرتضی به وجود آمده است!
به هر حال ما می‌خواهیم روی این میراث متمرکز باشیم و از حواشی و مسائل کم‌اهمیت‌تری که متأسفانه گاه در فضای رسانه‌ای مخاطب را مشغول می‌کند، پرهیز کنیم. به نظر می‌آید عنوان میراث مرتضی برای این رویکرد بامسما و مناسب باشد.
حتماً می‌دانید که در جریان پخش مجموعه مستند «آقامرتضی» چه حواشی‌ای به وجود آمده و اعتراضات خانواده شهید را برانگیخته است، آیا این احتمال نیست که برنامه‌های شما هم دچار این حواشی شود؟
باید عرض کنم که در حال حاضر ما مراودات خوبی با خانواده محترم شهید آوینی داریم و حتی حواشی اخیر هم که باعث سوءتفاهماتی درباره روایت فتح شد، تأثیری بر این رابطه نداشت.
من فکر می‌کنم اعتراض خانواده بیشتر متوجه مدعیاتی است که درباره زندگی شخصی شهید آوینی شده، نه آرا و نظراتشان، اما من در سؤالات قبلی شما عرض کردم که ما از مسائل زندگی و حواشی مربوطه پرهیز می‌کنیم و به تفکرات شهید بیشتر می‌پردازیم.
سابقه شناختی که مجموعه روایت فتح و دست‌اندرکاران آن با شهید آوینی و آثار ایشان دارند، شکر خدا این زمینه را ایجاد کرده که در بررسی تفکرات شهید چندان بیراهه نرویم و بتوانیم امیدوار باشیم که موجب حاشیه و کدورت و ... نشود.
به نظر شما چرا این حواشی به وجود آمد و مشکل کجاست؟
من فقط و فقط از این بابت که این حواشی متوجه روایت فتح هم شده، در این مورد اظهار نظر می‌کنم. به نظر من ریشه اصلی مشکلات به این برمی‌گردد که در بسیاری از مسائل برایمان حاشیه بر اصل اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ چیزی شبیه آنکه حضرت امام در یکی از کتاب‌هایشان انتقاد می‌کردند که ما از مقصد و مقصود اصلی قرآن غافل شدیم و مشغول جنبه‌های اعجاز و تجوید و قرائت و امثالهم هستیم.
واقعاً باید از خودمان بپرسیم که حکمت وجودی شهید و فلسفه رجوع ما به شهیدان چیست؟ چرا باید زندگی و آثار ایشان را مطالعه کنیم و از آن الگو بگیریم؟ به نظر من این الگو گرفتن فراموش شده است و جای خود را به مناقشات اغلب کم‌ارزش می‌دهد.
گاهی ما فراموش می‌کنیم که در قاموس مسلمان هدف وسیله را توجیه نمی‌کند و ما اجازه نداریم برای رسیدن به اهدافمان ولو اهداف مشروع و حتی مقدس، تن به بی‌اخلاقی، هر چند کوچک و کم اهمیت بدهیم.
من معتقدم تحت هیچ شرایطی حقوق افراد نباید پایمال شود و معتقدم حتی اگر پای حقوق مادی و معنوی و شخصیت و اعتبار شهید و خانواده محترمشان هم در میان نبود، باید احترام ایشان محفوظ بماند، نه موجبات مکدر شدنشان ایجاد بشود و نه وقتی معترض می‌شوند، بی‌جواب بمانند یا به در بسته بخورند. این اتفاقات این روزها پر از عبرت و البته تأسف است.