بزرگنمايي:

آریا بانو - تسنیم / زندگی مانند سریالی است که گاهی با شادی و گاهی با غم همراه است و روزی به پایان خواهد رسید. در این مسیر پر فراز و نشیب زندگی، همواره رفیق و یار خوب می‌تواند به مانند یک چراغ هدایت، آدمی را از خطاها و مسیر‌های اشتباه باز دارد برعکس رفیق بد که می‌تواند باعث اشتباه و منحرف شدن انسان از مقصد واقعی شود.
لشکری از دوستان خوب داشته باشیم
انسانی که پشتیبان و همراه خوب داشته باشد درصد خطای او نسبت به افراد تنها کمتر است؛ زیرا همراهان و یاوران با گوشزد کردن خطاها به انسان او را از خطا و اشتباه باز می‌دارند، پس دوستان واقعی و زیاد یک مزیت و نقطه اتکاء محسوب می‌شود. فراوانی دوستان و هم‌نشینان خوب و دلسوز باعث عاقبت به خیری در دنیا و سعادت در آخرت خواهد شد؛ چنانکه امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«أکثِروا مِنَ الأَصدِقاءِ فِی الدُّنیا؛ فَإِنَّهُم یَنفَعونَ فِی الدُّنیا وَ الآخِرَهِ، أمَّا الدُّنیا فَحَوائِجُ یَقومونَ بِها، وأمَّا الآخِرَهُ فَإِنَّ أهلَ جَهَنَّمَ قالوا: فَمَا لَنَا مِن شَـفِعِینَ وَ لاَ صَدِیقٍ حَمِیمٍ؛ [1] در دنیا بر تعداد دوستانتان بیفزایید زیرا در دنیا و آخرت، به شما سود مى‌رسانند. در دنیا نیازهای شما را برطرف می‌کنند، و در آخرت، (شما را از آتش جهنم نجات می‌دهند، زیرا) جهنمیان مى‌گویند: نه شفیعانی داریم و نه دوستی صمیمی.» پس دوستان زیاد همانند داروهایی هستند که دردهای زیادی را درمان می‌کنند. چه دردهای دنیا و چه دردهای آخرت!
دوست‌های عِطرآگین در مقابل دوست‌های آتشین
تردیدی در اثرپذیری انسان از دوست و همنشین خود وجود ندارد. حال، بستگی دارد که آن همنشین خوب باشد یا بد. رفاقت و همنشینی سکه‌ای دو رو است؛ اگر با نیکان رفاقت کنیم روی سعادت آن سکه ما را بهره مند و خوشنود می‌‌کند و اگر رفاقت با بدان کنیم روی شقاوت آن ما را مبتلا خواهد کرد؛ چنانکه پیامبر رحمت و مهربانی حضرت محمد صلی‌الله‌ علیه و‌ آله فرمودند: «المَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ؛ [2] هر انسانی محشور خواهد شد با آن کسی که مورد محبتش قرار داد.»
صِرف همنشینی و رفت و آمد با دوست و رفیق خوب باعث سود رساندن به فرد می‌شود و صِرف همنشینی با رفیق بد باعث ضرر رساندن به آدمی خواهد شد. چنانکه رسول خدا (ص) فرمودند: «مَثَلُ الجلیسِ الصّالحِ مَثَلُ العَطّارِ، اِنْ لم یُعْطِکَ مِنْ عِطرِهِ اصابَکَ مِنْ ریحِهِ و مَثَلُ الجلیس السّوءِ مَثَلُ القَیْنِ اِنْ لم یُحْرِقْ ثوبَکَ اصابَکَ مِنْ ریحِه؛ [3] مَثَلِ همنشین شایسته و خوب، مثل عطّار است، که اگر از عطر خودش هم به تو ندهد، اما از بوی خوش او به تو می‌رسد، و مَثَل همنشین بد، همچون کوره‌پز آهنگری است که اگر لباس تو را هم جرقه‌های آتش کوره نسوزاند، اما بوی کوره به تو می‌رسد!» بنابراین ما حق و قدرت در انتخاب دوست را داریم، اما اثرپذیری (هر چند اندک) از او در اختیارمان نخواهد بود.
3 دشمن در لباس دوست
دوست خوب به مانند چراغی است برای رسیدن به مقصد اما دوست بد همانند چراغ شکسته و خاموش فقط باعث زحمت و دردسر و باری اضافه برای انسان خواهد بود و نه تنها سودی نمی‌رساند بلکه موجب سقوط انسان در دره‌های ظلمانی خواهد شد. چنان که امام صادق علیه‌السلام در مورد اثرات زیان‌بار همنشین بد می‌فرماید: «یَنْبَغِی لِلْمُسْلِمِ أَنْ یَتَجَنَّبَ مُوَاخَاهَ ثَلَاثَهٍ الْمَاجِنِ الْفَاجِرِ وَ الْأَحْمَقِ وَ الْکَذَّابِ ...؛ [4] هر زمان امیرالمؤمنین علیه‌السلام به منبر مى‌رفت، مى‌فرمود:
سزاوار است براى فرد مسلمان که از رفاقت با سه نفر دورى جوید: پر روى بى‌باکى که تباهکار است، و احمق، و دروغگو، اما شخص پر روى تباهکار؛ پس کردار خودش را براى تو زیبا جلوه می‌دهد و دوست دارد که تو نیز مانند او باشى، و نه در کار دین و نه در کار آخرت، تو را کمک نمی‌کند و نزدیکى با او جفاکارى و سنگدلى است، و رفت و آمد با او براى تو ننگ است، و اما احمق؛ پس کار خیرى برای تو انجام ندهد، و امیدى به دفع خطر از تو به وسیله او نیست، اگر چه خود را به تلاش ‍ اندازد و بسا که بخواهد به تو سودى برساند اما از روى حماقت زیانت رساند، پس مرگ او بهتر از زندگی‌اش است، و خموشى و سکوتش بهتر از گفتارش، و دورى از او بهتر از نزدیکى با او است، و اما دروغگو؛ زندگى کردن با او برای تو شیرین نباشد، هر چه گویی به دیگران باز گوید و براى تو از دیگران باز گوید، هر زمانى یک افسانه‌اى به سر رساند افسانه‌اى مانند آن به دنبال آن چسباند تا آنجا که اگر راست هم گوید، از او باور نشود، و میان مردم دشمنى افکند و آنها را از هم جدا کند و در سینه‌ها کینه‌ها برویاند. تقوای الهی پیشه کنید و مراقب (اعمال) خود باشید.» از این رو دوست بد به تناسب بد بودنش انسان را به حسرت در دنیا و آخرت مبتلا خواهد کرد.
بنابراین رفیق و هم‌نشین بد انسان را به سوی ضلالت و گمراهی می‌کشاند و همنشین خوب می‌تواند انسان را به سوی سعادت و خوشبختی هدایت کند. به همین خاطر انسان باید با انتخاب بهترین رفیق و همنشین خوب، خودش را در هر دو عالم خوشبخت ‌کند و از همنشینی با رفیق و یار بد بپرهیزد؛ زیرا یار و رفیق بد از مار هم خطرناک‌تر است؛ چون مار فقط جان آدمی را نیش می‌زند اما یار بد جان و ایمان آدمی را از بین می‌برد.
* حجت‌الاسلام سید احسان دهسار استاد حوزه علمیه قم
=================
پی‌نوشت:
[1] وسائل الشیعه، ج 12، ص 17.
[2] ارشاد القلوب ج 1، ص 171.
[3] میزان الحکمه، ج9، ص 50.
[4] الکافی، ج 2، ص 693.