بزرگنمايي:

آریا بانو - جماران / از پرسش های دیگری که درباره دفاع مقدس مطرح است، به زمینه های تبلیغی آن ایام برمی گردد که یکی از آن پرسش ها این است که فیلم های سینمایی با این مضمون تا چه حد برگرفته از واقعیت بود که پاسخ را از کتاب پرسشها و پاسخها داده ایم.
 سالها از پذیرش قطعنامه 598 و پایان جنگ تحمیلی گذشته است اما همچنان پرسش هایی درباره علت و چرایی جنگ، تعویق پذیرش قطعنامه های بین المللی و... باقی مانده است که در این مجال به مناسبت فرا رسیدن چهلمین سال دفاع مقدس برآنیم تا به برخی از این پرسش ها، پاسخی درخور دهیم.پرسش دیگری که به آثار تبلیغی جنگ برمی گردد، ساخت فیلم های سینمایی با محتوای دفاع مقدسی است که چقدر این فیلم ها مستند و مبتنی بر واقعیت بوده و می تواند مبنای ثبت تاریخچه تصویری جنگ باشد؟ که با توجه به کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق) پاسخ داده ایم: 
این نکته کلی قابل ذکر است که لازم نیست هر فیلم سینمایی، عین واقعیت باشد. بلکه ممکن است نکته‌ای از یک واقعیت جنگ مورد توجه قرار گیرد و فیلم‌نامه‌نویس با توجه به قدرت تخیّل و ذهن خلاق خودش آن را پرورش داده تا بتواند یک ایده و پیامی را به مخاطبین خود بدهد. لذا فیلم‌های مستند که مبتنی بر واقعیت است و از صحنه‌های جنگ و رزم تصویربرداری شده، می‌تواند دستمایه فیلم‌نامه‌نویسان و کارگردانان سینمایی و تلویزیونی باشد. همچنین باید یادآور شد چه در دوران جنگ و چه پس از آن فیلم‌های سینمایی زیادی در خصوص وقایع جنگ ساخته شده است، اما جز تعداد اندکی از آنها، مابقی به لحاظ کیفی و کمّی چندان توفیقی نیافتند. لذا نمی‌توان به سینما به عنوان مبنای ثبت تاریخچه تصویری جنگ استناد کرد.
در بسیاری از فیلم‌ها، به دلیل وجود جنبه افراط و تفریط، فیلم‌سازان نتوانسته‌اند به خوبی به حقایق و واقعیت‌های جنگی بپردازند و آن را به مخاطب خود منتقل کنند؛ علت عمده آن، از سویی می‌تواند حضور عینی نداشتن سازندگان این قبیل فیلم‌ها در جبهه‌ها و صحنه‌های نبرد باشد و از سوی دیگر آشنایی ضعیف فیلم‌سازان به فنون و تکنولوژی سینمای جنگی (Action) است.
در میان فیلم‌های ساخته شده درباره جنگ در طول این سال‌ها، هیچ یک جز دیده‌بان، مهاجر و هور در آتش، توفیق کافی نداشته‌اند، (البته این فیلم ها با توجه به زمان چاپ کتاب مطرح شده است چرا که فیلم های متفاوتی در سال های اخیر مانند تنگه ابوقریب از موفقیت بسیاری برخوردار شدند) چرا که نگاه آنان به جنگ به عنوان جنگی که ماهیت دینی دارد و به تعبیری یک "جهاد مقدس" است، که جهاد مقدس را نه با عقل متعارف می‌توان ساخت و نه با تکنیک‌های متعارف تجربه شده در طول تاریخ سینما می‌توان بازآفرینی کرد. فیلم‌هایی چون عبور، انسان و اسلحه، چشم شیشه‌ای و نظایر آن نیز، اگرچه از لحاظ نگرش به جنگ تحمیلی تقرّب به حقیقت یافته‌اند، اما توفیق آنان در بازآفرینی فضای جبهه‌ها مطلوب نبوده است. 
در هر حال عدم توفیق در این مسیر به عوامل گوناگونی نظیر نوپا بودن صنعت سینما در کشور، فعال نبودن نیروهای ورزیده و معتقد به انقلاب در این رشته، کمبود امکانات خاص تهیه چنین فیلم‌هایی، کمبود اعتبار و عدم حمایت جدی از سوی سازمان‌های دولتی و ... بر می‌گردد.
برشی از کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق)؛ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ؛ فرهاد درویشی؛ ص 275-276