آریا بانو - نمناک / پوسیدگی دندان به معنای سوراخ یا حفره در دندان است . رژیم غذایی یک عامل مهم در علت و پیشگیری از آن است. مینا از بخش های داخلی دندان یعنی عاج و پالپ محافظت میکند، که نرم تر و حساس تر می باشد. مینا از کریستالهای کوچک کلسیم به همراه دیگر مواد معدنی ساخته شده است.هنگامی که مواد غذایی، به ویژه مواد غذایی شیرین و چسبنده ، با مینای دندان بمدت طولانی تماس پیدا میکند ، پلاک دندان حاوی باکتری هایی است که قند را تجزیه ، تولید اسید میکند. اسید مواد معدنی است که در مینای دندان حل میشود، به باکتریها اجازه می دهد وارد دندان شود و باعث پوسیدگی شود
مشکلات دهان و دندان امروزه یکی از رایج ترین مشکلات مردم در سرتاسر جهان است. البته امروزه با پیشرفت وضعیت بهداشت ، میزان فساد و از بین رفتن دندان بسیار کمتر از گذشته است ولی با توجه به نوع تغذیه، عادات غلط و عدم به کارگیری صحیح روش های بهداشتی ، معضلات دندان هنوز هم وجود دارد.

اصطلاح پوک شدن دندان ها درست است؟
بعضی از بیماران هنگام مراجعه به دندان پزشک از این شکایت دارند که دندان هایشان با کوچک ترین فشار هنگام جویدن غذای سفت تکه تکه و خرد می شوند. نمونه اش بیماری به نام آرش که به گفته خودشان، بدون اینکه از قبل مشکلی داشته باشند، 9 دندان جلویی را در سن 35 سالگی و در مدت زمان کمی، از دست داده اند.
آرش می گوید:«چند بار موقع غذا خوردن صدای ناگهانی شکستگی دندانم به گوش رسید. وقتی در آینه نگاه کردم، با دندان خردشده مواجه شدم. به دندان پزشک مراجعه کردم و او گفت احتمالا از قبل دندان دچار پوسیدگی بوده و شما متوجه نشده اید. در صورتی که از همان دوران کودکی بهداشت دهان و دندانم را رعایت می کردم و دندان پوسیده نداشتم. یکی از پسرعموهایم هم مشکلی مشابه من دارد.»
آرش می خواهد بداند:
چرا دندان هایش پوک هستند و علت خرد شدن ناگهانی آنها چیست؟
آیا احتمال اینکه دندان های دیگر هم به طور ناگهانی خرد شوند، وجود دارد؟
به همین بهانه پای صحبت یک متخصص پروتزهای دندانی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قم نشسته ایم.
آیا اصطلاح پوک شدن دندان ها درست است؟
اصطلاح پوک شدن دندان بیشتر یک حالت عینی از پدیده تکه ‎تکه شدن دندان هاست. علت تکه تکه شدن دندان ممکن است پوسیدگی های عمیق عاجی باشد یا می تواند از نقایص مینایی و عاجی ارثی و اکتسابی نشات بگیرد.
اما مهم ترین علت خرد شدن ناگهانی دندان همان پوسیدگی های عمیق عاجی است. در بسیاری از موارد گسترش پوسیدگی به عاج وجود دارد در حالی که لایه بیرونی مینای دندان نسبتا سالم باقی مانده و دندان از بیرون نمای طبیعی دندان سالم را دارد. در واقع، مورد خاصی از بیرون مشاهده نمی شود اما مینای دندان بدون حمایت مانده است. مینای بدون حمایت به شدت مستعد شکستگی است، در نتیجه با کوچک ترین فشار روی دندان هنگام جویدن غذا ترک می خورد و خرد می شود.
نواقص تکاملی دندانی
از علل دیگر می توان به نواقص تکاملی مینایی و عاجی که در دندان پزشکی به آن آملوژنز ایمپرفکتا، دنتینوژنز ایمپرفکتا و... گفته می شود، اشاره کرد. به بیان دیگر، هر عاملی که در تشکیل درست ساختار مینایی و عاجی نقص ایجاد کند، می تواند باعث پوکی یا آهکی شدن دندان ها شود.در این اختلال ها مینای درگیر، نرم تر است و بر اثر نیروهای جویدن به آسانی جدا می شود و در نتیجه عاج قابل رویت خواهدشد. دندان های درگیر متخلخل و مستعد تجمع پلاک هستند. این دندان ها در معرض پوسیدگی و شکستگی های بعدی قرار دارند.
در عارضه ای به نام آملوژنز ایمپرفکتا، نقص در بلوغ ساختمان کریستال مینا یا مشکل در معدنی شدن کامل مینا (به طور کامل یا ناقص) وجود دارد. این نقص تکاملی نیز می تواند باعث بروز شکستگی های ناگهانی دندان شود. اختلال ژنتیکی دیگری هم داریم (دنتینوژنز ایمپرفکتا) که در این نقص نیز عاج دندان به طور ناقص تشکیل می شود و مستعد شکستگی های بعدی است.
چه عواملی در بروز این نواقص نقش دارند؟
عوامل متعددی در بروز این نواقص دخیل هستند؛ از جمله:
عوامل ژنتیک
مشکلات پزشکی قبل، حین و بعد از تولد
آلوده کننده های محیطی
و...
از عوامل پزشکی می توان به:
دوره های متعدد تب خانم باردار
تهوع و استفراغ طولانی مادر در طول بارداری
نارس بودن نوزاد اشاره کرد.
راه جلوگیری از خرد شدن ناگهانی دندان چیست؟
همان طور که گفته شد، شایع ترین علت خرد شدن ناگهانی، پوسیدگی دندان و بهترین راه برای تشخیص زودرس پوسیدگی، مراجعه دوره ای به دندان پزشک است.
در مورد نواقص ناشی از پوسیدگی های عمیق عاجی، در بسیاری از مواقع، اگر مشکل بیمار در مراحل اولیه تشخیص داده شود، با درمان ساده و کم هزینه می توان از خردشدن دندان ها به خوبی پیشگیری کرد.
در مورد سایر نواقص مراقبت های حین و بعد از دوران بارداری حائزاهمیت است زیرا تهوع و استفراغ طولانی مدت و تب بالا و تکرار شونده مادر قابل کنترل است و با روش هایی می توان تولد زودرس نوزاد را تا حدودی به تعویق انداخت.
با این حال، بسیاری از نواقص مادرزادی به خودی خود قابلیت پیشگیری ندارند. چنین بیمارانی بعد از تشخیص نقص توسط دندان پزشک باید با مراجعه های منظم و دوره ای درمان وسیع برای برطرف کردن این نواقص را آغاز کنند.