آریا بانو - خراسان / فرونشست زمین این بار در کمین شهرها ، 50میلیون نفر در18استان در معرض خطرند.
56 میلیون ایرانی در خطر فرونشست زمین قرار دارند و آن طور که مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده است، بروز این خطر دو علت مهم دارد: «خشکسالی‌های ممتد چندین ساله در کشور»، «استحصال بی‌رویه آب‌های زیرزمینی». این دو اتفاق شرایطی را رقم زده که حالا 18 استان کشور در خطر فرونشست زمین قرار گرفته اند. بر اساس اعلام علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، استان‌های دربردارنده پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین به ترتیب گسترش، شامل اصفهان، تهران، کرمان، خراسان رضوی، البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی، زنجان، قم، اردبیل، کردستان، آذربایجان غربی، خراسان شمالی و کرمانشاه هستند.
18 استانی که بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن کشور، جمعیتی حدود 56 میلیون نفر در آن ها زندگی می کنند و در خطر این اتفاق قرار دارند.
بر اساس مطالعات انجام شده، استان اصفهان با 31 شهر واقع بر پهنه‌های باخطر بالای فرونشست زمین در ردیف اول از نظر سکونتگاه‌های شهری است که بیشترین زون فرونشست را دارد و بعد از آن استان‌های تهران با 30 شهر، کرمان با 25 و خراسان‌رضوی با 24 شهر رتبه‌های بعدی را از منظر این مخاطره به خود اختصاص داده‌اند. از نظر تعداد جمعیت شهری نیز استان‌های تهران، خراسان‌رضوی، اصفهان، البرز، کرمان و قم، هرکدام با جمعیتی بالای یک میلیون نفر در ردیف استان‌های با ریسک جمعیتی بالای در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند.
حالا اگر طبق این آمار، تمام شهرهای این 18 استان را در شمار شهرهای در معرض خطر در نظر نگیریم و رقمی حدود 6 میلیون را از عدد56میلیون کم کنیم بازهم عدد نهایی یعنی 50 مییلیون ایرانی در معرض خطر فرونشست شهرها قراردارند.

مقاومت ساختمان ها چگونه است؟
حتما یکی از معیارها برای در امان بودن از خطر فرونشست زمین و آسیب دیدگی کمتر ساختمان ها، اسکلت ساختمان است اما قطعا آن هم نمی تواند امنیت کامل را به ارمغان بیاورد.
 بر اساس آخرین آمار سرشماری کشور در 31 استان، جمعیتی برابر با 79 میلیون و 926 هزار و 270 نفر زندگی می‌کنند که این جمعیت در 13 میلیون و 59 هزار و 522 واحد مسکونی دارای اسکلت و 9 میلیون و 702 هزار و815 نفر در واحدهای فاقد اسکلت ساکن هستند که استان تهران دارای بیشترین جمعیت و تراکم جمعیتی به دلیل قرار داشتن شهر تهران در آن است.
4 راهکار برای کاهش خطر فرو نشست
با دکتر «علی بیت الهی» عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این باره گفت وگو می کنیم و او با تاکید بر جدی بودن خطر فرونشست زمین در این استان توضیحاتی ارائه می کند:
* پیش از این تحقیقات درباره فرونشست زمین در دشت ها و نقاط غیرمسکونی و بدون ساخت و ساز انجام شده بود اما این بار تحقیق متفاوتی انجام شد که کاری زمان بر و جدی بود.
* وقتی بحث فرونشست در نقاط مسکونی مطرح می شود، در واقع ریسک فرونشست ارزیابی می شود چرا که با خانه های مسکونی، زیرساخت ها و تاسیساتی از جمله لوله کشی آب و گاز مواجه می شویم.
* زمین به طور تدریجی نشست دارد و ممکن است هر سال 20 تا 25 سانتی متر نشست کند که این عدد در مکان های مختلف متفاوت است. تصور کنیم سالانه 20 سانتی متر در یک استان نشست زمین داریم، این نشست روی لوله های گاز و آب، جاده ها و زیرساخت ها اثر می گذارد. همچنین این نشست روی ساختمان ها تاثیرخواهد گذاشت و آن ها را دچار ترک و شکاف می کند.
* طبق تحقیقات انجام شده، استان های تهران و خراسان رضوی بیشترین جمعیت در معرض خطر فرونشست را دارند.
راهکارها چیست؟
*خشکسالی یکی از علت های فرونشست زمین است که طبیعتا مدیریت آن در دست ما نیست.
* اما حفر چاه های غیرمجاز هم از دلایل فرونشست است، این چاه ها بی رحمانه آب های زیرزمینی را می کشند. برخی چاه ها غیرمجاز هستند که باید توسط متولیان آب و آبفا در استان ها، به طور کامل «مسلوب المنفعه» شوند. اما برخی چاه ها هم با وجود داشتن مجوز، اضافه برداشت دارند، راهکار مقابله با این چاه ها اجباری شدن استفاده از کنتورهای هوشمند در استان های پرخطر به ویژه خراسان رضوی است.
* راهکار دیگر، تغذیه مصنوعی سفره های زیرزمینی است. باید روان آب های جاری در فصل پاییز و زمستان را به مخازن استخر مانند هدایت کرد تا به مرور زمان به زمین نفوذ و سفره های زیرزمینی را تغذیه کند.
* موضوع مهم دیگر، آبیاری سنتی در حوزه کشاورزی است. وزارت جهاد کشاورزی باید از کشاورزان حمایت کند تا سیستم سنتی آبیاری را با سیستم های نوین جایگزین کنند. همچنین کشت محصولات آب بر در استان هایی که دچار خشکسالی هستند توجیهی ندارد.
* در حوزه ساخت و ساز هم باید نظام مهندسی ساختمان، مانیتورینگ ساختمان ها را اجرایی کند؛ هم برای رعایت ضوابط ساخت و ساز مقاوم در مقابل فرونشست، هم برای بررسی شکاف های ناشی از فرونشست زمین در ساختمان ها و تعیین ساز و کارهایی برای ترمیم و مقاوم سازی آن ها.