بزرگنمايي:

آریا بانو - جام جم / در این چهار ماه که از آغاز اکران آنلاین در سینمای ایران می‌گذرد، تنها ده فیلم با این شیوه به نمایش درآمده است که از این میان، 9 فیلم سینمایی داستانی و یک فیلم مستند است. سؤال اینجاست که چرا از بستر و ظرفیت اکران آنلاین و سامانه‌های اینترنتی پخش فیلم، برای نمایش فیلم‌های سینمایی بیشتری استفاده نشده‌است؟
اگر قرار است تعداد فیلم‌های سینمایی اکران آنلاین حتی کمتر از اکران فیلم‌ها در سالن‌های سینما باشد، در آن‌ صورت تفاوت این دو شیوه اکران در چیست و اکران آنلاین، چه مزیتی بر اکران سینما دارد؟ نمایش فقط ده فیلم در چهار ماه، باعث تثبیت و رونق پدیده اکران آنلاین و جلب اعتماد سازندگان آثار برای ارائه فیلم‌هایشان به این ظرفیت نمایشی نمی‌شود. با توجه به این‌که ظاهرا تعداد متقاضیان اکران آنلاین هم کم نیست و کلی هم فیلم اکران نشده و در نوبت نمایش فیلم وجود دارد، ظرفیت اکران آنلاین می‌تواند این تراکم و ترافیک را برطرف کند، کاری که محدودیت ناوگان نمایشی اکران سینما توان انجام و سروسامان دادن به آن را ندارد.
امتیاز خروج در اکران آنلاین، تنها خط‌شکنی و جسارت آن بود، وگرنه برخی منتقدان معتقدند این فیلم با بهترین آثار ابراهیم حاتمی‌کیا، فاصله زیادی دارد و باوجود امتیازاتی چون حضور و بازی فرامرز قریبیان، توقعات را برآورده نکرد. بنابراین، اکران آنلاین در سینمای ایران گرچه با فیلم کنجکاوی‌برانگیز و کارگردان اسم و رسم‌داری آغاز به کار کرد و اقبال بدی هم نسبت به آن نشد، اما کیفیت و جذابیت اثر هم آن‌قدر نبود که شروع ویژه‌ای برای این شیوه نمایش فیلم باشد. این ویژگی در ادامه اکران آنلاین هم محسوس بود و غالب فیلم‌ها با وجود برخی امتیازات، فیلم‌های جذاب و ششدانگی برای مخاطبان نبودند.
در این میان شاید تا حدودی فیلم طلا ساخته پرویز شهبازی و کشتارگاه ساخته عباس امینی، به دلیل حضور چهره‌های سرشناس بازیگری و التهاب اولیه قصه، نظر مخاطبان را جلب کردند. کمدی زیرنظر ساخته مجید صالحی هم به دلیل بازی رضا عطاران و امیر جعفری، گرچه کنجکاوی‌هایی را برای تماشا ایجاد کرد، اما در رضایتمندی عموم تماشاگران، عملکرد موفقی نداشت. بهت ساخته عباس رافعی، تیغ و ترمه ساخته کیومرث پوراحمد، مهمانخانه ماه نو ساخته تاکفومی تسوتسویی، حکایت دریا ساخته بهمن فرمان‌آرا و پسرکشی ساخته محمدهادی کریمی، فیلم‌هایی نیستند که ظرفیت جذب تماشاگران زیادی را داشته باشند و چراغ اکران آنلاین را روشن نگه دارند. البته برخی کارشناسان سینما بر این عقیده‌اند که این فیلم‌ها به هرحال در اکران آنلاین دیده شدند و به‌جز تا حدودی فیلم کمدی زیرنظر، باقی اگر قرار بود در سالن‌های سینما اکران شوند، به فروش خوبی دست پیدا نمی‌کردند. بحث مستند تحسین‌شده جایی برای فرشته‌ها نیست ساخته سام کلانتری که از 9 فیلم داستانی اکران آنلاین تا اینجا، جداست و نمی‌توان آن را در کنار این آثار قرار داد.
اگر سیاستگذاری شورای صنفی نمایش، نمایش فیلم‌هایی بدون جذابیت و با ظرفیت استقبال مخاطبان در اکران آنلاین باشد، نباید توقع اتفاق ویژه و مثبت و رونقی در این زمینه داشته باشیم.
تردید صاحبان آثار
باوجود تقاضاهایی برای اکران آنلاین، برخی صاحبان آثار سینمایی برای ارائه فیلمشان در این شیوه نمایشی تردیدها و ملاحظاتی دارند؛ به‌ویژه فیلم‌هایی که ظرفیت فروش بالایی دارند و در صورت اکران در سالن‌های سینما می‌توانند به فروش‌های بهتری دست پیدا کنند. با توجه به بازگشایی سالن‌های سینما حتی با اما و اگرها و شروط‌های بهداشتی و ظرفیت نصفه و نیمه فروش بلیت برای هر سئانس، خیلی از صاحبان آثار سینمایی به نمایش فیلم‌هایشان در سالن‌های سینما امیدوار شدند و میلی برای اکران آنلاین نداشتند و چه‌بسا کماکان ندارند.
اما با توجه به تعطیلی دوباره و فعلا یک هفته‌ای سالن‌های سینما در پی موج تازه کرونا، بعید نیست که این عده، در نگاهشان نسبت به اکران آنلاین تجدیدنظر کنند و آن را بهتر از هیچ و زمان اکران نامعلوم در سالن‌های سینما درنظر بگیرند. ضمن این‌که پیشقدم شدن صاحبان چند فیلم جذاب و تماشاگرپسند برای اکران آنلاین و بازخورد خوب تماشاگران، می‌تواند باعث انگیزه بیشتر دیگر سازندگان و پخش‌کننده‌های فیلم‌های سینمایی با مخاطبان بالقوه شود و به‌تدریج شاهد رونق اکران آنلاین باشیم. اگر فیلم‌های جذاب‌تر و پرمخاطب‌تر راه را برای رونق اکران آنلاین باز کنند و سامانه‌های اینترنتی پخش فیلم با بازدیدهای بیشتری مواجه شوند، می‌توان فرصت‌هایی را هم برای نمایش فیلم‌های هنر و تجربه و آثار خاص‌تر و متفاوت‌تر با مخاطبان محدودتر فراهم کرد.
پدیده‌ای که هنوز جا نیفتاده است
مدیرکل نظارت بر عرضه و نمایش سازمان سینمایی درباره این‌که آیا اکران آنلاین تا امروز موفق بود یا نه به جام‌جم گفت: باتوجه به این‌که اکران آنلاین، پدیده نویی در سینمای ایران بود، درمجموع آن را موفق می‌دانم و به نظرم موردتوجه مردم قرار گرفته است.محمدرضا فرجی در پاسخ به این سوال که آیا نباید ظرفیت اکران آنلاین و تعداد فیلم‌های به‌نمایش‌درآمده در آن بیشتر از اکران سینما باشد هم بیان کرد: این پدیده باید بیشتر معرفی شود و کار بیشتری روی آن صورت گیرد تا مردم و خانواده‌ها به آن عادت کنند. این مساله زمان می‌برد، اما به تدریج و با تثبیت این قضیه، بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.
مدیرکل نظارت بر عرضه و نمایش سازمان سینمایی درباره ضرر و زیان‌های مالی که صاحبان آثار سینمایی به‌خاطر کرونا متحمل شده‌اند که حتی از طریق اکران آنلاین نیز قابل جبران نیست هم توضیح داد: طبیعتا موقعی که سینما نیمه‌فعال باشد، زیان‌های مالی اجتناب‌ناپذیر است. اما در این شرایط چون مردم عطش دیدن فیلم دارند، به این پدیده رو می‌آورند. ضمن این‌که این مساله باید جا بیفتد فیلم‌هایی که به‌صورت آنلاین، اکران می‌شوند، آثار ناموفق سینمای ایران نیستند. شاید پدیده اکران آنلاین هنوز آن‌طور که باید جا نیفتاده‌است. مضاف بر این‌که فرصت خوبی است تا زمانی که سالن‌های سینما نیمه‌فعال است، بتوانند در تثبیت این پدیده تلاش کنند.
فرجی درباره جدی‌تر گرفتن اکران آنلاین با توجه به احتمال ادامه کرونا هم بیان کرد: باید بدانیم که ما دو ظرفیت نمایشی خوب برای اکران فیلم‌ها داریم؛ اکران آنلاین و اکران سینما. منتها برای بهتر دیده‌شدن اکران آنلاین، نیاز است که سمت‌وسوی رسانه ملی و دیگر رسانه‌ها بیشتر به سمت معرفی این پدیده باشد و خانواده‌ها را برای توجه به آن تشویق کنند که اگر دوست دارند در خانه بمانند، با فیلم‌دیدن و اکران آنلاین، این اتفاق بیشتر می‌افتد. نکته دیگر قابل اشاره این است که تهیه‌کننده‌های ما هم باید به این نتیجه برسند که فیلم‌هایشان را آنلاین اکران کنند، چون هزینه هنگفتی صرف تولید فیلم شده‌است.
فیلم‌هایی که از طریق آنلاین اکران شوند، دیگر ظرفیت چندانی برای فروش در اکران سینما ندارند. یعنی اگر بعدا امکان اکران در سینما هم برای آنها فراهم شود، دیگر فیلم نویی برای تماشاگران نخواهد بود. اما عکس این قضیه، پاسخ مثبت گرفته‌است، یعنی اگر فیلمی در سینما اکران شود، می‌تواند ادامه نمایش آن در اکران آنلاین باشد. آن تهیه‌کنندگانی که در ارائه فیلم‌هایشان به اکران آنلاین تردید دارند، نگرانی‌شان این است که شاید فیلم‌شان نتواند با این شیوه، هزینه تولید را برگرداند. اما باید به‌تدریج این اعتمادسازی صورت بگیرد و تهیه‌کننده‌ها متوجه شوند نه‌تنها در اکران آنلاین خسارتی نخواهند دید، بلکه سود هم خواهند کرد.
تلنگر کرونا به سینما
حبیب اسماعیلی، درباره اکران آنلاین گفت: شیوع کرونا تلنگری به جماعت سینما بود که به خودشان بیایند و پی به منابعی ببرند که می‌توانند در کنار سینما سودآور باشد. اکران آنلاین در همه دنیا وجود دارد و حتی در قدیم و به شکل دیگری زمانی که فیلم‌ها در سالن‌های سینما اکران بودند هم دی‌وی‌دی آن برای تماشا در شبکه نمایش خانگی وجود داشت. اما ما اینجا به دلیل مشکل قاچاق، چنین امکانی نداریم و آن را جدی نمی‌گیریم. پربیننده‌ترین فیلم‌های سینمای ما حدود دومیلیون و 500هزار نفر تماشاگر داشت، یعنی با توجه به جمعیت 80میلیون نفری تعداد تماشاگران سینمای ایران چندان هم بالا نیست یا فیلم‌ها را از طرق‌ دیگری می‌بینند. بنابراین باتوجه به این بی‌میلی غالب نسبت به سینمارفتن، اکران آنلاین خیلی می‌تواند در آشتی مردم با سینما نقش داشته باشد.
مدیر رسانه فیلمسازان مولود در این زمینه ادامه داد: اکران آنلاین، حتی می‌تواند در زمانی که سالن‌های سینما باز است و رونق دارد هم موثر باشد. چون خیلی از فیلم‌های کم‌مخاطب‌تر، در اکران آنلاین، بهتر از اکران سینما دیده خواهند شد. این فیلم‌ها آن هزینه‌ای که باید صرف تبلیغات و سهم سینمادار و ... کنند را دیگر نخواهند داشت. دورادور شنیده‌ام که وضع اکران برخی فیلم‌ها در اکران آنلاین خوب بود و برخی هم ابراز نارضایتی کرده‌اند. اما حتی با توجه به همین نارضایتی، فکر می‌کنم بعضی از این فیلم‌ها اگر در سالن سینما اکران می‌شدند، به همین میزان هم دیده نمی‌شدند.
به نظرم همه چیز بستگی به کیفیت خود فیلم‌ها دارد. ضمن این‌که شبکه‌های ویدئویی که از قبل فعال بودند، در این اوضاع کمی بیشتر هوای تهیه‌کننده‌ها را داشته باشند. خیلی از رسانه‌هایی که فیلم‌ها را از قبل گرفتند، بدون این‌که به صاحب فیلم‌ها اطلاع دهند، فیلم‌ها را دوباره منتشر می‌کنند و به بازار می‌فرستند، بدون این‌که حقی به تهیه‌کننده پرداخت کنند. درحالی‌که نباید در این فضا، حقی از تهیه‌کننده‌ها و صاحبان آثار سینمایی ضایع شود. اسماعیلی در پایان گفت: درمجموع معتقدم اکران آنلاین به‌تدریج و با گذر زمان و به شرط حمایت رسانه‌ملی و دیگر رسانه‌ها و شهرداری، به موفقیت خواهد رسید.