بزرگنمايي:

آریا بانو - کجارو / شیروان دره سی یا دره شیروان یکی از جاهای تماشایی استان اردبیل است. این دره با زیبایی‌های سحرانگیزش یکی از مناطق طبیعی و بکر مشکین شهر به شمار می‌رود. این بار کوله بار سفر را برای رفتن به شمال غرب ایران بسته است و تصمیم دارد راهی استان خوش‌آب‌وهوای اردبیل شود و مسیر شهر دیدنی مشکین شهر را در پیش بگیرد. مقصد این سفر، مکانی شگفت‌انگیز است که در منطقه ساوالان جای گرفته است و شیروان دره سی یا دره شیروان نام دارد؛ جایی که همه زیبایی‌های آفرینش را یک‌جا می‌توانید ببیند.
اگر به طبیعت‌گردی، آن هم از نوع هیجان‌انگیز و ماجراجویانه‌اش علاقه دارید، با کجارو در سفر به شهر زیبای مشکین شهر و دره‌گردی در شیروان دره سی همراه باشید.
با دره شگفت‌انگیز دره شیروان آشنا شوید:
دره شیروان یکی از جاهای دیدنی مشگین شهر است که در 30 کیلومتری جنوب شرق مشکین شهر و در دامنه کوه سبلان قرار دارد و از جنوب به دامنه شمالی ساوالان یا هرم، از شرق به جاده لاهرود-شابیل، از غرب به هوشنگ میدانی و از شمال به زمین‌های روستای قلچقلو منتهی می‌شود. این دره در نزدیکی آب‌گرم شابیل، کوه سبلان، هوشنگ میدانی و مناطق بکر طبیعی دامنه سبلان قرار گرفته است.
مشکین شهر که در گذشته خیاو نام داشته، یکی از شهرستان‌های استان اردبیل است که دیدنی‌های متعددی مانند محوطه باستانی شهریئری، جهنم دره سی، پل معلق، چشمه‌های آب‌گرم شابیل و قوتورسویی را خود جای داده است. یکی از جاهای دیدنی و فوق‌العاده این شهر، دره‌ای اسرارآمیز به نام دره شیروان است.
مسیر دسترسی به دره شیروان
وسایل سفر را مهیا کنید و راه اردبیل را در پیش بگیرید. به مشکین شهر که در 90 کیلومتری اردبیل قرار دارد بروید. برای رسیدن به این دره، دو مسیر وجود دارد. اولی در نزدیکی آب‌گرم شابیل و دومی، بعد از سه راهی روستای داش کسن واقع است.
اگر از کنار ساختمان آب‌گرم شابیل عبور کنید، وارد دشت وسیعی می‌شوید؛ پس از آن دره بسیار عمیق با دیواره‌های تیز و هولناک شیروان دره سی مقابلتان ظاهر می‌شود. راه اصلی ورود به دره از این قسمت است که باید با طناب و در واقع صخره‌نوردی آن را طی کنید؛ چون مسیر لغزنده است و باید از شیب 80 درجه آبشار پایین بروید که در پایین به آبشارهای دوقلو خواهید رسید.
چرا این مکان، شیروان دره سی نام دارد؟
شیروان دره که محلی‌ها به آن شیروان درسی نیز می‌گویند، دره‌ای اسرارآمیز است که در مورد آن روایت‌ها و افسانه‌های متعددی نقل شده است که برخی از آن‌ها را برایتان بازگو می‌کنیم.
اگر پای صحبت مردمان محلی این منطقه بنشینید، داستان‌هایی زیبا خواهید شنید. به گفته‌ آن‌ها، در گذشته دختری به نام شیروان به‌دلیل ناکامی در رسیدن به عشق از بالای دره خود را به پایین پرتاپ کرد و از آن زمان این مکان به شیروان دره معروف شده است.
گفته شده است شیروان دره محل نبرد و کشته شدن شیخ حیدر صفوی در جنگ با شیروان شاه بوده است. به همین جهت این مکان دره اسرارآمیز به نام شیروان دره سی معروف شده است.
برخی می‌گویند که شیروان دره محل گذر نادرشاه بوده است که پیش از تاج‌گذاری در دشت مغان از این دره نیز رد شده است. صخره و مکانی را که وی بر بلندای آن ایستاده و وضعیت عبور خود را بررسی کرده، امروزه به «نادر باخان» یا «ندیرباخان» معروف است که در هنگام عبور از مسیر، کوه‌های سنگی قابل‌مشاهده است.
روایت دیگری نیز در مورد شیروان دره وجود دارد. کمی بعد از دره دشتی وجود دارد که به هوشنگ میدانی، میدان اشک و اشک میدانی معروف است. نام گذاری آن دشت به این اسم، به‌دلیل جنگی است که بین اشکانیان و رومیان در این محل روی داده است.
در دامنه کوه استوار سبلان، مکانی سحرانگیز وجود دارد که دیدن آن هوش از سرتان می‌برد. دره‌ای عمیق و شگفت‌انگیز با صخره‌هایی بلند همچون تندیس‌هایی که گویی به مانند نگهبانان دره هستند. مردمان محلی این تندیس‌ها را به مانند انسان‌های اولیه‌ای می‌دانند که به فکر فرورفته‌اند. ابتدای این دره باریک و عرض آن در حدود 20 تا 30 متر است. دیواره‌های دو طرف دره شیب 90 درجه ارتفاع حدود 100 تا 150 متر دارند که هرچه به‌سمت سمت لاهرود حرکت کنید، دره عریض‌تر و ارتفاع دیوارها نیز کاهش پیدا می‌کند. این دره در ارتفاع 2,200 متر از سطح دریا جای گرفته است. وسعت شیروان دره 75 کیلومتر مربع است که از نزدیکی‌های لاهرود شروع شده و تا آب‌گرم شابیل ادامه دارد.
شیروان دره سی، یکی از زیستگاه‌های مهم حیات وحش کشور است
شیروان دره سی یکی از 11 زیستگاه حیات‌وحش کشور است که با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، مکان زندگی گونه‌های جانوری چون کل و بز، خوک، روباه، گرگ، خرس قهوه‌ای، قوچ، میش ارمنی، خرگوش، کبک، کبک دری، قمری، فاخته و شماری از پرندگان مهاجر است. همین ویژگی‌های دره شیروان باعث شده که به‌عنوان ژئوپارک خاورمیانه نیز شناخته شود که مراحل ثبت آن در یونسکو در حال انجام است.
شاید جالب باشد بدانید که دره شیروان، نه‌تنها به خاطر طبیعت و زیبایی‌های آن زبانزد است، بلکه وجود رگه‌های مواد معدن در جای‌جای آن نیز شما را شگفت‌زده خواهد. سنگ‌های شیروان دره زمانی در دل زمین بودند که بعد از فوران آتشفشان کوه سبلان، با فشار لایه‌های مختلف به بیرون پرتاب شده و در اطراف کوه که بخشی شامل شیروان دره است، به‌شکل‌های مختلفی منجمد شده‌اند. برخی بسیار سفت‌وسخت و برخی شبیه پوکه‌هایی هستند که حتی با فشار دو انگشت خرد می‌شوند. وجود رودخانه در امتداد شیروان دره در تنوع مواد معدنی و طبیعی این مکان حیرت‌انگیز موثر بوده است و در مشخص شدن نقطه‌های کور زمین‌شناسی این دره نیز کمک می‌کند.
اگر دوست دارید پیش از رفتن به شیروان دره فیلمی از آن ببنید، می‌توانید مستندی را که در ارتباط با این مکان ساخته شده است، مشاهده کنید. در سال 1390 این مستند به کارگردانی بهزاد مولود با هدف بررسی ویژگی‌های زمین‌شناسی، زیست‌محیط، حیات گیاهی و جانوری همچنین فرهنگ عشایر منطقه ساخته شده است.
چگونگی شکل‌گیری دره شیروان
هزاران سال طول کشیده است تا در اثر عوامل طبیعی و زمین‌شناختی، چنین دره‌ باشکوه و حیرت‌انگیزی شکل بگیرد. خاک‌های دره شیروان به‌دلیل جنس ماسه‌ای که دارند مستعد رانش هستند و با آمدن باران و سیلاب این خاک‌ها شسته می‌شود. همین عامل فرسایشی موجب شکل‌گیری این دره عمیق شده است و در جای‌جای آن اشکال زمین‌شناختی را ایجاد کرده که از لحاظ ژئوتوریسمی اهمیت بالایی دارند.
گوشه و کنار دره سیروان پر از شگفتی است و به هر سوی که نگاه کنید، حیرت و تعجب شما را بر می‌انگیزد و دلتان می‌خواهد ساعت‌ها بشنشیند و از تماشای چنین مکان خارق‌العاده‌ای لذت ببرید. در ادامه برخی از دیدنی‌ترین جاهای دره شیروان را معرفی می‌کنیم:
صخره‌های بلند و نوک تیز با شکل‌هایی که دارند، بدون شک بیش از هر چیز در دره سی نظر شما را به سوی خود جلب می‌کند. این شکل‌های عجیب و غریب و افسانه‌گون صخره‌ها در اثر فرسایش در طی زمان شکل گرفته‌اند. اشکالی چون دودکش جن، تخت دیو و لاله زنبوی از دیدنی‌های زمین‌شناختی دره شیروان هستند.
آبگیر آت گولی
در غرب شیروان دره و در میان صخره‌ها دریاچه سبز رنگ و زیبایی وجود دارد که در مورد آن افسانه‌هایی شنیدنی و جذابی نیز وجود دارد. گفته می‌شود بعد از مرگ بابک خرمدین؛ سردار ایرانی، اسب وی از مرگش سرکش می‌شود و به این محل می‌آید و در آن مخفی می‌شود. بر اساس باور شاهسون‌های منطقه نیز گاهی این اسب بزرگ و باشکوه از دریاچه خارج شده و در زیر نور ماه شیهه‌های بلندی کشیده و به‌دنبال سوار خود می‌گردد.
در دریاچه که در حال حاضر از آن برای پرورش ماهی استفاده می‌کنند، در گذشته مکانی برای شست شوی احشام و اسب‌ها بوده که به همین جهت آت گولی یعنی «استخر اسب» نام گرفته است. از آنجایی که آت گولی عمق چندانی ندارد محلی‌ها آن را «دیب سبز» به‌معنای «دریاچه‌ای که عمق ندارد» می‌نامند. ابعاد این دریاچه نیز حدودا 120 در 30 متر است.
جیران گولی
یکی دیگر از دیدنی‌های شیروان دره آبگیر یا تالاب جیران گولی است. در این تالاب، پرندگانی چون چنگر، کشیم، حواصیل خاکستری، اردک ارده‌ای و اردک سر سبز زندگی می‌کنند. در فصل زمستان هم میزبان برخی از پرندگان مهاجر است و هر ساله در ماه‌های سرد، پرندگانی از آسیای میانه، قفقاز و سیبری به این منطقه مهاجرت می‌کنند.
آبشارهای دو قلو
آبشارهای دوقلو یکی دیگر از جلوه‌های زیبای دره شیروان است. البته در این دره آبشارهای متعددی وجود دارد که زیبایی‌های خود را دارند. در بهار و تابستان این آبشارها بسیار تماشایی هستند و در فصل زمستان نیز از سردی هوا یخ می‌زنند و قندیل‌های خیره‌کننده و چشم‌نوازی را ایجاد می‌کنند.
چشمه‌های دره شیروان
در این دره سحرانگیز، چشمه‌های جوشان و پر آب نیز به‌وفور وجود دارد. جاری بودن برخی از این چشمه‌ها روی صخره‌ها سیمای آبشارگونه و تماشایی به آن‌ها بخشیده است. چشمه معدنی و آب‌گرم شابیل معروف‌ترین چشمه این دره است.
تفریح در شیروان دره سی
دره شگفت‌انگیز شیروان دره سی با طبیعت بکر و زیبای خود برای گردشگری ماجراجویانه و برخی از تفریح‌های هیجان‌انگیز مناسب است.
کوه‌پیمایی و صخره نوردی: ارتفاعات و صخره‌های این دره بهترین مکان برای ورزشکاران است و جان می‌دهد برای داشتن یک کوه‌پیمایی و صخره نوردی تکرار نشدنی. البته این تفریح‌ها را بدون داشتن تجهیزات لازم انجام ندهید.
پیاده روی: به کسانی که اهل پیاده‌روی هستند، پیشنهاد می‌دهیم که پیاده روی در این دره و لذت بردن از هوای پاک و تمیز شیروان و تماشایی چشم‌انداز زیبای آن را دست ندهند.
عکاسی: مناظر تماشایی و استثنایی شیروان دره بهترین مکان برای عکاسی کردن است؛ پس دوربین خود را فراموش نکنید. البته ناگفته نماند چشم‌نوازی شیروان دره تنها به روز محدود نمی‌شود. در شب نیز با صحنه‌های تماشایی مواجه می‌شوید که می‌تواند سوژه‌های نابی برای عکستان باشد؛ مانند ترکیب آسمان پرستاره شب و صخره‌های بلند افسانه‌ای.
بهترین زمان دیدن شیروان دره سی
شیروان دره سی در دامنه کوه سبلان قرار دارد و طبیعی است که آب‌وهوای آن از این کوه تأثیر می‌گیرد؛ به‌گونه‌ای که در تابستان آب‌وهوای خنک و مطبوع و زمستان هوای آن به‌شدت سرد که ممکن است دسترسی به آن نیز سخت باشد. بنابراین پیشنهاد می‌دهیم که اواسط بهار تا اواخر تابستان را برای دره‌گردی در شیروان انتخاب کنید. البته پاییز و زمستان این مکان زیبایی‌های خاص خود را دارد و قندیل‌های چشمه‌ها و آبشارهای آن جلوه‌ای زیبا به طبیعت شیروان دره سی می‌دهد.
تهدیدهای زیست‌محیطی دره شیروان
با طبیعت و حیات وحش دوست و مهربان باشید.
با وجود آن که شیروان دره مکانی بکر است، در سال‌ها اخیر این دره اعجاب آور با تهدیدات زیست‌محیطی مواجه است که برخی از این تهدیدات عبارت‌اند از:
دره شیروان در سال‌های گذشته به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان و در اثر چرای بی‌رویه عشایر و روستاییان، با فرسایش‌های زیاد مواجه شده است.
همچنین شکار حیوانات ساکن این منطقه توسط شکارچیان غیرمجاز و عشایر کوچ کننده به ییلاقات مشرف به شیروان دره موجب خطر انقراض نسل حیات وحش شیروان دره شده است.