بزرگنمايي:

آریا بانو - خراسان / 2 روش جذاب برای ایجاد عادت‌های خوب رفتاری در کودکان و کم رنگ کردن رفتارهای نامناسب که برای والدین امروزی گره‌گشاست.
این روزها که والدین به خاطر رعایت قرنطینه خانگی زمان بیشتری را با فرزندان‌شان می گذرانند، بهترین وقت برای پررنگ‌تر کردن رفتارهای مناسب در کودک و خود به خود کم رنگ شدن رفتارهای نامناسب در اوست. در خصوص ایجاد رفتارهای مطلوب و عادت‌های خوب رفتاری در کودکان، دو روش جدول رفتاری و جدول جایزه پیشنهاد می‌شود. این دو روش به دلیل زود بازده بودن و جذابیت، تاثیرگذاری زیادی بر کودکان دارد و کودکان با آن راحت ارتباط برقرار می کنند و همراه می‌شوند.
پاداش فقط جایزه نیست
والدین باید توجه داشته باشند که طبق اصول رفتاردرمانی هرچه یک رفتار، تقویت کننده‌های مثبت بیشتری دریافت کند یعنی بیشتر مورد توجه و تشویق والدین قرار گیرد، امکان بروز و تکرار رفتار توسط کودک بیشتر می شود. باید توجه داشت که انواع تقویت کننده‌های مثبت که به عنوان پاداش و جایزه برای کودکان تاثیر دارد، عبارتند از:
پاداش کلامی، تحسین و تمجید (مثل گفتن آفرین، کارت عالی بود، دوستت دارم و...)
پاداش عاطفی یا جسمانی (مانند در آغوش گرفتن، بوسیدن، نگاه محبت آمیز، نوازش و...)
پاداش‌های فعالیتی (مانند انجام فعالیت‌های لذت‌بخش با کودک مثل کتاب خواندن یا بازی همراه پدر و مادر و ...)
پاداش‌های مادی (ماننده خرید جوایز دلخواه، خوراکی، پول دادن به او و...)
اصول رسم جدول رفتاری و جدول جایزه
یکی از آرزوهای والدین، داشتن فرزندانی است که به حرف آن‌ها گوش دهند. فرزندانی که رفتارهای خوبشان را تکرار کنند و رفتارهای بد را نه تنها در خانه بلکه در جمع هم انجام ندهند. برای دست یابی به این هدف، تهیه جدول رفتاری و جدول جایزه به شدت توصیه می‌شود. در ادامه، آن‌چه والدین برای رسم این جدول‌ها باید مدنظر قرار دهند، بیان خواهد شد.
جدول رفتاری با 5 یا 10 ستون
برای تهیه جدول رفتاری، روی یک مقوای بزرگ جدولی بکشید که پنج تا 10 ستون داشته باشد. در هر ردیف، رفتارهای مدنظرتان را بنویسید یا برای کودکانی که مدرسه نمی‌روند و سواد خواندن ندارند، نقاشی کنید و در ستون مقابلش هرگاه آن رفتار در کودک بروز کرد، ستاره یا برچسب‌های آماده در بازار را بخرید و بچسبانید. با کودک‌تان قرار بگذارید که هر تعداد ستاره، چه جایزه‌ای دارد و برای عینیت داشتن قرارتان در کنار جدول ستاره، جدول جایزه تهیه کنید تا انگیزه کودکان برای انجام رفتارهای درست بالاتر برود.
جدول جایزه با تعدادی ستاره
در جدول جایزه یک ردیف تعداد ستاره و در مقابل آن جایزه مورد علاقه کودک نوشته یا نقاشی می‌شود. این جدول بنا به شناخت شما از علاقه‌مندی‌ها و دوست داشتن‌های فرزندتان و امکانات شما شکل می‌گیرد. مثلا برای یک ستاره بنویسید تشویق والدین، دو ستاره دریافت بادکنک، سه تا دریافت دسر، چهار تا توپ بازی با پدر، پنج تا ستاره هم دانلود فیلم مدنظر و ... .
7 نکته درباره این روش تربیتی
همان‌طور که گفته شد، جدول رفتاری کودکان یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین ابزار‌های اصلاح رفتار در کودکان است. کودکان بازخورد فوری ارائه شده توسط یک سیستم پاداش‌دهی را دوست دارند و جدول رفتاری کودکان می‌تواند به آن‌ها انگیزه‌ای برای ماندن در مسیر مطلوب را بدهد. باید توجه داشت که جدول رفتار کودکان نباید برای تمسخر یا خجالت دادن کودک استفاده شود. شنیدن جملاتی مانند «تو فقط یک ستاره در طول هفته دریافت کرده‌ای!»، کودک را برای انجام کار درست تشویق نخواهد کرد اما شما می‌توانید با انجام اقداماتی ساده، جدول رفتار کودکان را به یک تجربه ارزشمند برای کودک تبدیل کنید.
طبق مثال‌های مطرح شده در جدول جوایز، بهتر است جایزه‌ها در ابتدای آن ساده و در دسترس‌ترین امکانات باشد و تا انتهای جدول با تعداد ستاره خیلی بالا خرید لوازم و اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت تدوین شود.
رفتار‌هایی را که می‌خواهید کودک انجام دهد، انتخاب کنید. بهتر است در ابتدا، کار را ساده و تنها سه رفتار را انتخاب کنید. انجام چند کار متفاوت در یک بازه زمانی برای کودک گیج کننده است.
به طور مشخص صحبت کنید. نوشتن جمله «خوب باش» برای کودک گنگ است زیرا فرزند شما دقیقا نمی‌داند خوب بودن به چه معناست.
پس از این‌که رفتار مدنظر شما در کودک پررنگ شد، توجه کنید که استفاده از این جدول در بازه حداقل دو هفته و حداکثر چهار هفته باشد و سپس جدول جایزه را تغییر دهید تا بحث شرطی شدن فرزندان پیش نیاید و در قبال دریافت جایزه بی‌تفاوت نشوند.
پاداش باید چیزی ارزشمند برای کودک‌تان باشد. برای برخی کودکان، زمان الکترونیک (زمان استفاده از تبلت، یارانه، تلفن همراه و غیره) می‌تواند پاداشی موثر باشد. برای برخی دیگر، 15 دقیقه بیشتر بیدار ماندن می‌تواند بهترین پاداش باشد. همچنین می‌توانید از کودک‌تان بپرسید که دوست دارد چه چیزی پاداش بگیرد. بدین ترتیب، او به طور خاص انگیزه می‌گیرد که به سمت دریافت پاداش‌ها حرکت کند.
همان‌طور که مهارت‌های فرزند شما بهبود می‌یابد، رفتار خاصی را که در حال کار روی آن هستید از جدول حذف و رفتار دیگری را اضافه کنید. رفتار‌های زیادی وجود دارند که به سیستم پاداش دهی به خوبی پاسخ می‌دهند.
از این روش می‌توانید برای تشویق کودکان در رفتارهایی مثل از پوشک گرفتن، مسواک کردن، سلام کردن کودک، غذا خوردن، انجام تکالیف، خوابیدن توی اتاق خواب خودش، مرتب کردن تخت و دیگر رفتارهای مدنظر استفاده کنید.
نویسنده : صدیقه معدنی| کارشناس‌ارشد روان‌شناسی