بزرگنمايي:

آریا بانو - ریال کلمه‌ای اسپانیایی است که بعدها به علت روابط مالی و تجاری کشورهای منطقه با اسپانیایی ها وارد زبان ما شد. این واژه از کلمه لاتینی رگالیس (regalis) به معنی شاهنشاهی می‌آید که صفتی است از اسم رکس (rex) به معنی شاه.

به گزارش خبر فوری ، سالها پیش در چنین روزی ریال به عنوان واحد پولی رسمی ایران انتخاب شد. این اتفاق باعث تحولات عمده در نظام اقتصادی ایران گردید و به نوعی زمینه ساز ورود نظام پولی کشور به اقتصاد جهانی گردید. امسال اما می‌توان به این مساله به نحوی دیگر نگریست. ایران در سال 98 یک تجربه عجیب در مورد واحد پولی داشت. طبق مصوبه دولت، قرار شد در سالهای آتی و به تدریج 4 صفر از واحد پولی ایران کم شود و واحد تومان به جای ریال به عنوان واحد رسمی پول ایران انتخاب گردد( اینجا بخوانید).
بنابراین، شاید بتوان امسال را آخرین سالی دانست که ریال پول رسمی ما ایرانیان است. این واحد پولی تاریخ عجیب و غریبی را در طول دو قرن قدرت خود گذرانده است. اما بیش از هر چیز، سوال این است که چگونه ریال به واحدهای مالی ما افزوده شد و پیش از آن چه واحدهای پولی بر نظام مالی ما حکم فرما بودند.
به همین مناسبت بد نیست به این واحد پولی و سرگذشتش نگاهی داشته باشیم.
مهم‌ترین واحدهای پولی ایران
ایران با تاریخ طولانی خودش واحدهای پولی بسیاری را به عنوان واحد اصلی انتخاب کرده است. شاید مهم ترین واحدهای پولی تاریخ کشورمان را بتوان بدین شرح دانست: دریک(هخامنشی)، دراخما(سلوکیان)، دینار(طلای ساسانی)، درم(نقره ساسانی)، پشیز(مس ساسانی)، دینار(طلای دوران اولیه اسلامی)، درهم(نقره دوران اولیه اسلامی)، فلوس(سکه مسی دوران اولیه اسلامی)، یمینی(غزنویان)، تومان(ایلخانان)، چاو(اسکناس ایلخانان)، شاهی(سکه طلای صفویه، افشاریه، زندیه)، عباسی(سکه نقره صفوی)، نادری(سکه نقره افشاریه)، روپیه(سکه نقره افشاریه)، تومان(سکه طلای قاجار)، ریال(سکه نقره قاجار)، قران(سکه نقره قاجار)، پاپتی(سکه مسی قاجار) و...
هر کدام از این واحدها مدتی به عنوان واحد رسمی و معادل بهای نقره و طلا بر اقتصاد ایران حکم فرما بوده اند. با این حال، تقریبا از زمان قاجار، این واحد پولی قران(یا تومان) بود که به عنوان واحد مرسوم انتخاب شد( اینجا بخوانید).
قران چیست؟
قران واحد پول ایران در دوران قاجاریه بود. نام قران کوتاه شده صاحب‌قران است. قران از نقره و به‌صورت سکه‌های ده شاهی (نیم قران)، یک قران، دو قران و پنج قران ضرب می‌شد. با توجه به اینکه قران هزار دینار ارزش داشت در زبان عامیانه، زار (هزار) نیز نامیده می‌شد. با این حال، این سنت حتی بعد از تغییر واحد پول ایران به ریال هم ادامه پیدا کرد و سکه‌های دو ریالی و پنج ریالی دوزاری و پنج زاری نامیده می‌شدند.
در واقع سال 30 سلطنت فتحعلی شاه قاجار (1242 ق./ 1827 م.) قران رسما وارد اقتصاد ایران شد. دولت در این سال، سکه نقره بنام صاحبقران ضرب و ارزش آن را معادل یک دهم تومان تعیین کرد. نام این سکه به اختصار به قران‌ تبدیل شد.
ریال چگونه وارد نظام پولی ایران شد؟
اما چگونه واحد پولی ایران تغییر کرد؟ در ایران تا سال 1268 ش (1889 م) که بانک شاهنشاهی توسط انگلستان تشکیل شد، پول رایج کشور، مسکوک نقره و طلا یا همان قران و تومان بود. در آن سال، به موجب یکی از بندهای امتیازنامه بانک، نشر اسکناس در سراسر ایران منحصراً به بانک شاهنشانی ایران تعلق گرفت و یک سال بعد، اسکناس جدید با علامت شیر و خورشید و عکس ناصرالدین شاه قاجار و ذکر ارزش آن منتشر شد. مجموعاً بانک شاهنشاهی، چهل سال در ایران اسکناس منتشر کرد تا اینکه در 23 اردیبهشت 1309، حق انتشار اسکناس از آن بانک سلب و به بانک ملی ایران واگذار گردید. در نهایت، دو سال بعد و همزمان با آغاز سال 1311ش، واحد پول کشور از قِران به ریال تبدیل شد. از آن پس ریال جدید توسط بانک ملی ایران در سراسر کشور پخش گردید و ملاک معاملات قرار گرفت.
ریشه شناسی واژه ریال
ریال کلمه‌ای اسپانیایی است که بعدها به علت روابط مالی و تجاری کشورهای منطقه با اسپانیایی ها وارد زبان ما شد. این واژه از کلمه لاتینی رگالیس (regalis) به معنی شاهنشاهی می‌آید که صفتی است از اسم رکس (rex) به معنی شاه.
سکه نقره با نام ریال در اسپانیا از سالِ 1497 تا 1870 میلادی ضرب می‌شد. ریال همچنین واحدِ پولِ بسیاری از مستعمره‌های اسپانیا بود.
ریال برای اولین بار در سال 1798 در ایران معروف شد چرا که آن یک سکه جهانی بود که 1250 دینار یا یک‌هشتم تومان ارزش داشت. در سال 1825 ریال از رواج افتاد و به جای آن قران رواج یافت. اما بعد از قدرت گیری ناصر الدین شاه و ورود بانکهای انگلیسی به ایران مجددا رواج یافته و واحد رسمی پول ایران گردید.
این روزها درحالی سالروز تصویب ریال به عنوان واحد پولی ایران را در خاطر نگه می‌داریم که ارزش ریال به پایین‌ترین سطح خود نسبت به سال‌های قبل رسیده و برای همین، در سال 98 دولت حذف 4 صفر از پول ملی و تبدیل ریال به تومان را از تصویب گذراند. اتفاقی که شاید امسال در سال 99 اجرایی شود.