آریا بانو - خیام معتقد است که اولین بار جشن نوروز توسط کیومرث به وجود آمد. او در کتاب نوروزنامه خود مدعی است که کیومرث (اولین پادشاه و بلکه انسان در اساطیر باستانی) اولین کسی است که سال را به 12 ماه تقسیم کرد.

به گزارش خبر فوری ، بدون شک نوروز یکی از قدیمی‌ترین جشن‌ها و سنت‌های سال نو در تاریخ است که همچنان زنده است و توسط مردم ایران و همسایگانش پاس داشته می‌شود. بیشتر ما با سنت‌های رایج نوروزی آشنا هستیم اما فلسفه آنها را نمی‌دانیم. برای پاسخ به این مساله باید سری به تاریخ ایران بزنیم.
با بررسی تاریخ ایران، به حقایق جالبی در مورد نوروز دست پیدا می‌کنیم. در این گزارش چند نکته تاریخی و حقیقت جالب را در مورد جشن سال نو باستانی ایرانیان بیان می‌کنیم:

1 . نوروز چگونه به وجود آمد؟
خیام معتقد است که اولین بار جشن نوروز توسط کیومرث(اولین پادشاه ایران در دنیای اسطوره‌ای) به وجود آمد. او در کتاب نوروزنامه خود مدعی است که کیومرث(اولین پادشاه و بلکه انسان در اساطیر باستانی) اولین کسی است که سال را به 12 ماه تقسیم کرد.
با این حال، این دانشمند نامی تاکید دارد که جمشید اولین پادشاه ایرانی بود که اول فروردین را به عنوان نوروز جشن گرفت؛ یعنی زمانی که آفتاب به برج حمل آمد. جمشید این روز را همزمان با سالگرد به سلطنت رسیدنش دانست و دستور داد که که مردم هرساله در این روز جشن بگیرند.
بعد از نابودی جمشید توسط ضحاک نوروز از رونق افتاد؛ تا وقتی که فریدون ضحاک را نابود کرد و به قدرت رسید. او مجددا نوروز را جشن گرفت. خیام معتقد است که فریدون به مناسبت روزی که ضحاک را از بین برد هم یک جشن نو به وجود آورد که آن را جشن سده نامید( اینجا بخوانید).
نوروز در سایر فرهنگ‌های باستانی هم بوده است؟
طبق گفته پروفسور رز(مورخ) نوروز باستانی ایرانیان بر جشن‌های سال نو یا بهارانه بابلی‌ها و ارامنه تاثیر گذاشته و در تلمود اورشلیمی نیز از آن یاد شده است. این تاریخ نگار معتقد است که در کتاب تلمود اورشلیمی نام یک جشن ایرانی به نام Nusardi آمده است( در تلمود بابلی هم شبیه چنین واژه ای آمده است). این واژه شبیه نوروز است. به نظر می رسد این واژه از یک واژه فارسی قدیمی به نام سال نو آمده که احتمالا هم ریشه نوروز هم است.
پروفسور رز همچنین در مورد تاثیر پذیری سایر اقوام از نوروز می‌گوید: " ارمنی‌ها این جشن(نوروز) را که در آن زمان تحت عنوان جشن‌روز آرمازد Armazd (همان اورمزد ایرانی ) برگزار می‌شد، تغییر دادند و آن را تحت عنوان روز گرامیداشت حضرت یحیی جشن گرفتند."( اینجا بخوانید)
آیا زمان جشن نوروز تغییر کرده است؟
به نظر می‌رسد غیر از روز اول فروردین، در روز ششم فروردین نیز یک جشن برگزار می‌شد. مورخان حدس می‌زنند که نام نوسرد " nowsard " به مراسم جشنی که در روز ششم ماه فروردین برگزار می‌شود، اشاره دارد. این عید دوم بر اساس منابع قدیمی در روز هاوراوتات "Hauruuatat " (روز خرداد) برگزار می‌شد که به نام "خرداد سال" نیز شناخته می‌شود. در منابع قدیمی، روز اول فروردین را نوروز کوچک و عید خرداد را نوروز بزرگ می‌نامیدند.
پروفسور رز معتقد است که حتی در یک دوره تعداد جشنهای نوروز ایرانیان به عدد سه رسیده است. او در این رابطه می‌گوید:
" با تغییر تقویم ایرانیان در اواخر دوران ساسانی ( تا زمانی که در قرن 11 میلادی مجددا اصلاح شد) نوروز در 1 آذر جشن گرفته می‌شد و چون در آن ایام، شهروندان در روز اول فروردین هم جشن می‌گرفتند { و نیز جشنی که در ششم فروردین گرفته می‌شد} جشن سال نو در ایران به عدد سه رسید."
پروفسور رز ادامه می‌دهد: "به نظر می‌رسد که در زمان حکومت هرمز اول جشنهای نوروز با هم ادغام شدند و حکومت و مردم هر ساله از روز اول فروردین تا روز ششم را جشن می‌گرفتند. بنابراین، جشن سال نو ایرانیان شامل هفته اول فروردین ماه شد. البته مدتی بعد، یک روز از زمان این جشن کم شده و تعداد روزهای جشن نوروز به عدد 5 رسید".( اینجا بخوانید)

نوروز در ایام ساسانیان به چه صورت بود؟
در دوره ساسانی 25 روز قبل از شروع بهار با برپایی 12 ستون خشت خام با کاشت انواع غلات و حبوبات از جمله نخود ، گندم ، لوبیا ، جو، برنج و ارزن تا شانزدهمین روز فروردین در انتظار بارور شدن گیاهان می نشستند چرا که این عقیده را داشتند که هرچه گیاهان بارورتر شوند در آن سال محصولات بهتر و بیشتری خواهند دید.
همچنین در این دوران رایج بود که مردم در بامداد نوروز به سمت یکدیگر آب پاشی کنند و نیز آتش روشن کردن در شب نوروز از زمان هرمز اول مرسوم شد و از دوره هرمز دوم دادن سکه به عنوان هدیه و عیدی در نوروز رایج شد.
ریشه نام نوروز به چه کلمه ای برمی‌گردد؟
نوروز ترکیب وصفی قلب شده به معنی روز نو است و ایرانیان باستان اولین روز هر ماه را "اورمزد" (برگرفته از اهورامزدا) نام گذاشته بودند، چون بین آن‌ها مرسوم بوده و هست که هر کاری را با نام آفریدگار توانا آغاز کنند.
آیا در منابع اسلامی نیز به نوروز اشاره شده است؟
آنچه مشخص است این است که نوروز در بین برخی منابع شیعی جایگاه والایی دارد. همچنین برخی احادیث منتسب به برخی ائمه وجود دارد که به نوروز اشاره کرده اند. فی المثل در حدیثی منسوب به امام صادق (ع) آمده‌است: "روز نوروز همان روزی است که خداوند در آن از بندگانش پیمان گرفت که او را پرستش کنند و هیچ چیزی را شریک او ندانند و این که به پیامبران و اولیایش ایمان بیاورند و آن نخستین روزی است که خورشید در آن طلوع کرده، و باد‌های باردار کننده در آن وزیده است و گل‌ها و شکوفه‌های زمین آفریده شده‌است و آن روزیست که کشتی نوح (ع) به کوه جودی قرار گرفت و آن روزی است که در آن قومی که از ترس مرگ از خانه‌های خود بیرون آمدند و آن‌ها هزار‌ها نفر بودند پس خداوند آن‌ها را بمیراند و سپس آن‌ها را در این روز زنده کرد؛ و آن روزیست که جبرئیل بر پیامبر (ص) فرود آمد و آن همان روزیست که ابراهیم (ع) بت‌های قوم خود را شکست؛ و آن همان روزیست که پیغمبر خدا، امیرالمومنین علی (ع) را بر دوش خود سوار کرد تا بت‌های قریش را از بالای خانه خدا به پائین انداخت و آن‌ها را خرد کرد... "
با این حال، منابع و صحت و سقم این احادیث چیزی نیست که ما آن را رد یا قبول کنیم.

منشاء برخی آیین‌ها مانند هفت سین و حاجی فیروز چیست؟
حاجی فیروز نماد اسطوره سیاوش است. چهره سیاهش نشانه بازگشت او از جهان مردگان، لباس سرخش نماد خون سرخ سیاوش و شادی او هم به خاطر حیات دوباره سیاوش است. لازم به ذکر است که سیاوش یکی از پهلوانان ایران باستان و فرزند کیکاووس است که با ناجوانمردی توسط افراسیاب و اطرافیانش کشته می‌شود. در آیین‌های باستان آیین عزاداری مرگ او به صورت بسیار جدی برگزار می شده است.
اما هفت سین؛ هفت سین پیش از اسلام هفت شین بوده و از نام امشاسپندان گرفته شده که عبارت بودند از: وهومن (بهمن) اشا وهیشتا (اردی بهشت) خشتره وئیریه (شهریور) سپنت آرمئیتی یا سپندارمذ (اسفند) هئوروتات (خرداد) آمرتات (مرداد) و هرمز یا اهورامزدا. این امشاسپندان همه صفات اهورا مزدا هستند که در قالب هفت شین بر سر سفره قرار می‌گرفتند که یعنی: شمع، شراب، شیرینی، شیر، شربت، شکر و شانه.
اما محتویات سفره هفت سین بعد از اسلام تغییر کرد و به هفت سین تبدیل شد. هر کدام از اجزاء هفت سین معنی ویژه خود را دارند: فی المثل، سمنو که از جوانه‌های تازه گندم است، نشانه قدرت است. سنجد مفهوم عشق و محبت و همچنین زایش را می‌رساند. سکه نماد برکت و روزی و ثروت است. سیب میوه‌ای بهشتی و نشانه زیبایی و تندرستی است و سیر مفهوم دست نگهداشتن از ظلم و تجاوز به حقوق دیگران را می‌رساند. سرکه هم نماد رضا و تسلیم است.