بزرگنمايي:

آریا بانو - خراسان / خشکسالی منابع آبی و خطرات زیست محیطی از مهم ترین مشکلاتی است که زیست بوم مناطق مختلف کشورمان را تهدید می کند و نگرانی های زیادی را برای ادامه بقای زندگی انسان و گونه های مختلف جانوری و گیاهی به وجود آورده است. حفظ زیست بوم طبیعی در کشورمان فرایندی است که همه مردم می توانند در آن کوشا باشند. اما برای موفق شدن در این زمینه، لازم است همکاری عمومی تمام افراد جامعه، اتفاق بیفتد. قدرت فرهنگ سازی و مشارکت مردم در پیشبرد اهداف مختلف، آن قدر بااهمیت و جدی است که به وسیله آن می توان سخت ترین و طولانی ترین فعالیت های دستگاه های دولتی و اجرایی را به راحتی و در زمانی کم، به نتیجه رساند.
اگر اهل خراسان باشید، حتما نام تالاب بزنگان را شنیده اید؛ بزرگ ترین و مهم ترین تالاب شمال شرق کشور که همانند دیگر مناطق زیست محیطی، در خطر نابودی یا تحلیل قرار گرفته است. این بار به همت مسئولان اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی و با مشاوره کارشناسان هیدرولوژی اجتماعی آب مهندسان مشاور گزین سازه توس، مردم به میدان دعوت شدند و برای حفظ این سرمایه طبیعی، در حال تلاش هستند.
با توجه به اهمیت فوق العاده تالاب بزنگان، برنامه علمی و دقیقی تدوین شد تا در بازه زمانی مشخصی، منجر به حفظ و توسعه تالاب و منابع محیط زیستی همراه آن شود. از این لحاظ، پروژه سامان دهی تالاب بزنگان از طریق ظرفیت‌سازی اجتماعی با نظارت مهندس منصور حیدری مدیر اداره آموزش و مشارکت های مردمی اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی، در این منطقه وارد مراحل اجرایی شد. عوامل تهدید کننده این تالاب هم طبیعی و هم انسانی است. در این میان سهم عوامل طبیعی به ویژه خشکسالی بیشتر از دیگر عوامل بوده است، البته عواملی مانند حضور گردشگران در محیط، برآورد نشدن ظرفیت برد محیطی و بهره‌برداری‌های نادرست از منابع محیطی تالاب نیز در کاهش کیفیت آن و اراضی پیرامونی نقش داشته اند.
ترسیم تهدیدها و فرصت ها
در این پروژه، ابتدا با ترسیم شاخص ها و بررسی فرصت ها و تهدیدهای متوجه زیست بوم منطقه، برنامه عملیاتی برای نحوه آموزش و دغدغه مند سازی مردم منطقه صورت گرفت. پیش از این نیز دبیرخانه اصلی کنوانسیونبین المللی رامسر به‌عنوان راهبر جهانی موضوع تالاب‌ها با طراحی روشی نوین، ساز و کار توسعه در مناطق تالابی را با رویکرد بهره‌برداری خردمندانه پایه‌ریزی کرده و در این زمینه با طراحی برنامه CEPA به‌عنوان بستر نخست اجرای پروژه‌های حفاظت، احیا و بهره‌برداری خردمندانه از منابع تالابی، آغازگر حرکتی تاثیرگذار در جهت پایداری این زیست‌بوم‌های بسیار حیاتی شد. برنامه CEPA، به اختصار، به معنی طرحی در زمینه ارتباطات، آموزش، مشارکت و ارتقای آگاهی است که در مسیر پیشبرد اهداف زیست محیطی با فرهنگ سازی عمومی انجام می شود. در طول پیاده سازی طرح تدوین شده، چشم اندازهای کوتاه مدت و بلند مدتی طراحی و با مشارکت مردم محلی، فرمانداری ها، شهرداری ها و دهیاری های منطقه، تدوین شده تا با موفقیت مطلوبی، در مرحله اجرا قرار گیرد.
ارتقای سطح فرهنگ عمومی
از جمله برنامه های ترسیم شده در طرح می توان به مواردی مثل نصب تابلوهای راهنما و هشداردهنده درباره نگهداری و حفاظت محیط‌زیست از آلودگی، جلوگیری از تغییر غیرمجاز کاربری اراضی همچون تبدیل اراضی مرتعی به اراضی کشاورزی، مدیریت پسماندهای تولیدی گردشگران، واگذاری مراکز ارائه محصولات محلی به مردم بومی، توزیع بروشور برای آموزش و اطلاع‌رسانی مناسب به گردشگران و بهره‌برداران مجاز از منطقه به‌منظور آشنایی، احداث مسیر پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، احداث و تجهیز زمین‌بازی، سامان دهی فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی اشاره کرد.
از طرف دیگر در چشم انداز مراحل میان مدت و بلند مدت سامان دهی فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی، به آموزش همگانی و تنویر افکار عمومی، ارتقای سطح فرهنگ عمومی مردم محلی و گردشگران، آموزش اهمیت و نقش تالاب به دانش آموزان دبستانی و دبیرستانی از طریق ارائه جزوه‌های آموزشی، تدوین دستورالعمل‌های لازم برای مدیریت تالاب به‌وسیله مردم محلی، به صورت ویژه توجه شده است. اقدامات موفقیت آمیز در آموزش های همگانی، داشتن برنامه ای مدون و ایجاد فضایی مناسب برای آموزش های ترویجی است که با گذشت زمان، اثرگذاری بیشتری دارند.
تاثیرات قابل توجه در روند احیای تالاب به همت اداره آموزش و مشارکت های مردمی محیط زیست استان و کمپین محلی حفاظت از تالاب، بخشی از نگرانی ها در زمینه حفظ و احیای تالاب را از بین برده است. اما تداوم مشارکت های مردم محلی و احساس مسئولیت مردم برای حفظ منابع ملی، آن قدر بااهمیت است که نیاز به ادامه فعالیت های این چنینی و پیاده سازی طرح هایی برای فرهنگ سازی عمومی، به شدت دیده می شود. بی شک تداوم این عملکردها، در زمینه های مختلف اجرایی کشور و مشارکت دادن مردم محلی برای پیشبرد اهداف در حفظ و صیانت از منابع طبیعی راهگشای امور خواهد بود.