بزرگنمايي:

آریا بانو -
چگونه از خواب‌آلودگی و بی‌حالی بهاری رها شویم؟
٩٧٦
٠
پارسینه / حتی جا‌هایی هم که به طور رسمی تعطیل نیستند، با یکی دو تعطیلی آخر هفته، عملا تق و لق می‌شوند و بسیاری از کارکنان‌شان هم با مرخصی تعطیلات را به دو هفته می‌رسانند. شاید همین تعطیلی دلیل و بهانه خوبی باشد که حس لَختی بر ما حاکم شود و دل‌مان بخواهد چرت‌های کوتاه و بلند بزنیم و ساعت‌ها در رختخواب بمانیم.
ماجرا، اما فراتر از این‌ها است. تغییرات خلقی در تغییر فصل‌ها مختص فصل بهار نیست. پژوهش‌های فراوان نشان می‌دهد تغییرات آب و هوا و فصول بر روی خلق و خوی افراد تاثیرگذار است. بهار هم با خود این احساس لختی را می‌آورد و البته از فصل‌های ویژه برای کسانی که حساسیت فصلی دارند هم هست! اگر قرار باشد این حس لختی و خواب‌آلودگی یا آن حساسیت فصلی را به ویژه در نیمه اول فصل بهار بکشیم و به آن‌ها بها دهیم، قطعا از خیلی امور مربوط به کار و زندگی عقب می‌مانیم در نتیجه مدیریت تغییرات جسمی و روحی در فصل بهار مهم می‌شود.
در طول زمستان، بدن ما هورمون‌های زیادی مانند سروتونین (کاهنده استرس و تقویت شادی) را به خاطر ساعات روز کوتاه‌تر و داشتن بدن قوی‌تر تولید می‌کند. وقتی بهار فرا می‌رسد، تابش و انرژی خورشید طولانی‌تر و قوی‌تر می‌شود، پس بدن باید تنظیم شود. درجه حرارت بدن بالا می‌رود، رگ‌های خونی منبسط می‌شوند و فشار خون پایین می‌رود. نور باعث می‌شود که بدن بیشتر هورمون سروتونین را آزاد کند در حالی که مقدار ملاتونین هنوز بالا است.
امین رفیعی‌پور، متخصص روانشناسی سلامت، عضو هیئت علمی دانشگاه و عضو کمیسیون روانشناسی سلامت سازمان نظام روانشناسی کشور در‌این‌باره به ایسنا می‌گوید: «روان و جسم انسان را نمی‌توان از هم جدا کرد؛ بنابراین هر اتفاق و تغییری می‌تواند بر روی روان و جسم ما تاثیر بگذارد و حتی در سرماخوردگی، تغییر فصول و یک بیماری معمولی هم نمی‌توان نقش روان انسان را نادیده گرفت. بسیاری از افراد در فصل بهار دچار حساسیت‌هایی می‌شوند و این می‌تواند زمینه‌ای را برای یک افسردگی در افراد ایجاد کند. تغییر فصل موجب نامنظم شدن خواب می‌شود و این موضوع بر روی مغز و انتقال‌دهنده‌های عصبی ما تاثیراتی می‌گذارد.
درست است که در فصل تابستان احتمال ایجاد افسردگی در افراد شدیدتر است، اما در فصل بهار هم افسردگی‌های جدیدی ایجاد می‌شود به ویژه برای افرادی که از قبل افسردگی داشتند».
وی با بیان اینکه ایجاد افسردگی در اثر تغییر فصول بدین معنا نیست که همه افراد دچار افسردگی شوند، افزود: «بلکه آن‌هایی که زمینه افسردگی دارند با تغییر فصول میزان افسردگی‌شان بیشتر خواهد شد. برخی تاثیرات فصول بر احساسات افراد جنبه علمی دارند به ویژه در فصل بهار که میزان ملاتونین کمتر می‌شود».
رفیعی‌پور ادامه داد: «توصیه ما به این افراد این است که شب‌ها زودتر بخوابند و صبح‌ها زودتر از خواب بیدار شوند. به عبارتی بهداشت خواب باید رعایت شود تا خواب کامل و آرامی داشته باشند. یکی از معضلات اخیر ما شیوع شب زنده‌داری‌ها به ویژه در جوانان است. باید توجه کرد که بهترین زمان خواب شب 11 شب تا 6 صبح است.
زیرا سیستم ایمنی ما نیازمند ترمیم است و این ترمیم، درست در زمان خواب انجام می‌شود؛ بنابراین هرچه قدر زمان خواب ما در ساعت بهتری باشد، دچار بیماری‌های مربوط به سیستم ایمنی نخواهیم شد. توصیه سوم ما ورزش کردن در طول روز به ویژه ورزش صبحگاهی و همچنین صحبت کردن با یکدیگر است».
وی همچنین گفت: «شروع فصل بهار همزمان با ایام تعطیلات نوروزی است و همین موضوع زمینه‌ای برای به هم ریختن وضعیت خواب ما است. به همین دلیل است که بیماری‌های زیادی به ویژه بیماری‌های ایمنی در این فصل شیوع پیدا می‌کند. همچنین پرخاشگری افراد احتمالاً به دلیل نداشتن خواب مناسب است؛ بنابراین تنظیم ساعات خواب و البته مدیریت گفتگو نیز می‌تواند مشکل پرخاشگری افراد را تا حد زیادی حل کند».
مجیدرضا رجبی روانشناس اجتماعی نیز در یک برنامه رادیویی با بیان اینکه واکنش افراد به تغییر فصول متفاوت است، می‌گوید: «افرادی که دچار اختلال عاطفی فصلی هستند طبیعتاً در هر فصلی دچار این بحران خواهند شد و کسانی که در فصل بهار دچار این بحران می‌شوند، قطعا از قبل افسردگی داشتند. زیرا معمولاً افراد در این فصل به خاطر تغییراتی که در طبیعت ایجاد می‌شود شادترند، ترشح هورمون ملاتونین کمتر می‌شود و حتی معمولا در بهار افراد بیشتر ورزش می‌کنند».
وی افزود: «در حقیقت شدت و حدت افسردگی در فصل‌ها با هم متفاوت است. به قول سهراب سپهری ما یک غم سیاه و یک غم سبز داریم؛ غم سیاه همان تلخی‌ها و ناخوشی‌های زندگی ناشی از اندیشه‌ها و سختی‌هاست و غم سبز غمی است که انسان را به تفکر وادار می‌کند. ممکن است برخی دچار غم سبز شوند که این غم می‌تواند خیلی با ارزش باشد و عده‌ای هم دچار غم سیاه می‌شوند».
رجبی در ادامه صحبت‌هایش گفت: «اولین تعامل بشر با محیط اطراف خود برقراری ارتباط بوده است. اگر فرهنگ گفتگو جاری و ساری شود می‌تواند در خوب شدن حال افراد موثر باشد. معتقدم خواب شب در سلامتی و خوب شدن حال روحی و جسمی افراد بسیار تاثیرگذار است و افرادی که خواب خوبی در شب ندارند در طول روز هم نمی‌توانند به آرامش لازم برسند».
وی افزود: «یکی از راهکار‌هایی که ما در فصل بهار توصیه می‌کنیم، استفاده از نور خورشید است. عدم استفاده از نور مستقیم خورشید باعث کمبود ویتامین D. در افراد می‌شود. معمولاً در افسردگی تمایل افراد به غذا‌های شیرین بیشتر می‌شود؛ بنابراین ما مصرف غذا‌های سالم و ورزش را به شدت توصیه می‌کنیم.
علاوه بر این موارد، رفتار گرم در خانواده و افزایش گفتگو و محدود کردن ارتباط با افراد افسرده را پیشنهاد می‌کنیم. باید سعی کنیم از فکر کردن به گذشته و آینده خودداری و در لحظه زندگی کنیم. هدفمند بودن در زندگی می‌تواند ما را از حالت خمودگی خارج کند. طبق تحقیق یونسکو 90 درصد مردم دنیا آرزو دارند، ولی هدفمند نیستند».
در نهایت باید گفت: راهکار‌های مثل حفظ دما و رطوبت مناسب در محیط، نوشیدن آب کافی، فعالیت ورزشی در بیرون از خانه، دوش آب سرد، جذب اکسیژن کافی با نفس عمیق، خوردن غذا‌های مقوی، خوردن صبحانه سالم و کامل، استراحت کافی و خوردن میوه تازه، حبوبات، غلات سبوس‌دار، پروتئین کافی و دمنوش‌های نشاط‌آور مثل زعفران برای این حال و هوا مناسب است.