آریا بانو - حواس پرتی نقطه مقابل تمرکز حواس است
انجام چند کار با هم، انجام کارهای خسته‌کننده، افکار آزاردهنده، افسردگی، گرسنگی، استرس و خستگی می‌توانند قدرت تمرکز و توجه فرد را از بین ببرند و باعث حواس پرتی شوند.
حواس پرتی چیست ؟
حواس پرتی نقطه مقابل تمرکز حواس است . " تمرکز حواس ، استعدادِثابت نگه داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری است که به میل و اراده انتخاب شده است ، و مانع شدن از این که این دقت و توجه به موضوعات دیگری متوجه شود" به تعبیر دیگر تمرکز حواس عملی دفاعی علیه تاخت و تاز افکار خارجی است که این افکار باعث حواس پرتی افراد می شوند . بنابر این حواس پرتی یعنی خارج شدن از روند مطالعه و فرو رفتن در افکار و تخیلات یا انجام کار دیگر .
عوامل برهم زننده تمرکز و هوشیاری
انجام کارهای خسته‌کننده
برخی از وظایف ما در طول روز جالب‌تر از بقیه است. بنابراین کاملاً طبیعی است حین انجام کارهای خسته‌کننده تمرکز بیشتر مختل شود. وقتی بی‌حوصله هستید هر چیزی، از تماس تلفنی گرفته تا گرد و غبار روی میز کار می‌تواند تمرکز شما را از بین ببرد. بنابراین برای حل این مشکل، بین کار به خودتان استراحت دهید و با یک لیوان چای یا بیسکویت از خودتان پذیرایی کنید.
افکار آزاردهنده
به طور حتم کار کردن در شرایطی که نگران هستید، ساده نیست. اگر دائم به برنامه‌های مربوط به بچه‌های‌تان فکر می‌کنید یا اگر هنوز بابت بحث کاری دیروز ناراحت هستید، مطمئن باشید نمی‌توانید در محل کارتان هم موفق عمل کنید. چون این افکار عامل مهمی برای برهم زدن تمرکز است. اگر شما هم با این مشکل روبه‌رو هستید، برای تمرکز بیشتر و پیشگیری از بروز بیماری‌های مختلف بهتر است افکار آزاردهنده را روی کاغذی یادداشت کنید تا وضعیت بهتر شود.
انجام چند کار با هم
کودک خردسال‌تان را در آغوش گرفته‌اید و کتاب می‌خوانید. در همین زمان پاسخ ایمیلی را هم می‌دهید و برای خرید روزانه هم فهرست تهیه می‌کنید! اگر شما هم در انجام چنین کارهایی استاد شده‌اید و می‌توانید چندین کار متفاوت را در یک زمان انجام دهید، دوباره و با دقتی بیشتر به شرایط بیندیشید. تحقیقات نشان داده است هر بار که انسان توجه و تمرکزش را تغییر می‌دهد تا کار دیگری انجام دهد، زمانی از دست خواهد رفت. بنابراین نتیجه می‌گیریم انجام سه کار هم‌زمان بیشتر از انجام دادن آن‌ها به ترتیب و پشت سر هم زمان می‌برد. پس تا جایی که امکان دارد در هر زمان تنها یک کار خاص را انجام دهید. با این کار از نگرانی و استرس و بروز مشکلات جسمی ناشی از آن نیز پیشگیری می‌کنید.
گرسنگی
مغز بدون تأمین سوخت مورد نیاز نمی‌تواند درست عمل کند؛ البته حواس‌تان باشد صبحانه یکی از مهم‌ترین منابع تأمین مواد غذایی مورد نیاز بدن است که نباید فراموش شود. بنابراین همیشه به فکر تأمین انرژی باشید و اجازه ندهید گرسنگی، قدرت توجه و تمرکز را از شما بگیرد.
افسردگی
خیلی از افراد به اشتباه تصور می‌کنند افسردگی به معنای غمگین بودن است. در حالی که طبق نظر متخصصان، افسردگی یکی از بیماری‌های جدی است که علائم خاص خود را ایجاد می‌کند و باید به درستی درمان شود. افسردگی علاوه بر ایجاد حس ناامیدی، غمگین بودن، بی‌تفاوتی و پوچی می‌تواند تمرکز و توجه فرد را نیز مختل کند. بنابراین اگر شما هم این مشکلات را دارید، بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا درمان مناسب صورت گیرد.
متأسفانه بعضی از داروهایی که برای درمان افسردگی یا بیماری‌های دیگر استفاده می‌شوند نیز ممکن است با تمرکز فرد تداخل داشته باشند. در این شرایط باید با پزشک یا داروساز صحبت کنید و از وی کمک بخواهید.
استرس و خستگی
استرس مشکلات زیادی برای فرد ایجاد می‌کند که بر هم خوردن تمرکز یکی از آن‌هاست. البته وقتی این تأثیرات در جسم هم خودشان را نشان دهند، شرایط بدتر می‌شود؛ مثل عضلات سفت و دردناک، سردرد یا افزایش ضربان قلب. مطمئن باشید این موارد همگی می‌توانند تمرکز شما را از بین ببرند. علاوه بر استرس، نباید از خستگی هم غافل شد.
مطالعات نشان می‌دهد کم‌خوابی می‌تواند تمرکز و حافظه کوتاه مدت را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین هیچ وقت به بهانه انجام کار یا تفریح، خواب شبانه کافی ـ 7 تا 9 ساعت ـ را نادیده نگیرید.
کوچک شدن مغز
با کوچک شدن مغز، بخش‌هایی از آن که مسوول برخی اعمال در انسان است، تحلیل رفته و به مرور از بین می‌روند. همین مسأله رفته‌رفته باعث ایجاد برخی مشکلات از قبیل بروز آلزایمر و زوال عقل شده و افراد سالمند و اطرافیان آن‌ها را با دردسرهای زیادی مواجه می‌کند.
اثرات ناشی از تحلیل رفتن بافت مغز به طور کلی تمام جوانب زندگی فرد را در بر گرفته و تفکر، احساسات و اعمال او را فرا می‌گیرد. فرد دچار کاهش حافظه شده و به مرور وقایعی را که برایش اتفاق افتاده است، فراموش می‌کند. این مسأله حتی می‌تواند اسم یا نشانی یک فرد را هم شامل شود. فرد ممکن است حالات و احساسات فردی خود را از دست داده و هرچه بیماری پیشرفت کند، با اطرافیان خود بیگانگی بیشتری احساس می‌کند و در اتخاذ تصمیم و نحوه تفکر خود دچار مشکل می‌شود.
کم توجهی
برخی پزشکان معتقدند حواس پرتی در بیشتر موارد مربوط به کم توجهی است و ارتباطی با بیماری مغزی ندارد. به طور کلی برای به یاد آوردن موضوع یا انبار کردن اطلاعات بر روی حافظه، باید ابتدا آن‌ها را ضبط کرد و باید دانست که چگونه این اطلاعات را جمع آوری کرد.
پژوهشگران می‌گویند هنگامی که افراد ذهن مشغولی و استرس داشته باشند، ضبط اطلاعات در حافظه آن‌ها به بدی انجام می‌گیرد و جمع آوری اطلاعات نیز به همین شکل خواهد بود.

یکی از مواقعی که خیلی افراد حواس شان پرت می شود و تمرکز ندارند، زمان مطالعه است
راهکارهایی برای جلوگیری از حواس پرتی
یادداشت کنید
یکی از راهکارها این است که، هر وقت وسط انجام دادن کارتان به سراغ دیدن سایت یا سایت های اینترنتی می روید یا تلفن تان را چک می کنید یا جلوی برنامه تلویزیونی می نشینید، در دفترچه یادداشت تان بنویسید. به این ترتیب دفعه بعد که هر یک از این کارها را انجام دادید، هوشیارانه خواهد بود. مثلا هر بار که تلفن تان را چک می کنید، یک خط روی برگه ای بکشید که به منزله تعداد بررسی های تلفن تان است. به این ترتیب ضمیر ناخودآگاه تان فعال شده و موقع انجام دادن هر یک از کارهای فوق هوشیار خواهید بود و این رفتارها را ناخودآگاهانه انجام نمی دهید.
موضوع حواس پرتی را بنویسید
به یاد داشته باشید هرچه بتوانید وسایل محیط اطراف مطالعه تان را منظم تر بچینید و در عین حال سادگی آن را هم رعایت کنید متمرکزتر می شوید.
به خودتان بگویید که در چه ساعتی اجازه تخیل یا فکر کردن دارید. موضوع حواس پرتی تان را یادداشت کنید، برای خود چند پله تا رسیدن به تمرکز طراحی کنید که در آن از 5 دقیقه یا... شروع و به زمان های طولانی تر برسید. گاهی اوقات کار بیش از حد شما را خسته می کند تا جایی که به دنبال موضوعی برای فرار هستید. یا ممکن است در مورد موضوعات مورد علاقه تان زیاد رویاپردازی کنید و به جای پیروی کردن از برنامه ای منظم در تخیلات تان فرو روید. با یافتن دلیل حواس پرتی تان می توانید آن را نیز درمان کنید.
فرمان تمرکز را به دست بگیرید
مؤثرترین عواملی که تمرکز را قوی یا ضعیف می کند به ریشه های درونی مانند شرایط جسمی، روحی، انگیزش و شیوه های یادگیری بستگی دارد. اگر می خواهید تمرکز به یادگیری تان کمک کند و مانع تراشی نکند این تمرین ها را به کار ببرید. ارزشی که برای کارتان قائل می شوید و انگیزه و هدف شما، به حافظه تان اجازه تمرکز یا حواس پرتی می دهد؛ علت و فواید کاری که می کنید را پیدا کنید تا قدرت تمرکز داشته باشید.
محیط را همراه خود کنید
یکی از مواقعی که خیلی افراد حواس شان پرت می شود و تمرکز ندارند، زمان مطالعه است. راستی چرا خیلی از افراد نمی توانند جز کتاب ها و جزوه های درسی شان کتاب دیگری بخوانند و تمرکز خود را در طول مطالعه حفظ کنند؟ محیط مطالعه شما می تواند منزل، مدرسه، دانشگاه، کتابخانه یا... با تمامی افراد و اشیا و فضای فیزیکی آن باشد. اما ویژگی مزاحم اغلب این محیط ها برای ایجاد تمرکز، مناسب نبودن نور، صدا، راحتی مکان یا افراد و واکنش های آنان است. در گام اول شرایطتان را بپذیرید و نخواهید هر بار به نداشته هایتان فکر کنید نیمی از همراه شدن با محیط است. ذهن برای تمرکز بر مطلبی که شما آن را مهم می دانید به کمک نیاز دارد؛ مثلا محلی که اغلب در آن مطالعه می کنید و استفاده از عطری که هنگام مطالعه و روز امتحان دادن از آن استفاده می کنید در یادآوری آنچه خوانده اید تمرکزآور است. اگر صدای محیط برای شما آزاردهنده است می توانید از ساعت های آرام تر محیط مثل اوایل صبح یا اواخر شب استفاده کنید. به یاد داشته باشید هرچه بتوانید وسایل محیط اطراف مطالعه تان را منظم تر بچینید و در عین حال سادگی آن را هم رعایت کنید متمرکزتر می شوید.
دست به کار شوید
به خودتان بگویید که در چه ساعتی اجازه تخیل یا فکر کردن دارید. موضوع حواس پرتی تان را یادداشت کنید، برای خود چند پله تا رسیدن به تمرکز طراحی کنید که در آن از 5 دقیقه یا... شروع و به زمان های طولانی تر برسید
برای این که جلوی رفتارهایی که باعث می شود حواس تان پرت شود را بگیرید، دست به کار شوید.
* صفحه های اینترنتی را تا جایی که می توانید ببندید. برخی از سایت ها را می توانید در صفحات مورد علاقه تان ذخیره کنید و بعد سر فرصت مناسب به مطالعه آنها بپردازید و باقی را هم به طور کل فراموش کنید.
* جلوی موضوعات مورد علاقه تان، مانند بازی های رایانه ای، سایت ها، شبکه های اجتماعی و سایت های جدید که حواس تان را براحتی پرت می کنند، بگیرید. واقعا نیازی نیست که به این سایت ها مدام سر بزنید.
* تعداد دفعاتی را که به پست الکترونیکی و پیام های تلفن تان سر می زنید یادداشت کنید. برای خود برنامه ای بگذارید که در مواقع خاص آنها را بررسی کنید.
پیاده روی و دوچرخه سواری کنید یا بدوید. کارهایی از این قبیل خستگی روحی تان را از بین برده و شما را برای یک خواب راحت آماده می کند و با داشتن بدنی عاری از تنش، حواس تان متمرکزتر خواهد بود.
* روزانه زمانی برای اندیشیدن در نظر بگیرید. به نحوه نفس کشیدن تان توجه کنید و مراقب باشید به موضوعی دیگر فکر نکنید. با این روش یاد می گیرید تمرکز حواس داشته باشید.
* برنامه های کاربردی غیرضروری را از روی تلفن همراه تان پاک کنید. بازی ها و شبکه های اجتماعی و هر چیزی را که باعث می شود حواس تان پی در پی پرت شود از جلوی چشم بردارید.
* خیلی کارهای دیگر است که می توانید انجام دهید تا تمرکز کردن و این که تمام روزتان را بدون حواس پرتی طی کنید، بیاموزید.
زندگی را دوست داشته باشید
اگر به مفهوم زندگی و اهمیت وجود اطرافیان تان توجه نشان دهید، هرگز دچار نگرانی و اضطرابی نمی شوید که جلوی متمرکز شدن تان را بگیرد. وقتی به زندگی و هر چه در آن است عشق بورزید می توانید راحت تر به کار مورد علاقه تان توجه نشان دهید.
گردآوری : بخش روانشناسی بیتوته
منابع:
تبیان
فارس