آریا بانو - پاراسومنیا چیست؟
پاراسومنیا یا خواب پریشی مجموعه ای از اختلالات خواب هستند که درآنها رفتارها و کارکردهای فیزیکی یا گفتاری ناخوشایند و غیرمطلوبی در زمان خواب اتفاق می افتد. در این مقاله علل، انواع و درمان پاراسومنیا را توضیح داده ایم. با ما همراه باشید.
پاراسومنیا یا خواب پریشی چیست؟
پاراسومنیا یا خواب پریشی مجموعه ای از اختلالات خواب است که شامل کابوس شبانه، وحشت شبانه، راه رفتن در خواب، آزارهای سردرگمی و دندان قروچه، فلج خواب و … است.
دلایل پاراسومنیا
پاراسومنیا بیشتر در بین افراد یک خانواده دیده می شود و سپس در خیلی از موارد به احتمال زیاد عامل ژنتیکی است. اختلالات مغزی امکان دارد مسئول بعضی از پاراسومنیاها باشد، مثل موارد خیلی از اختلال REM. پاراسومنیا امکان دارد به وسیله دیگر اختلالات خواب مثل آپنه انسدادی خواب و دیگر داروها به وجود آیند.
انواع پاراسومنیاها
- پاراسومنیاهای اولیه که اختلالات مربوط به مراحل خواب بوده و ناشی از کمی کارکرد سیستم های تنظیم کننده ی خواب و بیداری می باشند.
- پاراسومنیاهای ثانویه که در آنها اختلالات سیستم ها و اعضای دیگر بدن در خواب آشکار می شود.

پاراسومنیاهای اولیه
کابوس شبانه
کابوس‌ها اتفاقات زنده شب هستند که می‌توانند سبب احساس ترس، وحشت یا اضطراب شوند. اغلب شخص مبتلا به کابوس ناگهان از خواب REM بیدار می‌شود و قادر به توصیف محتوای رویای کامل است. برگشت به خواب اغلب مشکل است. کابوس‌ها می‌توانند به وسیله خیلی از عوامل، از جمله بیماری، اضطراب، از دست دادن یکی از عزیزان یا واکنش منفی به دارو، به وجود آیند. اگر کابوس بیشتر از یک بار در هفته اتفاق افتد یا کابوس‌ها از یک خواب خوب برای مدت طولانی پیشگیری می‌کند، با روانپزشک مشورت کنید.
وحشت شبانه
کسی که یک وحشت شبانه را تجربه می‌کند، ناگهان از خواب در یک وضعیت وحشتناک بیدار می‌شود، ولی گیج و ناتوان است. آنها به صدا پاسخ نمی‌دهند و به طور کامل بیدار می‌ شوند. وحشت شبانه حدود 15 دقیقه طول می‌کشد، پس از آن شخص دراز می‌کشد و به نظر می‌رسد که به خواب می‌رود. کسانی که دچار وحشت شبانه هستند (بعضی وقتها به نام وحشت در خواب هم می‌گویند) اغلب خوابشان را صبح روز بعد به یاد نمی‌آورند.
وحشت‌های شب شبیه به کابوس هستند، ولی اغلب در طول خواب عمیق اتفاق می افتند.
کسانی که ‌وحشت خواب را تجربه می‌کنند امکان دارد به دلیل حرکات اندام‌ها به خود و دیگران صدمه برسانند. وحشت شبانه بیشتر در بچه های میان 3 تا 8 ساله، بیشتر شایع است. بچه های مبتلا به وحشت خواب معمولا در خواب حرف می زنند یا راه می‌روند. شدت تنش عاطفی یا مصرف الکل می‌تواند پیدایش وحشت شبانه در بین بزرگسالان را بالا ببرد.
راه رفتن در خواب
دراین اختلال امکان دارد به نظر برسد شخصی که درحال راه رفتن است بیدار می باشد اما در واقع او خواب است. اشخاص مبتلا به این اختلال امکان دارد رفتارهای اتوماتیک پیچیده ای از جمله قدم زدن به آهستگی ، بردن اشیا به بیرون ، رفتن از اتاق و یا هر کار دیگری با پیچیدگی ها و مدت های زمانی متغیر انجام دهد، حتی رانندگی کردن. ‌اغلب چشمان این افراد در زمان انجام دادن این اعمال باز می باشد و ممکن است در زیر لب زمزمه هم بکنند اما ارتباط برقرارکردن با آنها مشکل است.
برعکس چیزی که بیشتر مردم فکر می کنند، بیدار کردن شخصی که درحال پیاده روی درخواب است، خطرناک نمی باشد. شخص امکان دارد بعد از بیدارشدن گیج بوده و نسبت به محیط اطراف آگاهی نداشته باشد اما چنانچه شخص را بیدار نکنید، خطر آن بیشتر است چون فرد نسبت به محیط اطرافش هیچ گونه آگاهی و ذهنیتی نداشته و امکان دارد به زمین بخورد، از جایی پرت شود و یا هر اتفاق دیگری برای او پیش آید .
مثل وحشت های شبانه،‌ چنانچه فردی که شب گذشته درخواب راه رفته را بیدار نکرده باشید، صبح روز بعد فرد هیچ گونه خاطره ای از اتفاقات شب گذشته خود ندارد. این اختلال در بیشتر وقتها ابتدای شب و درمراحل سوم و چهارم خواب non-REM به وجود می آید اما می تواند اوائل صبح درخواب REM هم اتفاق بیفتد.
این اختلال اغلب در بچه های 8 تا 12 ساله دیده میشود. بیشتر کودکان مبتلا زمانی که وارد سنین نوجوانی می شوند دیگر این اختلال را نشان نمی دهند اما وقوع آن درسنین جوانی، میانسالی و سالمندی هم دیده شده است. ‌به نظر می رسد که این اختلال جنبه ارثی داشته باشد.

سردرگمی آزاردهنده
اغلب هنگامی اتفاق می افتد که شخص از خواب عمیق در طی بخش ابتدای شب بیدار گردد. این اختلال، که همینطور به عنوان مستی خواب هم شناخته می‌شود، شامل کندی بیش از اندازه پس از بیداری است.
این اشخاص، به آهستگی به دستورات واکنش نشان می‌دهند و امکان دارد سوالاتی را که از آنها پرسیده می‌شود را به دشواری درک کنند. همین طور این اشخاص معمولا حافظه کوتاه مدت شان دچار اشکال می‌شود، آنها در روز پس حافظه ای از آن سردرگمی آزار دهنده ندارند.
صحبت کردن در خواب
حرف زدن در خواب یک اختلال انتقال خواب و بیداری است. هرچند اغلب بی زیان است، ولی صحبت کردن در خواب می‌تواند سبب نگرانی همسران یا افراد خانواده شود که آن را می‌بینند.
صحبت کردن در طول خواب رخ می دهد می‌تواند کوتاه و شامل صداهای ساده باشد، یا اینکه حرف های طولانی باشد. شخصی که در طول خواب حرف می زند اغلب نمی‌تواند این کار خود را به یاد بیاورد. حرف زدن در خواب می‌تواند ناشی از عوامل خارجی، از جمله تب، استرس عاطفی، و یا دیگر اختلال های خواب هم باشد.
فلج خواب
اشخاص مبتلا به فلج خواب توانایی حرکت دادن بدن یا اندام خود در زمان خواب یا حتی در زمان بیدار شدن را ندارند. بخش های کوتاهی از فلج عضله اسکلتی جزئی یا کامل می‌تواند در طول فلج خواب اتفاق بیقتد. فلج خواب به صورت ارثی و در افراد خانواده‌ها هم امکان دارد دیده شود با این وجود دلیل فلج خواب شناخته نشده است.
این اختلال خطرناک نیست، ولی اشخاص مبتلا به فلج خواب معمولا می ترسند، چون نمی‌دانند چه حادثه ای رخ می دهد. یک بخش از فلج خواب معمولا با صدا یا لمس به پایان می رسد. در عرض چند دقیقه، شخص مبتلا به فلج خواب توانایی حرکت مجدد را دارد. این اختلال امکان دارد تنها یک بار در طول زندگی شما رخ دهد یا اینکه بارها تکراری شود.

بروکسیسم شبانه (دندان قروچه)
بروکسیسم شبانه (یا دندان قروچه) شامل به هم کشیدن دندان‌ها به هم به طور خواسته یا ناخواسته هنگام خواب است. دندان قروچه امکان دارد به دنبال دیگر اختلالات خواب اتفاق بیفتد. بروکسیسم شبانه امکان دارد باعث درد فک، درد گوش، صدمه به عضلات فک، سایش غیر طبیعی و صدمه به دندان‌ها شود.
برکسیسم می‌تواند خفیف یا شدید باشد و صدمه دندانی به وجود آورد. در برخی موارد، با استفاده از یک محافظ دهان می‌توان از سایش دندان پیشگیری کرد. محافظ دهان، که به وسیله دندانپزشک تجویز می‌شود، می‌تواند بر روی دندان قرار بگیرد تا مانع از ساییدن آنها در مقابل یکدیگر شود.
شب ادراری
اشخاص مبتلا به این اختلال به طور غیرارادی موقع خواب ادرار می‌کنند. شب ادراری در بچه ها خیلی شایع است. موقعی ادرار در خواب به عنوان یک اختلال پاراسمونیا شناخته می‌شود که فرد مبتلا پنج سال به بالا بوده و حداقل دوبار در هفته به مدت حداقل سه ماه شب ادراری داشته باشد.
شب اداری به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. افراد مبتلا به شب ادراری اولیه دائما رختخوابشان خیس است و به مدت شش ماه هیچ وقت پیش نیامده که رختخوابشان خشک باشد. اشخاص مبتلا به شب ادراری ثانویه به مدت حداقل شش ماه به صورت دائم رختخوابشان خشک بوده و بعد از آن حداقل دوبار در هفته به مدت سه ماه پی در پی شب ادراری دارند.
پاراسومنیاهای ثانویه
در گروه از پاراسومنیاها ‌اختلالاتی از جمله تشنج، آریتمی های قلبی، ریتلاکس معده، دیس کینزی تنفسی (نقص در انجام حرکات ارادی تنفسی)،‌ اسپاسم مری، ‌دندان قروچه درخواب و... وجود دارد.

چگونه پاراسومنیا درمان می شود؟
خیلی از اشخاص مبتلا به پاراسومنیا، پیشرفت بهبود نشانه های را با بهتر شدن عادت های خواب خود درک می کنند. عادات خواب خوب شامل داشتن یک برنامه منظم خواب، مدیریت استرس، داشتن آرامش و داشتن خواب کافی است. همینطور درمان های دارویی وجود دارد که برای کنترل نشانه ها استفاده می شود.
شخص باید هنگامی که خطر آسیب به خود یا دیگران او را تهدید می کند به دنبال درمان باشد. مطالعات پزشکی خواب شبانه امکان دارد مورد احتیاج باشد.
اهمیت دارد که به یاد داشته باشیم تفاوتی نمی کند چقدر رفتار شخص عجیب و غریب و خشونت آمیز تر باشد، پاراسومنیا به ندرت با یک اختلال روانپزشکی ارتباط دارد. با این حال، کسانی که از پاراسومنیا احساس ناراحتی می کنند، امکان دارد تمسخر یا حس خجالت از دیگران در مورد نشانه های آنها را تحمل نکنند.
به جز این، افراد خانواده و هم اتاقی ها امکان دارد خواب کافی خود را به دلیل اختلال شخص از دست بدهند. در خیلی از موارد، کمک یک درمانگر یا گروه پشتیبانی می تواند به اشخاص مبتلا کمک کند و کسانی که با آنها ارتباط دارند با این مسائل کنار بیایند.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته