بزرگنمايي:

آریا بانو - حامی هنر زندگی / اختلال استرس پس از سانحه در کودکان یا PTSD به حالتی گفته می‌شود که کودک در مواجهه با رویداد آسیب‌زایی قرار می‌گیرد که فراتر از تحمل و طاقت اوست. در واقع فشار و آسیب‌های روحی و جسمی اختلال به دلایلی از جمله تجاوز جنسی، تصادف، خشونت و ضرب و جرح در خانواده و طلاق والدین به وجود می‌آید و به گونه‌ای است که تاثیرات نامطلوب خود را بر عملکردهای مختلف کودک می‌گذارد. از آنجایی که سال‌های کودکی اهمیت بسیار زیادی در رشد و پرورش کودک دارند به همین دلیل لازم است تا هرگونه اختلال در این سن شناسایی و درمان شود. در ادامه مطلب راجع به اختلال استرس پس از سانحه و درمان آن توضیح داده‌ایم.
اختلال استرس پس از سانحه در کودکان | تعریف اختلال
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD برای کودکانی به کار برده می‌شود که با رویدادی به شدت آسیب‌زا و ناراحت کننده مواجهه شده‌‌اند و آن رویداد به طور عمیقی بر زندگی اجتماعی، روزمره ‌و تحصیل آن‌ها تاثیر گذاشته‌است. اختلال PTSD در کودکان دشوارتر از بزرگسالان است چرا که کودکان درک کم‌تری نسبت به واقعیت محیط اطراف خود دارند. اگر اختلال استرس پس از سانحه و همچنین دیگر اختلالات روانی در کودکی شناسایی نشوند تاثیرات عمیق و مخربی بر آینده‌ فرد به‌جا می‌گذارند. به همین دلیل لازم است تا والدین نسبت به علائم کودک خود هوشیار باشند.
اختلال استرس پس از سانحه در کودکان | شرایط ایجاد
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) جزو اختلالات مربوط به سانحه و عوامل استرس‌زا محسوب می‌شود. این اختلال زمانی در کودک اتفاق می‌افتد که کودک شرایطی استرس‌زا را مشاهده کند‌، بشنود، درگیر آن شود و یا به‌طور مستقیم آن را تجربه کند. عواملی مانند زلزله، از دست دادن والدین، تجاوز جنسی، تصادف، خشونت و ضرب و جرح در خانواده، طلاق والدین، مشاجرات شدید والدین و... ممکن است باعث بروز این اختلال در کودکان شود. تاثیر این وقایع در کودکان به نوع حادثه، شدت، محیطی که حادثه در آن اتفاق افتاده، تداوم و تسلسل وقایع، سن کودک و بی‌دفاع بودن او بستگی دارد.
اختلال استرس پس از سانحه در کودکان | نشانه‌ها و علائم
از جمله نشانه‌های اختلال PTSD می‌توان به احساس درماندگی مداوم در کودک، رفتارهای آشفته، بی‌قراری، اجتناب از یادآوری رویداد آسیب‌زا، افسردگی، پرخاشگری کودکان، ناسازگاری با همسالان، تاخیر در رشد زبان و ناتوانی‌های یادگیری و گفتاری و همچنین احساس‌ بیزاری از دیگران و گوشه‌گیری اشاره کرد. این علائم ممکن است بعد از مدتی کاهش یابند؛ اما امکان بروز علائم ماه‌ها و سال‌ها پس از واقعه وجود دارد. عواملی مانند سابقه خانوادگی، تجربیات دوران کودکی، ویژگی‌های شخصیتی و ناراحتی‌های روانی پیشین در بروز و تشدید نشانگان موثر است. از دیگر نشانه‌های این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. 
1. کودک مدام احساس گناه و شرم زدگی می‌کند
2. نسبت به رویدادهای مثبت فقر هیجانی و بی احساسی دارد
3. واپس‌روی رشدی، به صورتی که به رفتارهای اولیه کودکی مانند شب ادراری و مکیدن انگشت بر می‌گردد
4. کودک رفتارهای هیجانی و برانگیختگی بیش از حد از خود نشان می‌دهد و مدام گوش به زنگ است
5. کودکان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه دچار اختلالات خواب، کابوس و رویاهای بدون محتوا می‌شود و در به خواب رفتن مشکل دارند.
6. از مکان‌هایی که یادآور واقعه ناخوشایند است و باعث بروز استرس در او می‌شود اجتناب می‌کنند
7. تمایل به بازی‌های تکراری در موضوع و پیرامون واقعه ناخوشایند دارند
تشخیص اختلال PTSD در کودکان
شما نمی‌توانید با مشاهده‌ علائم بالا به کودک خود برچسب اختلال بزنید. تشخیص این اختلال باید توسط روانشناس متخصص صورت بگیرد. اگر گروهی از علائم بالا را در کودک خود مشاهده کردید و اخیرا نیز واقعه‌ای ناخوشایند برای کودکتان اتفاق افتاده به روانشناس مراجعه کنید. مشاور با بررسی رفتارهای کودک و از طریق مصاحبه بالینی تشخیص قطعی را به شما می‌دهد. ممکن است بخشی از علل بروز این اختلال به عوامل زیستی و ژنتیکی مربوط باشد اما هیچ آزمایش ژنتیکی برای تشخیص آن وجود ندارد. با این حال استرس باعث تشدید علائم در کودک می‌شود. 
درمان PTSD در کودکان
درمان اختلال استرس پس سانحه در کودک به صورت درمان رفتاری شناختی بسیار موثر است. همچنین روانشناس با استفاده از گروه درمانی و درمان مواجهه سازی به کودک کمک می‌کند تا به تدریج و به صورت مداوم تحت شرایط کنترل شده قرار بگیرد و با استرس و ترس ناشی از حادثه کنار بیاید. اگر بلافاصله بعد از حادثه آسیب‌زا کودک خود را تشویق کنید تا نزد شما و یا مشاور از احساسات، ترس و تجربه‌ خود صحبت کند علائم به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کنند و احتمال گسترش اختلال کم می‌شود. کودکانی که بعد از حادثه مشاوره دریافت می‌کنند وصعیت بهتری دارند. غرقه سازی، رفتار درمانی، حساسیت زدایی منظم از روش‌‌های موثر در درمان PTSD در کودکان است.
درمان شناختی اختلال استرس پس از سانحه در کودکان
جهت درمان شناختی باید راه‌های برخورد منطقی با شرایط و نحوه‌ تجزیه مشکلات به زبان ساده به کودک آموخته شود. کودک با کمک مشاور می‌تواند واحدهای قابل کنترل، فشار روانی را کاهش دهد. والدین باید به کودک خود آموزش دهند که بین سرزنش خود و اجتناب از واقعه تعادل ایجاد کند. این حس را در فرزند خود به وجود بیاورید که آن‌قدر ‌که خود احساس گناه می‌کنند در وقوع حادثه مقصر نیستند و مسئولیتی ندارند.
درمان دارویی PTSD
برای کودکان مبتلا به PTSD که نشانه‌های اضطرابی، هیجانی و شوکه شدن دارند داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین‌ها تجویز می‌شود. برای کودکانی که نشانه‌های بی‌قراری، پرخاشگری، تکانشگری و بازگشت به گذشته دارند داروی کاربامازپین مورد استفاده قرار می‌گیرد. از داروهای ضد افسردگی مانند بازدارنده‌های باز جدب سروتونین و بازدارنده‌های منوآیین اکسیدازآمین برای درمان کرختی و گوشه‌گیری‌های کودک تجویز می‌شود. داروها تنها تا حدودی علائم اختلال استرس پس از سانحه در کودکان را کاهش می‌دهند و درصورت قطع آن‌ها علائم برمی‌گردد به همین دلیل لازم است حتما از درمان‌های رفتاری شناختی برای کمک به فرزند خود بهره بگیرید. 
لازم به ذکر است در صورتی که مایل هستید درباره روش‌های مختلف درمان اختلال استرس پس از سانحه اطلاعات مناسبی کسب کنید و نسبت به مشکل خود و یا اطرافیانتان بهترین راهکارها را انتخاب کنید می‌توانید از مشاوران ما در مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی به صورت تلفنی و حضوری خدمات دریافت نمایید. این مرکز با داشتن مشاورانی برجسته در زمینه اختلالات روانی این امکان را برای شما فرآهم آورده است تا در کمترین زمان ممکن بتوانید به درمان مشکلات خود بپردازید.
سوالات متداول
مهم‌ترین علائم اختلال استرس پس از سانحه در کودکان چیست؟
کودک همواره با علائمی از جمله احساس درماندگی مداوم، رفتارهای آشفته، بی‌قراری، اجتناب از یادآوری رویداد آسیب‌زا، افسردگی، پرخاشگری، ناسازگاری با همسالان، تاخیر در رشد زبان و ناتوانی‌های یادگیری و گفتاری و همچنین احساس‌ بیزاری از دیگران و گوشه‌گیری دست و پنجه نرم می‌کند.