بزرگنمايي:

آریا بانو - بیتوته / نشخوار ذهنی به فکر کردن بیش از حد به اتفاقات گذشته، حال یا آینده به همراه قضاوت کردن خود یا تجزیه و تحلیل بی فایده گفته می‌شود. 
تمامی انسان‌ها در زمان‌های مختلفی از زندگی با نشخوار ذهنی روبرو می‌شوند اما در صورتی که این اتفاق هرروز و برای مدت طولانی تکرار شود موجب اختلالات روانی و مشکلات بسیاری می‌شود.
نشخوار ذهنی چیست؟
نشخوار ذهنی فرایندی است که در طی آن افکار مزاحم و اغلب منفی به ذهن فرد حمله می‌کنند. این اتفاق ممکن است به دلایل مختلفی بیفتد اما بیشتر مواقع به عنوان پاسخی برای کاهش اضطراب و استرس به کار می‌رود اما نتیجه آن برعکس است. چرا که نشخوار ذهنی با افکار منطقی و هدفمند تفاوت‌هایی دارد و در آن فرد بیشتر به قضاوت خود یا دیگران و مکالمه‌های درونی می‌پردازد که با طرح پرسش‌های چرایی مانند «چرا این بلا سر من آمد»، «چرا در آن زمان واکنش مناسبی نشان ندادم»، «چرا او چنین واکنشی نشان داد» و... همراه است.
طرح چنین پرسش‌هایی نه تنها شما را به راه حل نزدیک نمی‌کند بلکه وقتی برای رسیدن به جواب تلاش می‌کنید به پاسخ قانع کننده‌ای نمی‌رسید که باعث درماندگی،‌ کلافه شدن یا اضطراب بیشتری می‌شود یا به این نتیجه می‌رسید که مقصر آن خودتان هستید. همچنین باعث تمرکز ذهن بر روی اتفاقات منفی شده و فرد گذشته را تلخ‌تر، حال را تاریک‌تر و آینده را ناامیدانه‌تر می‌بیند.
رابطه‌های فردی بستری مناسب برای رشد نشخوار ذهنی هستند و به همین دلیل بانوان (که به روابط خود بیشتر اهمیت می‌دهند) بیشتر دچار نشخوار ذهنی می‌شوند. معمولا روابط تقریبا گنگ هستند و شما هیچ‌گاه نمی‌توانید از احساس یا نظرات دیگران اطمینان حاصل کنید. 
در فرایند نشخوار ذهنی افکار منفی که در ناخودآگاه ذهن وجود دارند، مانند تجارب تلخ گذشته یا شکست‌ها و بحث‌ها و... باعث ایجاد فکرهای منفی و طرح پرسش‌ها، قضاوت کردن یا دیگر امور بی تاثیر در جهت حل مشکل می‌شوند اما وقتی افراد موفق نمی‌شوند سعی می‌کنند دوباره صورت مسئله را پاک کنند. بدین ترتیب افکار به بخش ناخوداگاه ذهن فرستاده می‌شوند و این چرخه تکرار می‌شود. جهت آشنایی با تاثیرات، دلایل و درمان نشخوار ذهنی در ادامه همراه ما باشید.
تاثیرات نشخوار ذهنی
نشخوار ذهنی یک اختلال روانی محسوب نمی‌شود اما در صورت کنترل نشدن، میتواند تاثیرات منفی بسیاری بر روی زندگی افراد داشته باشد. برخی از مشکلاتی که ممکن است به دلیل نشخوار ذهنی اتفاق بیفتند عبارتند از:
• اضطراب
نشخوار ذهنی پاسخی به مشکلات و اضطراب‌هاست اما چون این افکار ناکارآمد هستند و حل مسئله را همراه ندارند بیشتر باعث بروز اختلالاتی مانند اضطراب می‌شوند. نشخوار ذهنی می‌تواند فکر کردن بیش از حد به تجربیات آزاردهنده گذشته، مسائل زمان حال یا استرس و نگرانی آینده باشد. به همین دلیل مشکلات بسیاری از جمله اضطراب ایجاد می‌شوند شود. توجه کنید اضطراب نیز زمینه‌ساز بیماری‌های دیگری می‌شود.
• دور شدن از حل مسئله
هنگامی که بیشترین تمرکز خود را روی قضاوت خود و افکارمان باشد یا مدام به دنبال دلیل اتفاقات بگردیم دیگر وقتی برای طرح راه‌حل مشکلات نمی‌ماند. البته منظور ما این نیست که دلیل اتفاقات اصلا مهم نیستند اما در نشخوار ذهنی به طور وسواس گونه‌ای تمرکز افراد بر روی بعد منفی اتفاقات و دلایل آنهاست که باعث از دست دادن مهارت حل مسائل می‌شود.
• افسردگی
همانطور که گفته شود با وجود اینکه نشخوار ذهنی اختلال روانی به حساب نمی‌آید، اما ممکن است باعث بوجود آمدن اختلالات روانی و روان‌تنی شود. از جمله این اختلالات دچار شدن به افسردگی است که به دلیل درماندگی ناشی از پیدا نکردن جواب، تمرکز بر روی اتفاقات منفی گذشته، نگرش منفی نسبت به زمان حال و... اتفاق می‌افتد.
• اختلال وسواس اجباری
این اختلال که تشابه بسیاری نیز به نشخوار ذهنی دارد، در صورت مقابله نکردن با نشخوار ذهنی بوجود می‌آید. در اختلال وسواس اجباری افراد از افکار خاص ویژه‌ای رنج می‌برند و شدت پریشانی آنها بیشتر از نشخوار ذهنی است. در صورتی که نشخوار ذهنی متوقف نشود ممکن است با تقویت شدن و تغییر شکل به وسواس اجباری تبدیل شود.
• اختلال شخصیت
برخی از اختلالات شخصیتی مانند: اختلال شخصیت خودشیفته، نمایشی و... در صورت نشخوار ذهنی شدیدتر می‌شوند.
• اختلال در تغذیه
اختلالات تغذیه میتوانند به دو دلیل بوجود آیند. برخی از افرادی که به نشخوار ذهنی می‌پردازند در رابطه با وزن و ظاهر خود دچار وسواس شده و به گرفتن رژیم‌های سخت و غیرمنطقی می‌پردازند. همچنین بیماری‌های روان‌تنی مانند مشکلات گوارشی، روده‌ای و.. برای این افراد پیش می‌آید.
• اختلال خواب
بسیاری از افرادی که با مشکلات خوابیدن روبرو هستند می‌گویند قبل از خواب با افکار مزاحم دست و پنجه نرم می‌کنند و نشخوار ذهنی باعث می‌شود دیگر نتوانند به خواب بروند.
• مشکلات در روابط و زندگی و...
همواره در طول زندگی، احساسات و افکار ما هستند که مسیر را مشخص کرده و فعالیت‌های ما حول آنها انجام می‌شود. حال وقتی ذهن خود را پر از افکار مسموم و منفی کنیم دیگر قادر به تصمیم‌گیری‌های درست نیستیم و در مقاطع بسیاری دچار مشکل می‌شویم. همچنین افرادی که برای مدت طولانی به نشخوار ذهنی می‌پردازند به مرور زمان با اطرافیان خود نیز به مشکل خورده و بسیاری از آنها را از دست می‌دهند. مبتلا شدن به بیماری‌های روان‌تنی نیز از دیگر آثار مخرب نشخوار ذهنی هستند.
برای رها شدن از افکار مزاحم و درمان نشخوار ذهنی روش‌های متفاوتی وجود دارد. بهتر است از این روش‌ها در کنار یکدیگر استفاده کنید تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود. در واقع استفاده از تنها یک روش باعث خسته شدن ذهن و قوی‌تر شدن افکار مزاحم می‌شود. بهترین روش‌ها برای مقابله با نشخوار ذهنی عبارتند از:
• روش ذهن آگاهی
برای کاهش نشخوار ذهنی می‌توانید به تماشای افکار خود که درحال گذشتن از آسمان ذهن شما هستند بپردازید. در این روش شما از افکاری که در ذهنتان دارید مطلع هستید اما بدون قضاوت آنها را تماشا می‌کنید. به افکار مزاحم اهمیت زیادی ندهید و سعی کنید افکار مثبت خود را افزایش دهید. بدین منظور از روش دوم استفاده کنید.
• انحراف نشخوار ذهنی و افزایش افکار مثبت
هنگامی که متوجه شدید درحال نشخوار ذهنی هستید، یا با دید منفی به اتفاقات نگاه می‌کنید مسیر خود را به سمت جاده روشن اندیشی و مثبت بینی منحرف کنید. برای مثال شما می‌توانید به نکات مثبت و رویدادهای مفید آن اتفاق فکر کنید و با جایگزین کردن نقاط روشن به جای افکار تیره ذهن خود را کنترل کنید.
• افزایش مهارت حل مسئله
بی اهمیت بودن نسبت به اتفاقات و نگرش مثبت بیش از حد نیز بدون مهارت حل مسئله کارامد نیستند. شما باید بتوانید با مشکلات خود مقابله کنید و برای آنها راه حلی بدست آورید. در این هنگام وقتی به مشکلات فکر می‌کنید سعی کنید حداقل یک راه حل عملی برای آن پیدا کنید تا این مهارت در شما افزایش یابد.
• روش ثبت افکار
ثبت افکار به صورت نوشتن یا نقاشی و کشیدن کاریکاتور و... باعث می‌شوند که تمرکز شما بر روی موضوعات کمتری باشد و به اتفاقات کمتری فکر کنید. همچنین با این کار یک امر ذهنی را به عینی تبدیل می‌کنید. با تبدیل شدن آنها شاید نتیجه بگیرید که آنها مشکلات بزرگی نیستند، علاوه بر آن احتمال بیشتری وجود دارد که دنبال راه حل باشید.
• ایجاد ماموریت جدید
وقتی خود را سرگرم کنید،‌ ذهنتان نیز مشغول شده و دیگر به اتفاقات منفی نمی‌اندیشید. شروع جدی برای یادگیری یک مهارت جدید، ملاقات با یکی از دوستان و حتی دیدن یک فیلم جذاب می‌تواند ماموریت جدید شما باشد.
• مراجعه به روان‌شناس
در صورتی که متوجه شدید مدت زمان زیادی است که دچار نشخوار ذهنی شده‌اید یا نمی‌توانید با خود درمانی با نشخوار ذهنی مقابله کنید، یک روان‌شناس خوب پیدا کنید و با کمک آن افکار مزاحم خود را دور بریزید.