آریا بانو - فرارو / مطالعه‌ای از مؤسسه ماکس پلانک نشان می‌دهد درگیر شدن منظم در مهارت‌های خلاقانه، ارتباطات عصبی را تقویت کرده و روند پیری مغز را به‌طور چشمگیری کند می‌کند.
در حالی‌که بسیاری از ما به دنبال روش‌هایی برای تیز نگه داشتن ذهن خود در طول زندگی هستیم، پژوهش تازه‌ای نشان داده است که فعالیت‌های خلاقانه می‌توانند نقشی شگفت‌انگیز در جوان ماندن مغز داشته باشند. بر اساس مطالعه‌ای بین‌المللی از مؤسسه ماکس پلانک در آلمان، افرادی که به طور منظم در فعالیت‌های خلاقانه مانند موسیقی، نوشتن، رقص یا صنایع‌دستی شرکت می‌کنند، مغزی دارند که از نظر علمی تا هفت سال جوان‌تر از سن واقعی آن‌ها به نظر می‌رسد.
در ادامه به هشت مهارت خلاقانه‌ای می‌پردازیم که طبق یافته‌های روان‌شناسی می‌توانند به حفظ جوانی ذهن کمک کنند.
1. نواختن یک ساز موسیقی
نواختن موسیقی از جمله فعالیت‌هایی است که به دفعات در پژوهش‌های مربوط به پیری مغز دیده می‌شود. هنگام نواختن، مغز هم‌زمان باید زیر و بمی، ریتم، احساس و هماهنگی حرکتی را پردازش کند. این تعامل گسترده میان بخش‌های مختلف مغز باعث تقویت ارتباطات عصبی می‌شود.
مطالعه‌ای در سال 2024 نشان داد موسیقی‌دانان در سنین بالا، ساختار سفید مغز قوی‌تر و کارایی عصبی بیشتری دارند. حتی تمرین کوتاه 15 دقیقه‌ای در هفته می‌تواند تأثیرگذار باشد؛ هدف مهارت نیست، بلکه درگیر شدن ذهن با فرایند یادگیری است.
2. هنرهای تجسمی (نقاشی، طراحی، هنر دیجیتال)
نقاشی و طراحی نواحی مغزی مرتبط با حافظه تصویری، آگاهی فضایی و برنامه‌ریزی خلاق را فعال می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد افرادی که به‌طور منظم به هنرهای بصری می‌پردازند، از انعطاف‌پذیری شناختی و تنظیم هیجانی بهتری برخوردارند.
3. رقص و هنرهای حرکتی
رقص یکی از کامل‌ترین فعالیت‌های ذهنی و جسمی است. این هنر، بخش‌هایی از مغز مانند مخچه، هیپوکامپ و قشر حرکتی را فعال می‌کند؛ نواحی‌ای که با حافظه و هماهنگی در ارتباط‌اند.
مطالعات نشان داده‌اند افرادی که به‌طور منظم می‌رقصند، کندتر دچار افت شناختی می‌شوند. حتی رقص آزاد در خانه با موسیقی دلخواه، می‌تواند تحریک‌کننده مغز باشد. ریتم، احساس و حرکت در کنار هم، تمرینی برای تمام مغز ایجاد می‌کنند.
4. عکاسی و ترکیب‌بندی بصری
عکاسی معمولاً کمتر به عنوان فعالیت خلاقانه ذهنی مطرح می‌شود، اما انتخاب زاویه، نور، رنگ و کادر در هر عکس، تصمیم‌های سریع و ظریفی را می‌طلبد. این فرآیند، حافظه دیداری و منطق فضایی را تقویت می‌کند. حتی ثبت سه تصویر در روز با تلفن همراه، می‌تواند نوعی تمرین ذهن‌آگاهی همراه با خلاقیت باشد.
5. نوشتن بداهه یا داستان‌سرایی
نوشتن خلاقانه قدرت تفکر واگرا را فعال می‌کند، یعنی توانایی تولید ایده‌های گوناگون از یک موضوع. نوشتن داستان‌های کوتاه، شعر یا خاطرات، مغز را به پیوند دادن تجربیات و معنا دادن به اتفاقات زندگی وادار می‌کند. بهتر است روزانه چند دقیقه با یک جمله آغازین مانند «این شیء رازی در خود دارد»، بدون توقف و ویرایش آغاز کنید. این تمرین ساده ناحیه پیش‌پیشانی مغز را فعال می‌کند.
6. بازی‌های استراتژیک یا خلاقانه
برخلاف تصور، بازی‌های فکری و ویدیویی می‌توانند برای مغز مفید باشند؛ به‌ویژه بازی‌هایی که نیازمند تصمیم‌گیری، پیش‌بینی و تطبیق هستند، مانند شطرنج یا بازی‌های ساخت‌وساز مجازی.
پژوهشی در سال 2024 نشان داد کسانی که به‌طور منظم در چنین بازی‌هایی شرکت می‌کنند، از انعطاف شناختی بیشتری برخوردارند و علائم پیری مغز در آن‌ها دیرتر ظاهر می‌شود. بازی، در واقع تمرینی برای مغز است که چالش را با لذت ترکیب می‌کند.
7. کارهای دستی و پروژه‌های ساختنی (DIY)
فعالیت‌هایی مانند نجاری، خیاطی، باغبانی یا ساخت وسایل خانه، مغز را هم از نظر حرکتی و هم شناختی درگیر می‌کند. پژوهش‌های کلینیک مایو نشان داده‌اند افرادی که به‌طور منظم به کارهای دستی می‌پردازند، 30 درصد کمتر در معرض زوال شناختی قرار دارند.
ساختن یا تعمیر وسایل با دست، علاوه بر رضایت شخصی، به مغز پیام یادگیری و نوآوری می‌دهد.
8. ترکیب مهارت‌های خلاقانه (چندرسانه‌ای)
خلاقیت چندرسانه‌ای، یعنی ترکیب دو یا چند حوزه خلاق، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای حفظ جوانی مغز است. افرادی که هم‌زمان در چند زمینه مانند موسیقی و نوشتن یا عکاسی و نقاشی فعالیت دارند، ارتباط قوی‌تری میان شبکه‌های مغزی ایجاد می‌کنند که به مقاومت در برابر پیری شناختی کمک می‌کند.
بازار ![]()