آریا بانو - زومیت / تحقیقات شرکت ژاپنی آی‌اسپیس نشان می‌دهد که اشتباه ماه‌نشین رزیلینس در تشخیص صحیح سرعت و ارتفاع خود، موجب شد که فرود سخت روی ماه را تجربه کند.
یک فضاپیمای ژاپنی که انتظار می‌رفت با نشستن موفقیت‌آمیز روی سطح ماه به اولین ماه‌نشین خصوصی این کشور تبدیل شود، ظاهراً فرود سخت روی سطح قمری را تجربه کرده است. این دومین تلاش ناموفق شرکت خصوصی ژاپنی آی‌اسپیس برای فرود روی ماه محسوب می‌شود.
ماه‌نشین رزیلینس (به‌معنای تاب‌آوری) که تقریباً 5 ماه پیش درجریان ماموریتی به نام هاکوتو-آر 2 (M2) زمین را ترک کرده بود، پنجشنبه 5 ژوئن در ساعت 22:43 به وقت ایران فرایند فرود خود را از مداری در ارتفاع صد کیلومتری از سطح ماه، آغاز کرد. این فضاپیما قرار بود در ساعت 23:47 در نزدیکی مرکز منطقه‌ای معروف به «دریای سرما» فرود آید.
بازار ![]()
تیم آی‌اسپیس در کنفرانس خبری گفت ارتباط با فضاپیما زمانی قطع شد که تنها 192 متر با سطح ماه فاصله داشت و با سرعتی بیش از حد انتظار در حال نزول بود. تلاش‌ها برای راه‌اندازی دوباره‌ی فضاپیما نیز بی‌نتیجه ماند. به‌گفته‌ی تیم آی‌اسپیس، رزیلینس نتوانست به‌موقع فاصله‌ی خود با سطح ماه را اندازه‌گیری کند و همین امر موجب شد که سرعتش را به اندازه‌ی کافی کم نکند تا به سرعت مناسب برای فرود دست یابد.
اگر ماه‌نشین رزیلینس موفق به نشستن روی ماه می‌شد، دومین فرود موفقیت‌آمیز یک شرکت خصوصی روی ماه را رقم می‌زد
کلایو نیل، پژوهشگر ماه از دانشگاه نوتردام در ایندیانا، آمریکا، گفت: «[رزیلینس] سرانجام سرعتش کم شد، اما نه به اندازه‌ای که فرود نرم داشته باشد.» او حدس می‌زند که علت شکست احتمالی، مشکل سیستمی بوده که در مأموریت قبلی (M1) هم شناسایی و برطرف نشده بود. نیل افزود: «به‌نظر من این مشکل قطعاً قابل رفع است؛ زیرا وقتی این‌قدر به فرود موفق نزدیک شدی، یعنی فقط چند اصلاح جزئی برای مأموریت بعدی لازم است.»
اگر ماه‌نشین رزیلینس موفق به نشستن روی ماه می‌شد، دومین فرود موفقیت‌آمیز یک شرکت خصوصی روی ماه را رقم می‌زد و آی‌اسپیس را به اولین شرکت غیرآمریکایی فرودآمده روی سطح ماه تبدیل می‌کرد. ماه‌نشین قبلی آی‌اسپیس به نام هاکوتو-آر یا M1 نیز در آوریل 2023 روی ماه سقوط کرد.
تلاش دوباره
فرود روی ماه همچنان چالشی بزرگ محسوب می‌شود. پس از سقوط M1، «ریو اوجیه» مدیر ارشد فناوری آی‌اسپیس گفته بود که سامانه‌ی تله‌متری (که داده‌هایی مانند ارتفاع و سرعت فضاپیما را ثبت می‌کند) به اشتباه اعلام کرده بود که M1 روی سطح قرار دارد، در حالی که این‌گونه نبود. همین موضوع موجب سقوط آزاد ماه‌نشین شد.
اوجیه هفته گذشته در گفت‌وگو با مجله نیچر گفت شرکت در مأموریت M2 مشکل تله‌متری را برطرف و نرم‌افزار را اصلاح کرده است. او بیان داشت: «همچنین ما در انتخاب نحوه نزدیک‌شدن به محل فرود، دقت زیادی به خرج دادیم.»
رزیلینس در صورت فرود موفق، قرار بود برق موردنیاز محموله‌های خود ازجمله تجهیزات مخصوص الکترولیز آب و ماژولی برای آزمایش‌های تولید غذا را تأمین کند. همچنین، یک کاوشگر مخصوص مطالعه‌ی تابش فضایی ساخت دانشگاه ملی مرکزی تایوان و یک ماه‌نورد کوچک 54 سانتی‌متری نیز همراه رزیلینس بودند. این ماه‌نورد قرار بود از ماه‌نشین جدا شود تا داده‌های تصویری، مکانی و همچنین خاک ماه (رگولیت) را جمع‌آوری کند.
سفر طولانی
فضاپیمای رزیلینس 15 ژانویه برفراز موشک فالکون 9 اسپیس ایکس از کیپ کاناورال فلوریدا پرتاب شد. این موشک همچنین ماه‌نشین بلو گوست از شرکت آمریکایی فایرفلای ارواسپیس را نیز حمل می‌کرد که در تاریخ دوم مارس روی ماه فرود آمد.
رزیلینس برخلاف بلو گوست مسیر طولانی‌تری را برای رسیدن به ماه پیمود. این فضاپیما 15 فوریه یک پرواز گذری از کنار ماه انجام داد و دو ماه را در مدار انتقالی با مصرف انرژی پایین گذراند تا اینکه سرانجام در 7 مه وارد مدار ماه شد. اوجیه می‌گوید سفر ماه‌نشین طولانی بود؛ زیرا از مسیر کم‌مصرف استفاده شد تا سوخت کمتری برای انتقال از زمین به مدار ماه مصرف شود.
ریچارد دی گرایس، اخترشناس دانشگاه مک‌کواری در سیدنی استرالیا می‌گوید احتمالاً در آینده شرکت‌های خصوصی بیشتری تلاش خواهند کرد تا فضاپیماهای خود را روی ماه فرود بیاورند. او گفت: «به نظر می‌رسد نهادهای دولتی بزرگ مثل ناسا علاقه‌مند به همکاری با شرکت‌های تجاری هستند»؛ زیرا این شرکت‌ها می‌توانند فضاپیماهایی کم‌هزینه‌تر بسازند و پرتاب کنند.
دی گرایس همچنین پیش‌بینی می‌کند که در آینده، مأموریت‌ها شبیه به پرتاب هم‌زمان رزیلینس و بلو گوست، به‌صورت خوشه‌ای و گروهی پرتاب شوند.