آریا بانو - مهر / نشست تخصصی «پس از زندگی پس از زندگی؛ مروری بر مبانی و دستاوردهای برنامه تلویزیونی زندگی پس از زندگی» با حضور جمعی از اندیشمندان حوزه دین، رسانه و علوم انسانی، با همکاری مرکز تخصصی احیا امر و دانشکده معارف اسلامی و الهیات دانشگاه امام صادق (ع) در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام برگزار شد. در این برنامه که با حضور عباس موزون، تهیه‌کننده، کارگردان و مجری برنامه برگزار شد، جمعی از اساتید دانشگاه و کارشناسان حوزه رسانه و ارتباطات حضور داشتند. سیدمصطفی سعادت مصطفوی، علی‌اصغر خندان، مهدی سپهری، حامد صفری‌ریزی و سید ابوالحسن حسینی در جریان این نشست، از زوایای گوناگون به تحلیل علمی، معرفتی، فرهنگی و رسانه‌ای این برنامه پرداختند. برنامه‌ای که معنویت را از مفاهیم انتزاعی به تجربه نزدیک رساند در ابتدای این جلسه، دکتر صفری‌ریزی استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه رسانه با اشاره به پایان فصل ششم برنامه «زندگی پس از زندگی» و موجی که این برنامه در میان مخاطبان به راه انداخته است، تأکید کرد: این برنامه را باید فراتر از یک محصول رسانه‌ای صرف دانست. این برنامه یکی از موفق‌ترین نمونه‌های تلفیق محتوای دینی با قالب‌های حرفه‌ای رسانه‌ای است؛ آن هم در زمینه‌ای که کمتر مورد توجه برنامه‌سازان تلویزیونی قرار گرفته است. وی در ادامه نشست، با نگاهی آسیب‌شناسانه به برداشت‌های سطحی از برنامه، به این نکته اشاره کرد: بخش قابل توجهی از انتقادهایی که نسبت به برنامه مطرح می‌شود، ناشی از مواجهه ناقص و کلیپ‌محور مخاطبان با آن است. وی تأکید کرد: بسیاری از منتقدان، برنامه را به‌صورت جسته‌گریخته دیده‌اند و از ساختار منسجم آن آگاهی ندارند؛ در حالی که اگر کسی فصول مختلف را پیوسته و کامل مشاهده کند، درمی‌یابد که این اثر از انسجام محتوایی و روایی بالایی برخوردار است. وی افزود: در دوره‌ای که مخاطب عادت به مصرف سریع و سطحی محتوا پیدا کرده، ارائه مفاهیم سنگینی مانند مرگ، عالم برزخ، حساب و کتاب اعمال و شفاعت، آن هم در قالبی رسانه‌ای، کاری بسیار دشوار و در عین حال ارزشمند است. این برنامه کوشیده از دام «عرفان سطحی» فاصله بگیرد و به‌جای آن، مخاطب را به تفکر، تأمل و بازخوانی درونیات خود دعوت کند. وی همچنین با بیان اینکه این برنامه از ابتدا تا به امروز، محصول فکر و ابتکار شخصی دکتر موزون بوده است، خاطرنشان کرد: گرچه عوامل زیادی در تولید این برنامه مشارکت داشته‌اند و بدون زحمت عوامل فنی، این سطح از موفقیت حاصل نمی‌شد، اما حقیقت آن است که ایده، محتوا، ساختار و هدایت مسیر محتوایی این برنامه، مدیون تلاش و پشتکار فردی است که سال‌ها پیش از آغاز تولید رسمی، درگیر پژوهش، گردآوری داده و طراحی قالب بیانی این موضوع بوده است. زندگی پس از زندگی، روش پیامبرانه اثبات عالم غیب است در بخش اصلی نشست، عباس موزون، تهیه‌کننده، کارگردان و چهره شناخته‌شده برنامه «زندگی پس از زندگی»، ضمن ارائه تحلیلی جامع، به بیان مبانی فکری و تجربی این برنامه پرداخت و افقی از فلسفه تولید آن را برای مخاطبان گشود. او سخنان خود را با اشاره به سیر شخصی و علمی‌ای که منجر به خلق این برنامه شد، آغاز کرد و اظهار داشت: زندگی پس از زندگی» حاصل سه دهه مطالعه، مشاهده، گفت‌وگو، گردآوری و تحلیل تجربیات نزدیک به مرگ از فرهنگ‌ها و منابع گوناگون است؛ تلاشی مستمر برای فهم بهتر ابعاد ناشناخته‌ای از هستی که در مرز میان حیات دنیوی و عالم پس از مرگ قرار دارد. عباس موزون تأکید کرد: نخستین جرقه‌های ذهنی او برای ورود به این عرصه، با آشنایی با آثار دکتر ریموند مودی ، روان‌پزشک آمریکایی و بنیان‌گذار تحقیقات مدرن تجربه‌های نزدیک به مرگ، زده شد. او گفت که مطالعه آثار این پژوهشگر غربی، اگرچه در ابتدا الهام‌بخش بود، اما به‌مرور آشکار شد که عمق معرفتی این تحقیقات به‌هیچ‌وجه با میراث عظیم معنوی و عرفانی ما قابل‌قیاس نیست. آنچه در غرب با عنوان NDE (Near Death Experience) مطرح می‌شود، عمدتاً در سطح گردآوری و توصیف تجربیات باقی مانده و فاقد تفسیرهای معرفتی، عرفانی و دینی است؛ حال آن‌که در سنت اسلامی، این پدیده نه‌تنها شناخته‌شده بلکه تحلیل‌شده و مستندسازی شده است. او در بخشی از سخنان خود گفت: در غرب، وقتی کسی از تجربه خروج از بدن یا مشاهده موجودات فرامادی سخن می‌گوید، غالباً یا در معرض طرد قرار می‌گیرد یا با تردید نگریسته می‌شود. اما در فرهنگ دینی ما، این مفاهیم ریشه‌دارند. روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام پر است از تبیین‌هایی دقیق درباره‌ی نسبت نفس، روح و بدن در لحظات احتضار، آن‌هم نه به‌صورت استعاری، بلکه کاملاً علمی و قابل فهم. وی یکی از اهداف اساسی خود را در این برنامه، احیای مفهوم «احتضار» در برابر «مرگ» دانست. به گفته او، مرگ در ذهن بسیاری از مردم، تصویری پایان‌بخش و تاریک دارد؛ در حالی که در منابع اسلامی، احتضار نقطه‌ای است که پیوند انسان با عالم دیگر برقرار می‌شود و به‌جای انقطاع، مرحله‌ای از عبور و تحول است. موزون تأکید کرد که در روایات اسلامی، واژه احتضار حامل بار معنایی خاصی است و تجربه نزدیک به مرگ، نشانه‌ای زنده از این وضعیت بینابینی است که می‌تواند برای انسان امروز قابل لمس و قابل درک شود. او با بیانی تصویری، لحظه احتضار را چنین توصیف کرد: در این وضعیت، نفس انسان از بدن جدا شده، اما همچنان با نخ نورانی‌ای به روح پیوند دارد. اگر مشیت الهی بر بازگشت باشد، این اتصال حفظ می‌شود و انسان دوباره به زندگی برمی‌گردد. اما آنچه تجربه می‌کند، چیزی است که نه‌تنها اثبات‌پذیر، بلکه قابل روایت و بازنشر است. در ادامه، موزون بر این نکته تأکید کرد که تجربه‌های افرادی که از آستانه مرگ بازگشته‌اند، منابعی بسیار ارزشمند برای شناخت عالم غیب به‌شمار می‌روند. او با اشاره به اینکه در جوامع ما، هنوز بسیاری از این مفاهیم در حاشیه ذهن‌ها قرار دارند، گفت: اگر این روایت‌ها را با نگاه دینی و تحلیل معرفتی همراه کنیم، می‌توانند تأثیری شگرف بر نوع نگاه جامعه به مرگ، زندگی، مسئولیت فردی و آخرت داشته باشند. موزون همچنین در بخشی از سخنان خود با اشاره به روش پیامبران در اثبات غیب، تصریح کرد: دعوت پیامبران، صرفاً مبتنی بر استدلال فلسفی و مفاهیم ذهنی نبود؛ آنها از نشانه‌ها، معجزه‌ها، و تجربه‌های عینی برای اثبات عالم غیب بهره می‌بردند. زندگی پس از زندگی، در حد و اندازه خود، تلاش دارد با همین روش، مفاهیم عمیق دینی را از ساحت انتزاع به ساحت تجربه منتقل کند.