چاپ

آریا بانو - شرکت او در مجالس اشراف دیگر موجب شد تا او مورد استنطاق شعاع السلطنه قرار گیرد و ناچار به منزل دوستش که سرایدار سفارت انگلیس بود...
درویش خان (غلامحسین درویش) 1305-1251 ه.ش
غلامحسین درویش، به دلیل تکیه کلام پدرش ( حاجی بشیر ) درهنگام خطاب کردن دوستان و به ویژه پسرش، به واژه درویش به این لقب شهرت یافت.
بیشتر بدانید : پایه گذاران موسیقی سنتی ایران در قرن بیستم (1)
حاجی بشیر اندکی با نوازندگی سه تار آشنایی داشت و فرزندش را به شعبه موزیک دارالفنون سپرد. غلامحسین درویش در دارالفنون، خط، موسیقی، نواختن شیپور و طبل کوچک را فرا گرفت و پس از مدتی طبال دست موزیک ملیجک (عزیزالسلطان) در دربار ناصرالدین شاه شد. بعد از آن تار را نزد حسینقلی آموخت. سپس کمال السلطنه (پدر ابوالحسن صبا) او را به پسر مظفرالدین شاه (شعاع السلطنه) معرفی کرد ولی چون مستمری دستگاه شعاع السلطنه اندک بود، غلامحسین درویش به مجالس دیگر میرفت و در ضمن به تدریس نیز می‌پرداخت. شرکت او در مجالس اشراف دیگر موجب شد تا او مورد استنطاق شعاع السلطنه قرار گیرد و ناچار به منزل دوستش که سرایدار سفارت انگلیس بود پناه برد و در آن جا با نواختن چند نغمه اروپایی- در حضور همسر سفیر انگلیس- که درویش خان در مدرسه موزیک دارالفنون با آن آهنگها آشنا شده بود و مکاتبه سفارت با شعاع السلطنه درویش خان از مزاحمت شاهزاده آسوده شد.
گفته شده است که پیش از درویش خان «پیش درآمدها» قطعات مستقلی نبوده اند و جزو ردیف به شمار می‌رفتند و مبتکر پیش درآمد به سبک امروز موسیقی سنتی، غلامحسین درویش بوده است. خالقی می‌گوید: «ارکستر که از چند نوازنده تشکیل می‌شد می‌خواست نواختن دسته جمعی را با یک مقدمه مفصل‌تر آغاز نماید، آهنگهای کمی ‌در دسترس داشت. به همین مناسبت موسیقی یک ارکستر چندنفری هم از آواز شروع می‌شد که نوازنده چهار مضراب یا درآمدی می‌زد و خواننده غزل را آغاز می‌کرد. موسیقی،مخصوص مجالس بزم بود و ارکستر از پنج یا شش نفر نوازنده تجاوز نمی‌کرد و این عده هم نه به اسم ارکستر بلکه به نام رامشگر، خنیاگر، اهل طرب، نوازندگان،عمله طرب و غیره در یک اتاق به نواختن مشغول می‌شدند و شنوندگان هم عده زیادی نبودند.
خالقی همچنین درباره داستان به وجود آمدن پیش درآمد می‌افزاید: «نخستین کنسرتها به تشویق ظهیرالدوله در مجالس بزرگی که شنونده بیشتری داشت به گوش مردم رسید، بنابراین برای شروع کنسرت ،آهنگهای دیگری لازم بود که مفصل تر باشد و چند دقیقه‌یی به طول انجامد تا مردم را برای شنیدن ساز و آواز تنها آماده کند. پس احتیاج موجب به وجود آمدن پیش درآمد شد.»
درویش خان آثاری در پیش درآمد رینگ و تصنیف دارد و چند قطعه متفرقه از جمله سرودی به نام مارش جمهوری.
همچنین او به دعوت یک کمپانی انگلیسی برای پر کردن صفحه به خارج از ایران مسافرت کرد که چندتن از نوازندگان و خوانندگان آن زمان او را درسفرها همراهی کردند.
درویش خان در54 سالگی در اثر تصادف درشکه اش با یک خودرو جان سپرد.
بیشتر بدانید : برای نابغه موسیقی که نخستین قربانی سانحه رانندگی در ایران است
بیشتر بدانید : اسطوره جاودان تاریخ موسیقی ایران
بیشتر بدانید : مردی که در 9 سالگی صدایش جهانی شد
بیشتر بدانید : علینقی وزیری؛ پدیده‌ی استثنائی موسیقی ایران + عکس
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: کتاب تاریخ قرن بیستم
بازنشر اختصاصی سیمرغ