آریا بانو - مجله ایلیاد /در تاریخ 31 دسامبر سال 2019 دفتر سازمان بهداشت جهانی در چین برای اولین بار از وجود ویروسی مُسری به نام «کرونا ویروس» جدید در شهر ووهان خبر داد. چند ماه قبل از این اتفاق، سازمان بهداشت جهانی در ژنو، چهلمین سال ریشه‌کنی آبله را جشن گرفت. تا به امروز تعداد زیادی از مردم کشورهای ثروتمند دنیا واکسن مقابله با کووید19 را دریافت کرده‌اند و پرسش اصلی این است که ریشه‌کنی شیوع کرونا ویروس چگونه خواهد بود؟ آیا می‌توان به صورت کامل از شر این ویروس خلاص شد؟
ریشه‌کنی یک بیماری به این معنی است که تعداد بیماران درگیر با آن تا ابد صفر باقی بماند. مزیت این حالت در این است که نیازی به اتخاذ اقدامات جدید برای کنترل بیماری نخواهد بود. در کنار ریشه‌کنی، مفهوم حذف بیماری از یک منطقه‌ی خاص نیز وجود دارد که در این صورت تعداد بیماران در آن منطقه از دنیا به سمت صفر متمایل می‌شود.
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا در سال 1946 برای مقابله با مالاریا تاسیس شد و در سال 1951 توانست به هدف خود برسد و مالاریا را حذف کند. پویش‌های اجتماعی نیز می‌تواند مراکز دولتی را در مقابله با بیماری‌های خاص همیاری کند که این پویش‌ها تاثیر به‌سزایی در
سلامت عمومی جامعه دارند.
در مورد شیوع کووید19 هم حذف بیماری در نقاط مختلف و هم ریشه‌کنی این بیماری در دنیا از اهداف مهم کشورهای مختلف و پویش‌های اجتماعی است که هزینه‌های زیادی برای این کار صرف شده است. قرنطینه، فاصله‌گذاری اجتماعی، محدودیت‌های سفر، ماسک زدن و تلاش‌هایی که برای تولید واکسن انجام می‌شود، همگی مراحل اولیه‌ی مقابله با کووید19 هستند. با این حال پرسش اینجا است که این شرایط تا کی می‌تواند ادامه پیدا کند و آیا به ریشه‌کنی بیماری نزدیک هستیم؟
اکثر متخصصین اعتقاد دارند که نمی‌توان کووید19 را ریشه‌کن کرد و ویروس این بیماری تا همیشه بین انسان‌ها در حال گردش خواهد بود، ولی نرخ بیماری ایجاد شده توسط آن کمتر خواهد شد. این نوع منفی‌نگری بی‌شباهت به تفکرات متخصصین امر در مورد شیوع بیماری آبله نیست. دکتر «دوبوس» به‌عنوان معروف‌ترین میکروبیولوژیست آن دوران اعتقاد داشت که ریشه‌کنی بیماری‌های میکروبی امکان‌پذیر نیست، ولی در مورد آبله اتفاقات به نحو دیگری رقم خوردند.
برای بررسی امکان ریشه‌کنی یک بیماری، بیش از اینکه به زیست‌شناسی عامل بیماری‌زا، میزان موفقیت واکسن‌های تولید شده و عوامل دیگر توجه می‌شود، باید به عوامل مهم‌تری مانند سیستم‌های
سلامت عمومی جوامع مختلف و واقعیت‌های اجتماعی-سیاسی جوامع توجه کرد. در مورد کووید19 شواهد نشان می‌دهند که ویروس روز به روز نه تنها ضعیف‌تر نشده، بلکه بیشتر جهش پیدا می‌کند و خطرناک‌تر شده است. با این حال اگر بتوان در انتقال این بیماری در جوامع انسانی اختلال ایجاد کرد، می‌توان حتی به ریشه‌کنی بیماری نیز فکر کرد.
واکسن‌ها به تنهایی برای دستیابی به این هدف کافی نیستند، مگر اینکه به جمعیت عظیمی به صورت همزمان تزریق شوند. چالش این شرط رسیدن واکسن به کشورهای فقیر است.
تجربه‌ی ریشه‌کنی آبله نشان داده است که در کنار تزریق واکسن باید سیستم بهداشت عمومی قدرتمندی نیز در کشورهای مختلف وجود داشته باشد تا موارد جدید ابتلا به سرعت شناسایی و درمان شوند. در کشورهای مختلف دنیا طی دهه‌های گذشته سرمایه‌گذاری کمی بر روی سیستم بهداشت عمومی انجام شده است و این نقص باید هر چه سریع‌تر جبران شود. در مورد کرونا ویروس جدید، کشورهایی مانند کره جنوبی و نیوزلند نشان داده‌اند که حتی بدون واکسن و تنها با تکیه بر سیستم بهداشت عمومی قوی می‌توان بر این ویروس فائق آمد.
در نهایت باید گفت که ریشه‌کنی کووید19 ارتباط مستقیمی با همکاری کشورهای مختلف با یکدیگر دارد تا به این ترتیب، کشورهای فقیرتر بتوانند مقابله‌ی موثری با بیماری داشته باشند. هزینه‌ی این همکاری بین کشورهای دنیا زیاد است، ولی ارزش این سرمایه‌گذاری کم نیست.