به گزارش ایرنا، همه ساله بیش از 95 کشور در تعرفه «5701» (فرش دستباف اعم از پشمی، ابریشمی و گبه) تجارت داشته‌اند که از بین آنها فقط هشت کشور ایران، هند، پاکستان، نپال، ترکیه، چین، افغانستان و مصر هم زمان در زمینه‌های تولید و صادرات فرش دستباف فعالیت داشته‌اند.
در حالی که مجموع صادرات فرش دستباف در جهان در سال 2016 به بیش از یک میلیارد و 459 میلیون دلار رسیده بود، این آمار در سال‌های اخیر همواره با کاهش مواجه شده است.
در سال 2019، جمهوری اسلامی ایران سهم 7.9 درصدی از مجموع صادرات فرش دستباف را به خود اختصاص داد. در این سال هندی‌ها با 31.7 درصد و مصر با 18.2 درصد، سهم بالاتری نسبت به ایران در بازارهای جهانی به خود اختصاص دادند و پس از کشورمان، کشورهای نپال با 6.5 درصد، پاکستان با 6.2 درصد، ترکیه با 4.7 درصد و چین با 3.8 درصد قرار دارند.
صادرات سال 99
مطابق آخرین آمارهای منتشر شده گمرک جمهوری اسلامی ایران، در 9 ماهه سال 99 حدود دو میلیون و 764 هزار و 900 تن فرش دستباف به ارزش 52 میلیون و 400 هزار دلار صادر شد.
این آمار در مقایسه با مدت مشابه سال 98، رشد 16.4 درصدی وزنی و افت 4.9 درصدی از نظر ارزش داشته است.
به گفته «فرح‌ناز رافع» رئیس مرکز ملی فرش ایران، دلیل اصلی این مساله، لزوم رفع تعهدات ارزی از سوی صادرکنندگان بود.
رئیس مرکز ملی فرش ایران در گفت‌وگو با ایرنا خاطرنشان‌کرد: به دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت، مقرر شد رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان فرش دستباف به یک سال تغییر کند، هر چند معتقدیم فرش ایرانی میراث کهن کشور ما است و موضوع تعهد ارزی نباید برای آن مصداق داشته باشد.
راه‌اندازی خانه‌های فرش
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران نه فقط افزایش صادرات، بلکه هدف اصلی مدیریت جهان در این عرصه را دنبال می‌کند تا از این طریق به فرهنگ‌سازی بپردازد.
رافع اظهار داشت: این مهم از طریق حضور در نمایشگاه‌ها و حراج‌های بین‌المللی، بازاریابی، اعزام هیات‌های تجاری و راه‌اندازی خانه‌های فرش دنبال می‌شود.
وی بیان‌داشت: اکنون در کشورهای چین، امارات، روسیه، ایتالیا و فرانسه به دنبال راه‌اندازی خانه‌های فرش هستیم.
رئیس مرکز ملی فرش ایران ادامه‌داد: علاوه بر آموزش افرادی برای معرفی فرش دستباف ایرانی در این خانه‌ها، دانش‌آموزان نمونه و نفرات برتر المپیادهای فرش نیز به این خانه‌ها اعزام خواهند شد تا به تشریح و بیان طرح‌ها، نقشه‌ها و داستان‌های فرش‌های ایرانی بپردازند.
وی خاطرنشان‌کرد: در همین پیوند، استارتاپ‌هایی به منظور بازاریابی، بازارسازی و خلق ارزش در جامعه هدف شکل گرفته و مدیران متخصص فروش بازاریابی تربیت می‌شوند.
رافع با اشاره به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالای بازار چین، تصریح‌کرد: اکنون همه تم‌ها، نقاشی‌ها و اسطوره‌های این کشور شناسایی شده‌اند تا در این راستا به تولید فرش بپردازیم.
توسعه پایانه‌های صادراتی
وی به راه‌اندازی نخستین پایانه تخصصی صادرات در استان زنجان به صورت پایلوت و آزمایشی اشاره کرد و گفت: دومین پایانه صادراتی که عنوان دهکده جهانی فرش را نیز با خود یدک خواهد کشید، در محل فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) و پس از آن سایر پایانه‌های صادراتی در اصفهان، شیراز و آذربایجان شرقی راه‌اندازی خواهند شد.
این مقام مسوول، راه‌اندازی گمرکات تخصصی فرش دستباف، آموزش و توانمندسازی کارشناسان تخصصی در گمرک و از همه مهمتر ایجاد بستر مناسب برای آشتی دادن جوانان با فرش دستباف را از دیگر برنامه‌های مهم برای توسعه صادرات در این حوزه برشمرد.
آمار تولید فرش دستباف
مطابق آمارها، در 10 ماهه سال 99 بیش از یک میلیون و 869 هزار و 403 متر مربع فرش دستباف در کشور تولید شد. این آمار در هم‌سنجی با سال 98 (تولید یک میلیون و 231 هزار و 321 متر مربع) رشد 34 درصدی داشته است.
42 درصد از تولیدات یاد شده در 10 ماهه 99 مربوط به فرش‌های دستباف تجاری 25 تا 45 رج، 19 درصد فرش درشت‌باف، 16 درصد فرش‌های ظریف و کرک، 9 درصد تابلو فرش، هشت درصد گبه و 6 درصد فرش تمام ابریشم بوده است.
فعالان عرصه فرش دستباف
برپایه این گزارش، از بین بیش از دو میلیون نفر شاغلان حوزه فرش دستباف، 60 درصد آنان را قالی‌بافان مستمر، 31 درصد آنان را قالی‌بافان غیر مستمر (فصلی) و 9 درصد دیگر را مشاغل جانبی حوزه فرش دستباف تشکیل می‌دهند.
در سال 99 تعداد 10 هزار و 140 واحد تولید فرش دستباف در کشور فعال بودند که مشتمل بر هفت هزار و 256 واحد غیر متمرکز قالی‌بافی، دو هزار و 787 کارگاه متمرکز قالی‌بافی و 97 مجتمع بزرگ قالی‌بافی بود.
همچنین از مجموع 191 هزار و 545 نفر شاغل در 12 هزار و 625 واحد تولیدی و توزیعی مرتبط، 6 هزار و 629 نفر در بخش فرش فروشی، دو هزار و 491 نفر در قالی‌شویی، یک‌هزار و 68 نفر در فروش مواد اولیه، 898 نفر در بخش فروش دار و ابزار، 355 نفر در بخش رنگرزی، 478 نفر در بخش طراحی فرش و 706 نفر در بخش رفوگری، پرداخت و مرمت فعالند.
تا سال 99 تعداد بیمه‌شدگان تامین اجتماعی در فرش دستباف به بیش از 261 هزار نفر رسید، اما برای سال 1400 پیش‌بینی شده تا این آمار رشد 20 درصد داشته باشد، یعنی به تعداد 313 هزار نفر افزایش یابد که به همین منظور یک‌هزار و 500 میلیارد تومان تخصیص خواهد یافت.
همچنین در مجموع پنج هزار و 899 نفر در 19 دانشگاه و 115 هنرستان در سطح 19 استان کشور در رشته فرش مشغول به تحصیل هستند که دو هزار و 539 نفر آنان را دانشجویان و سه‌هزار و 360 نفر آنان را هنرجویان هنرستان‌های فرش تشکیل می‌دهند.