بزرگنمايي:

آریا بانو - بیتوته / تئوری انیاگرام یا تیپ‌های نه گانه (در شکل فعلی آن) در واقع ترکیبی از عرفان شرقی و روانشناسی امروزی است. مقصود جورجیوف از تحقیق در این زمینه آشنایی ابعاد شخصیت انسان و ارائه راه حل برای رشد و خود اگاهی بیش‌تر انسان بوده است. برای این که جورجیوف بر این عقیده بود که تا انسان خویش را بدرستی نشناسد، قادر به کمک به خود و هم کمک به سایرین نخواهد بود. وی انسان‌ها را به 9 تیپ شخصیتی تقسیم می‌کند که هر تیپ دارای نقاط قوت و ضعف خاص خویش میباشد.
"تیپ‌های شخصیتی" مختلف انسان‌ها
یکی از تئوری‌های جالب در زمینه تیپ‌های شخصیتی، تئوری انیاگرام است که هنوز در ایران در بین روانشناسان متخصص و اساتیددانشگاه، آنقدر شناخته شده نیست. این تئوری در اول به وسیله جورجیوف دانشمند و عارف بزرگ روسی مطرح گردید و بعد‌ها به وسیله روانشناسان خصوصا" نارن جو" وارد حوزه روانشناسی شد و تا کنون پژوهش‌های زیادی در ابعاد مختلف روی آن صورت گرفته است و اینک جایگاه ویژه‌ای در جهان پیدا نموده است.
در ادامه 9 تیپ شخصیتی به صورت خیلی مختصر ارائه میشود:
انواع تیپ‌های شخصیتی
1-تیپ کمالگرا:
اشخاص کمال گرا ملاک‌های خیلی خیلی بالایی را برای موفقیت در نظر می‌گیرند و درصورتی که به آن اهداف بلندپروازانه نرسند، خود شان را شکست خورده میدانند. آن‌ها نسخه همه اتفاق‌های دنیا را با قانون «همه یا هیچ» می‌پیچند. برای کمال گرا‌ها نتیجه هر کاری یا شکست کامل است یا موفقیت کامل.
دانش آموزی که موقع انتخاب رشته دانشگاهی، فقط دانشگاه تهران را وارد برگ انتخاب رشته میکند، ورزش‌کار یا مربی‌ای که همه مساوی گرفتن‌ها را یک شکست مفتضح می‌داند، نقاشی که آن قدر نمایشگاه برگزار نمی‌کند تا موزه هنر‌های معاصر بیاید سراغش و روزنامه نگار جوانی که تنها نوشتن در همشهری جوان (آن‌ها که شوخی سرشان نمی‌شود بخوانند لوموند) راضی اش می‌کند؛ همه و همه نمونه‌های اشخاص کمال گرا هستند. ته تمام این ارمان‌های بالابلند، یک ترس ظریف از شکست خوردن خوابیده است؛ ترسی که باعث میشود فرد همیشه در حالت تنش و استرس باشد.
2-تیپ مهرطلب یا کمک کننده:
این اشخاص دایم به فکر دیگرانند. خویش را به آب و آتش میزنند تا به سایرین کمک کنند. به قول قدیمی‌ها حسن هلاک هستند. احتیاج به محبّت و توجه دارند. قادر به “نه” گفتن، نیستند، زیرا از طرد شدن ترس دارند. افرادی وابسته و متکی به دیگرانند. حرمت ذات پایینی دارند و همواره به دنبال تائید و تحسین دیگرانند.
گونه دوم اشخاصی هم دل، صادق، و بسیار بامحبت هستند. بعلاوه آن‌ها بسیار خودمانی برخورد میکنند و سخاوتند و فداکار هستند. ولی میتوانند احساساتی، خودشیرین و مردم نواز هم باشند. این اشخاص بسیار خوش قلب بوده و به طرف سایرین جذب میشوند. ولی احتمال دارد به سمت انجام کار‌هایی برای افراد دیگر بروند که آن‌ها محتاج به آن شوند. این افراد معمولاً با possessiveness و بیان نیاز‌های خود مشکل دارند. این اشخاص در بهترین حالت خود خواه نبوده و بشر دوست هستند. آن‌ها معمولاً بسیار به سایرین عشق می‌ورزند.
3-تیپ پیشرفتگرا یا موفقیت جو:
آن چه برایشان بیش از هرچیز اهمیت دارد، موفقیت شان است و برای پیش رفت، سخت کار میکنند و دست به هر اقدامی که لازم باشد، میزنند و جویای نام و مقام هستند. افرادی پُرکار و رقابت جو هستند و خویش را با کار‌هایی که انجام می‌دهند، می‌شناسند. همواره به فکر برنده شدن در موقعیت‌های رقابتی هستند. در رنگ عوض کردن، مهارت دارند. در حالت افراطی، به تیپ اول بدل میشوند. بیش‌ترین لذت را در کارکردن دارند. دنبال پول، پرستیژ و رفاه هستند و تلاش میکنند وارد مقوله‌های احساسی و عاطفی نشوند. این خطر در آن‌ها هست که توجه به کار و موفقیت و رقابت با سایرین، بیش از توجه به خود و خانواده، اهمیت پیدا کند.
4-تیپ رمانتیک محزون یا هنرمند:
تیپ رمانتیکِ محزون یا هنرمند: این اشخاص، خواستار اموری هستند که دردسترس نیست. ایده‌ال‌ها هیچوقت در اینجا و حالا نیست و به عبارتی آن چه دردسترس است، برایش بی‌ارزش است و آن چه را بدست آوردنش سخت است می‌خواهند. بسیار احساسی و زودرنج هستند. خویش را با حس سایرین درگیر میکنند و، چون از تخیل بسیار نیرومندی برخوردارند، خودشان هم دچار همان حس‌ها میشوند.
اکثر ناراحت و افسرده هستند و خلق متغیر دارند. اشتغال ذهنی آن‌ها با گم شده هاست و عاشقِ غایب و امور ازدست رفته اند. از کار‌های یکنواخت خسته میشوند و درصورتی که امکان آن باشد، ول خرج هستند. خواهان توجه هستند و عدم توجه، آن‌ها را ناراحت میکند. ارتباط‌ها و جمع‌های یکنواخت، برایشان خسته کننده است. امور تاریک و ممنوع، مدام برای آن‌ها جذابیت دارد. احساس زیبایی شناختیِ قوی‌ای دارند. تضاد‌های وجودی شان زیاد است. در بین نُه تیپ انیاگرام، حساس‌ترین تیپ شخصیتی را دارند و زندگی در کنار این اشخاص، مانند راه رفتن روی یخ است.
5-تیپ فکور:
این اشخاص بسیار در خویش فرو رفته یا درونگرا هستند (از بودن در جمع لذت نمی‌برند و اجتماع گریزند). قادر به ابراز احساسات خویش نیستند و معمولاً تمایل کمی برای ازدواج دارند. در کلاس معمولاً در ردیف آخر می‌نشینند تا همه را ببینند، ولی دیگران وی را نبینند. دوست دارند دیده نشوند و نامریی باشند. همواره احساس را بعد از عقل تجربه می‌کنند. اهل کتاب خواندن و جمع اوری اطلاعات هستند و می‌خواهند از همه چیز سر در بیاورند....
6-تیپ وفاخو، وفاجو و شکاک:
این اشخاص به همه چیز سوء ظن دارند. افرادی محتاط هستند. می‌خواهند بدانند که در ذهن سایرین راجع به آن‌ها چه می‌گذرد. نگران خیانت و بی وفایی دیگرانند. معمولاً استرس دارند و دوست دارند وظیفه آن‌ها در جایی که هستند معلوم و تعریف شده باشد. نوعی متعهد و مبتنی بر امنیت هستند. شش‌ها قابل اعتماد، سخت کوش و مسئولیت پذیر هستند. عیوب را بطور فوق العاده پیدا میکنند و مسایل را پیش بینی میکنند و همکاری foster دارند و میتوانند حالت دفاعی، گریزان، و مضطرب بگیرند و در حالی که شاکی از استرس زیاد هستند، ولی در حالت استرس کار میکنند.
آن‌ها میتوانند محتاط و دودل باشند، ولی انفعالی، جسور، و مبارز باشند. این اشخاص بطور معمول با شک و سوء ظن بخود مشکل دارند. این اشخاص در بهترین وضعیت از نظر درونی پایدار، متکی بخود میباشند و شجاعانه از خویش و سایرین دفاع میکنند.
7-تیپ خوش بین و خوش گذران:
دوری از درد. افرادی اجتماعی و رفیق باز هستند. معمولاً همه فن حریفند و در چند چیز مهارت دارند و بسیار خوش بینند. پیوسته به سایرین امید می‌دهند، نگران نباش همه چیز درست میشه. اهل بلوف زدن و خالی بندی و یا غلو کردن هم هستند و… (بخاطر لذت جوئی، تنوع طلبی و هیجان خواهی بالا، احتمال گرایش به اعتیاد در این تیپ نسبتا زیاد است). هفت‌ها برونگرا، خوشبین، با استعداد، و با انگیزه هستند.
آن‌ها صبور، جسور و عملگرا هستند، ولی استعداد‌های آن‌ها میتواند به هرز رود، بی اندازه پراکنده شده و نامنظم شوند. این اشخاص مرتب بدنبال تجربه‌های جدید و جالب هستند، ولی میتوانند با ادامه دادن پریشان و خسته شوند. آن‌ها معمولاً با مسائلی، چون بی صبری و عجله کردن مشکل دارند. این اشخاص در بهترین وضعیت بر استعداد‌ها و اهداف ارزشمند خویش تمرکز میکنند، قدر دان، شاد و خرسند هستند.
8-تیپ چالشگر یا قدرت طلب:
این اشخاص به دنبال قدرت و تسلط بر سایرین هستند. دوست دارند مدیر و رهبر باشند و دستور بدهند. بسیار کنترل کننده هستند و آمرانه با سایرین رفتار می‌کنند. تمایل به دیکتاتور بودن دارند. درصورتی که سایرین خصوصا زیر دستان آن ها، از آنان پیروی نکند، سخت بر آشفته و عصبی میشوند .. در عین حال حمایت کننده هم هستند و از زیر دستان خویش حمایت می‌کنند، ولی به این شرط که آن اشخاص مطیع اوامر این عالی جنابان باشند؟!. افرادی انتقام جو بوده و.
9-تیپ صلح طلب و میانجی:
این اشخاص دنبال ارامش و آشتی و صلح با دیگرانند. پیوسته میخواهند بین سایرین واسطه شوند تا بین آن‌ها آشتی بر قرار کنند. افرادی انطباق پذیر و تابع هستند. از درگیری و خشونت خودداری میکنند و حتی شاید از آن می‌ترسند. نسبتا تنبل هستند. در تصمیم گیری‌ها مشکل دارند و آخرین تصمیم را درست نمی‌گیرند و....
این ویژگی‌ها سرنخ‌های این تیپ‌ها بودند؛ و شرح تفصیلی آن زیاد است. تصور بر این است که هر شخص همانگونه که دارای یک گروه خونی است دارای یکی از این تیپ‌های شخصیت میباشد. در ضمن میزان سلامت شخصیت در هر تیپ از یک تا نه در نوسان است. اشخاص در هر تیپ میتوانند از سلامت کامل تا عدم سلامت در نوسان باشند. نکته دیگر این که نه گروه شخصیتی به سه گروه یا مثلث تقسیم میشوند و در درون هر مثلث، هر تیپ به ویژگی‌های بعضی تیپ‌ها هم گرایش دارد که اصطلاحا به آن بال یا وینگ میگویند.
این مثلث‌ها به شرح زیر است:
1- مثلث اراده که شامل تیپ‌های یک، هشت و نه است.
2- مثلث قلب یا احساسات که شامل تیپ‌های دو، سه و چهار میباشد.
3- مثلث مغز یا تفکر که شامل تیپ‌های پنج، شش و هفت است.
برای شکل پذیری هر تیپ دلایل خاصی پیش بینی شده است که بیش‌تر بر میگردد به تجربیات خاص دوران کودکی و روش ارتباط والدین باکودک. راه رشد و سلامت هم برای هر تیپ خاص همان تیپ است. برای شناخت تیپ شخصیتی خویش باید با وسیله دقیق که همان تست شخصیت انیاگرام است، مورد ازمون قرار گیرید و بعد راه‌های رشد و سلامت شخصیت خویش را با کمک روانشناس خوب و مسلط به این تئوری، باز یابید.