آریا بانو - حامی هنر زندگی / نحوه گفتگو با کودکان یا در اصطلاح مذاکره با کودکان نیاز به آموزش دارد. مذاکره به این معنا نیست که تمام امتیازات والدی خود را به کودک واگذار کنید. بلکه به این معنا است که جنگ قدرت را در خانه کاهش می دهید، کشمکش بین خود و فرزندان را کاهش داده و به یک راه حل برد برد برسید و محیطی شادتر در خانه ایجاد کنید. به هرحال خواه ناخواه شما به عنوان والدین روزانه بارها در معرض این مذاکرات قرار خواهید گرفت بدون این که بدانید. پس بهتر است اصول مذاکره با کودکان را بیاموزید و آموزش به کودکان را هم در دستور کار قرار دهید تا حساب شده اقدام کنید و کودکان را از همین حالا برای ورود به جامعه آماده کنید.
نکات مهم برای داشتن یک مذاکره موفق با کودک
وظیفه شما به عنوان والدین این است که مرزها را در تربیت فرزند خود تعیین کنید. انتخاب های مهم را کشف و هدایت کنید و ارزش ها و اخلاقی را که برای فرزند خود مهم می دانید به او متذکر شوید. در یک مذاکره همیشه باید به نگرانی های فرزندتان گوش دهید مهم نیست نتیجه چه می شود. همین که کودکان احساس می کنند صدای آن ها شنیده می شود احساس قدرت می کنند و این را بدانید کودکی که احساس قدرت کند احساس امنیت می کند.
1-خط قرمزها، باید و نبایدها در مذاکره با کودکان
مطمئنا در هر خانه ای قوانینی وجود دارد که اصلا قابل مذاکره نیست. شما به عنوان والدین لازم است پیش از هر چیز در مورد قوانین خانه باهم هماهنگ شوید و این قوانین را مشخص کنید و سپس با کودک خود درمیان بگذارید. مثلا در مورد وقت استراحت میان روز مذاکره می کنید اما برای خواب شب آن هم راس ساعت 9 هیچ مذاکره ای درکار نیست.
بسیار مهم است که والدین از قبل با هم صحبت کرده باشند و با هم متحد باشند. اگر فرزند قصد چانه زنی نزد والد پدر داشت، پدر بهتر است بگوید این که تو باید سر این ساعت هر شب بخوابی تصمیم هردوی ما است. یا در این مورد مامان بهتر می داند بهتر است به حرف او گوش کنی. اگر دستیابی کودک به چیزی غیرممکن است یا اگر باعث می شود نقض قانون شود یا به هر جهت باعث می شود ایمنی آن ها به خطر بیوفتد این موارد قابل مذاکره نیست. در این مورد شفاف و قاطع باشید.

2-طفره رفتن کودکان در مذاکره
گاهی اوقات ممکن است علی رغم تلاش شما برای والد منطقی بودن و اهل مذاکره بودن احساس کنید کمک به بچه ها برای رسیدن به توافق غیر ممکن است. ممکن است احساس کنید فرزند شما توانایی درک چیزی که در مورد آن می خواهید مذاکره کنید را دارد اما مایل به مذاکره در این مورد نیست و با کارهایی مثل ناله کردن بحث را به نفع خود تمام کند. برای داشتن کودک حرف شنو نیاز به تلاش و کار بیشتری دارید.
مثلا شما می گویید « دوست داری به جای خواب میان روز در اتاق خود روی تخت خواب بمانی؟ یا این که بازی کنی تا زمان خواب بقیه تمام شود؟» اما او با ناله می گوید« نه دلم می خواهد در سالن باشم دلم می خواهد کارتن ببینم.» در این شرایط شما لبخندی زده و می گویید « این جزء انتخاب ها نیست » و دوباره پیشنهاد اولیه را تکرار می کنید.
او هم چنان طفره می رود. در این مواقع بهتر است بگویید ما می توانیم با مذاکره بخشی از نیازهای تو را برطرف کنیم، اما اگر تمایل به مذاکره ندارید و قصد طفره رفتن دارید مذاکره را تمام می کنیم. اما این را بدانید که چیزی که می خواهید را دریافت نمی کنید..
3-مذاکره با کودکان باید دو سر برد باشد
اصل دیگری که برای مذاکره موفق باید به آن دقت کنید این است که مذاکره با فرزندانتان باید یک موقعیت برد برد باشد. این بدان معنا است که همه ی حق و حقوق را به کودک خود واگذار نکنید که او برنده باشد و شما بازنده! و همه حقوق را مختص خود ندانید طوری که شما برنده باشید و او متضرر شود و بازنده.
باید طوری در مذاکره به توافق برسید که هر دو برنده به نظر برسید یعنی هریک از شما به بخشی از چیزی که می خواسته رسیده باشد. اگر شما والد باشید حتما این را درک کرده اید که کودکان لحظه به لحظه درحال آزمون و خطا کردن روی والدین هستند. هرلحظه با حرکات و اعمالشان والدین را محک می زنند درواقع از چگونگی تعیین حد و مرز ها مطلع شوند و باید ها و نبایدها را بدانند. در صورت لزوم آن ها را دور بزنند و ببینند اگر دور بزنند واکنش والدینشان چه خواهد بود.
این کوچولوهای باهوش مهارت های مذاکره بزرگسالان را با همین سن کم می توانند به چالش بکشند. آن ها از تمام راه ها برای این که بدانند چطور می توانند روی والدین خود تاثیر بگذارند استفاده می کنند؛ بعضی اوقات کودکان از گریه کردن، داد زدن و قشقرق استفاده می کنند. بعضا از زبان چرب و نرم و دلبری استفاده می کنند. گاهی هم از قهر و عصبانیت و دعوا کردن و ... به هر حال این شما هستید که می دانید به عنوان یک والد الان در این لحظه خواسته کودکتان جزء خط قرمزها محسوب می شود یا امکان دارد که بر سر آن مصالحه کنید. اما همیشه در نظر داشته باشید که دادن تمام و کمال همه خواسته های کودک باعث لوس شدن کودک شما خواهد شد.
4-با سوال کردن در مورد مخالفت او به همدلی برسید
وقتی والدین و کودکان باهم مخالف هستند دراین مواقع والدین بهتر است درتلاش باشند تا درک کنند که چرا در این موقعیت کودک با آن ها همکاری ندارد. این کار را با پرسیدن سوال هایی می توانید انجام دهید. به عنوان مثال تصور کنید کودکی درست در وقت استراحت فریاد می زند « نمی خواهم دراتاقم بخوابم نمی خواهم. » شما بهتر است در این شرایط از او بپرسید چه احساسی به اتاقش دارد؟ چه مشکلی پیش آمده که او چنین احساسی دارد؟ اگر لازم است شب را کمی کنار او بمانید تا او آرام شود. اصرار کردن بر این که در اتاق توهیچ چیز ترسناکی وجود ندارد یا انتقاد کردن که « چرا ترسو هستی » هیچ کمکی به بهبود این شرایط نمی کند
5-تاکتیک های جنگی در مذاکره با کودکان
هر مدیری در استراتزی هایی که می نویسد می داند که برخی از جنگ ها اصلا نیازی به جنگ ندارند. برخی ممکن است به تعویق بیوفتند و برخی دیگر فقط احتیاج به یک تصمیم قاطعانه دارند. والدین نیز باید موضع خود را با فرزندانشان انتخاب کنند و مشخص کنند چه زمانی از انتخاب استراتژی مناسب در زمان مناسب، به جای درگیر شدن و دعوا سود خواهند برد. مثلا بحث کردن با کودکی که یک روز کامل در مسافرت زمینی از شدت گرما کلافه شده و خسته است، عاقلانه نیست. اگر کودک در این شرایط کارهایی می کند که شما به عنوان والدین دوست ندارید اما بی خطر هستند تصمیم بگیرید این بار را نادیده بگیرید. بعضی جنگ ها را نباید اصلا آغاز کرد بعضی را باید به زمانی بعد تعویق انداخت. شاید روزهای دیگر اصلا از چنین رفتارهایی خبری نباشد.
6-حق انتخاب بین دو گزینه
یکی دیگر از راهکارهایی که برای مذکره با کودکان استفاده می شود این است که به کودک حق انتخاب بدهید. اگر می خواهید برای او کفش بخرید او را مقابل یک ویترین کامل کفش فروشی نگذارید. به او در انتخاب کردن بین دو مدلی که خودتان به دلایلی مصلحت دیده اید مخیر بگذارید. ممکن است شما به دنبال کفش مناسب برای هوای سرد زمستان باشید اما فرزندتان از کفش بندی یا کفشی که مچ کوتاهی دارد خوشش بیاید. در این شرایط شما بین یک جفت کتونی و یک جفت چکمه به کودک خود حق انتخاب بدهید.
7-القای دستور در قالب حق انتخاب
اگر موضوعی که می خواهید بر سر آن مذاکره کنید جزء خط قرمزها است و شما می خواهید که آن حتما اتفاق بیوفتد به جای این که به فرزندتان دستور بدهید طوری رفتار کنید که انگار دارید به او حق انتخاب می دهید. مثال می زنم. فرض کنید وقت خواب فرزندتان است و او اصلا علاقه ای به این که خودش برود بخوابد ندارد. شما به جای این که به او دستور بدهید وقت خواب است و باید بروی بخوابی بعد او قشقرق کند دعوا شود و ... و شما عصبانی شده و درگیر یک سخنرانی بالابلند بشوید که همیشه همین طور هستی هر شب همین رفتارها را داری... کافی است فقط در چند جمله کوتاه بگویی « دوست داری کتاب قصه.... را برای خوابت بخوانم یا کتاب ....؟ لباس خواب آبی را دوست داری یا صورتی؟»
در چنین شرایط ذهن کودک معطوف به موضوع قصه یا لباس شده و اصلا بدون این که خودش بداند ذهنش از موضوع اصلی که خوابیدن سر ساعت مقرر است منحرف می شود. با این کار کودک شما نظم شخصی و قانون فردی را هم می آموزد و مهارت تصمیم گیری درست در او تقویت می شود.
8-رعایت انصاف در مذاکره با کودکان
کودکان به دلیل درک پایینی که دارند احساس می کنند منصف بودن بدان معنا است که همه چیز پس از مذاکره به نفع آن ها تمام شده باشد. بهتر است همیشه درباره همه چیز معیار مشخصی تعیین کرده باشید. به طور مثال اگر شما سرتان شلوغ بوده و نتوانسته اید امروز را با او بازی کنید. زمانی که او اعتراض می کند منصف باشید نگویید « خسته ام گرفتارم تو چرا نمی فهمی» برعکس به او بیاموزید در هر موقعیتی احساس کرد که حق او ضایع شده به شما خبر دهد و درمورد آن حرف بزند. تشویق کودکان به اعتراض منطقی و ابراز احساسات بسیار ضروری است.
9-به اعتراض های کودک منطقی جواب دهید
ممکن است یک روز صبح کودک شما بگوید من دیگر نمی خواهم اتاقم را تمیز کنم. اکنون شما نیازی به عصبانی شدن یا بحث کردن با کودک ندارید. تنها چیزی که برای رسیدن به هدف یعنی این که او اتاقش را هم چنان تمیز کند این است که از او بپرسید چه احساسی دارد؟ چرا چنین احساسی دارد؟ حالا اگر اتاقش را تمیز نکند چطور وسایلش را پیدا کند؟ یا در یک اتاق همیشه کثیف چطور بخوابد؟ همین که کودک به یکی از این سوال ها فکر کند برای شما کافی است تا مطمئن شوید کار خود را در این لحظه درست انجام داده اید. بحث را هم خیلی طولانی نکنید در حد یکی دو سوال تامل برانگیز. جر و بحث یا سخنرانی های طولانی یکی از اشتباهات تربیتی والدین است، سعی کنید در این دام گرفتار نشوید.
10-ضرورت شناخت احساسات برای مذاکره با کودکان
قبل از شروع هر مذاکره ای با کودک ابتدا با احساسات خود کنار بیائید. زمانی که شما با حمله کردن کودکتان با کمد لباس هایش روبه رو می شوید ناگهان ترس و وحشت تمام ذهن شما را پر می کند. در این شرایط که هورمون کورتیزول به سرعت شروع به ترشح کرده است واقعا سخت است که بتوانید با احساس خود کنار بیائید و هم زمان جلوی افتادن کمد روی فرزندتان را بگیرید. تفکر منطقی مسدود شده و منجر به واکنش های تکان دهنده ای خواهد شد که درگیری ای که از قبل با کودک داشته ایم بیشتر از قبل خواهد شد.
قبل از این که کودک به چنین مرحله ای برسد باید با احساس خود کنار بیائید و بدانید الان اولویت در این شرایط با نیاز کودکتان است چرا که ممکن است انقدر خشمگین شده که کمد را روی خود برگرداند الان وقت آن است که احساسات هر دو نفرتان را شما مدیریت کنید. البته این بدان معنا نیست که احساسات خود را جلوی کودک سانسور کنید اما همین که یکی دو جمله ابراز کنید از فشار آن خلاص می شوید: « سارا از این که چندین بار موقع عصبانیت سر من داد زده ای احساس بدی دارم الان عصبانیت من نمره ی 5 دارد.»
11-برای مذاکره با کودکان مجهز باشید
قبل از هر مذاکره حرفه ای، بهتر است آماده ی آن باشید. در مورد این که چه ضعف هایی در خود دارید از قبل فکر کنید. مثلا اگر مشکلات پرخاشگری در رابطه با فرزندتان دارید از قبل این ماشه چکان های خشم را در خود بشناسید. پس برای آن استراتژی بچینید. مثلا از این پس هنگام عصبانیت خشم خود را روی یک کیسه بوکس یا بالش خالی کنید. روی یک دفتر با تمام وجود خط های متعدد با فشار بکشید و احساس خشم خود را خالی کنید. اصلا هم به این فکر نکنید که این کارها را پنهانی انجام دهید. اتفاقا بهتر است مقابل آن ها باشد تا آن ها هم بدانند تنها راه تخلیه خشم و هیجان های منفی داد زدن و گریه کردن یا کتک زدن نیست. بلکه می توانند از این راه ها نیز استفاده کنند.
12-مذاکره با کودک | همدلی کنید
گاهی کودکان نیز مثل بزرگسالان روزهای بدی را پشت سر می گذرانند. کما این که آن ها نسبت به ما بیشتر احساساتی هستند. به جای این که تلاش کنید کودک خود را هرطور که شده شاد کنید تا هرچه سریعتر آن قانونی که در موردش در فلان مذاکره به توافق رسیده بودید را انجام دهد، زمانی را اختصاص دهید هرچند کوتاه، از او در مورد احساسش سوال کنید. این کارها کمک می کند تا محیطی امن برای رشد فرزند خود ایجاد کنید. مهم است که کودک خود را در هر زمان درک کنید و او نیز از احساسات مثبت شما درباره خودش آگاه باشد. در این موارد بهتر است از متخصصان روانشناسی کودک مشورت بخواهید.
کلام آخر درباره مذاکره با کودکان
غرق شدن در زندگی روزمره آسان به نظر می رسد. هریک از شما والدین گرفتار مسائل روزمره مثل تهیه غذا، خرید خوراک، شستن لباس ها یا انجام فلان پروژه در منزل هستید. کودک شما بارها و بارها مراجعه می کند و شما بدون این که بدانید او دقیقا چه می گوید با کلماتی مثل آره اوهوم خب ... او را از سر خود باز می کنید. درست است که حجم فشاری که امروزه روی والدین است انکارنشدنی است اما تایمی را در روز اختصاص دهید مختص خود آن ها. هرچه که خواستند در آن تایم دونفری انجام دهید. زمانی می توانید با فرزندان وارد مذاکره شوید که آنها به شما احساس خوبی داشته باشند.
ارتباط والد فرزندی باید با کیفیت باشد تا بتوان دو نفر را سر میز مذاکره نشاند. برای کسب نتیجه بهتر از مذاکرات خود و کودکتان و تربیت صحیح لازم است از مشورت کارشناسان و متخصصان بهره مند شوید.