بزرگنمايي:

آریا بانو - فارس / یکی از فضایل اخلاقی در دین اسلام و دیگر ادیان «کظم غیظ» به معنای فرو بردن خشم است که در آیه 134 سوره آل عمران نیز از ویژگی‌های مهم نیکوکاران به شمار رفته است. در روایات هم از آثار فرو بردن خشم، رهایی از عذاب الهی و جلب رضایت خدا اشاره شده است. عالمان اخلاق و ائمه اطهار درباره کظم غیظ مطالب زیادی گفته و راهکار‌هایی ارائه داده اند.
از آن جمله امام موسی بن جعفر (ع)، امام هفتم شیعیان که به دلیل فرو نشاندن خشم خود معروف شده و لقب کاظم لقب گرفته بودند. به مناسبت میلاد این امام همام درباره راه کار‌های کنترل خشم و کظم غیط امام کاظم (ع) در این گزارش اشاراتی می‌کنیم.
*مهمترین راهکار‌های کنترل خشم:
1/وضو بگیرید و تغییر حالت دهید
در منابع دینی و اخلاقی از کظم غیظ به عنوان رذیلت اخلاقی و صفت خشم یاد شده است. فیض کاشانی در المحجه البیضا اندیشیدن در روایاتی که در فضیلت کظم غیط، حلم و عفو وارد شده، توجه به پاداش‌هایی که در این روایات برای فرو بردن خشم ذکر شده، به یاد آوردن قدرت و خشم الهی، توجه به زشتی حالتش در حالت خشم و سرزنش حس انتقام جویی را به عنوان راهکارهیا علمی کنترل خشم بیان کرده است.
فیض به عنوان راهکار عملی هم بیان می‌کند که در صورتی که انسان خشمگین ایستاده است، بنشیند و در صورتی که نشسته است تکیه دهد یا بخوابد. همچنین در برخی روایات خشم به آتش تشبیه شده و گفته شده آتش را جز آب خاموشنمی کند پس کسی که خشمگین است بهتر است که وضو بگیرد.
از رسول خدا در برخی روایات نقل شده که هر کس خشمگین شد، صورتش را به زمین بچسباند. به نقل از ایشان گفته اند که منظور پیامبر امر بر سجده است تا نفس، احساس خواری کند و خشم برطرف شود.
*روایتی از کظم غیظ امام موسی کاظم (ع)
خود امام موسی کاظم (ع) به این دلیل که خشمش را کنترل می‌کرد به کاظم لقب گرفت. گزارش‌های زیادی در منابع درباره کنترل خشم ایشان دربرابر دشمنان و کسانی که به ایشان بدی کرده اند، مطرح شده است. از جمله مردی از نوادگان عمر بن خطاب در حضور امام به امام علی (ع) توهین کرد. همراهان امام خواستند به او حمله کنند، اما امام مانع شد و سپس به مزرعه آن مرد رفت.
مرد با دیدن امام کاظم (ع) شروع به داد و بیداد کرد که محصولش لگدمال نشود. امام به او نزدیک شد و با خوشرویی پرسید چقدر خرج کاشت مزرعه کرده ای؟ مرد گفت 100 دینار، سپس امام پرسید امید داری چه اندازه برداشت کنی؟ مرد گفت غیب نمی‌دانم. امام فرمود: گفتم امید داری چه اندازه برداشت کنی؟ مرد گفت 200 دینار. امام 300 دینار به او داد و گفت: این 300 دینار برای توست و محصولت هم برایت باقی است. سپس به مسجد رفت. آن مرد زودتر خود را به مسجد رساند و بادیدن امام برخاست و این آیه را خواند: الله اعلم یجعل رسالته: خدا بهتر می‌داند رسالتش را کجا قرار دهد.
پس براساس راهکار عملی امام موسی کاظم (ع) نسبت به کسی که به او بدی کرده نه تنها رفتار تند و خشن نداشته بلکه با او به خوبی و مهربانی و با گذشت رفتار کرده است.
در منابع دینی همچنین از امام علی (ع) نقل شده که غضب عقل انسان را فاسد می‌کند و انسان را از کار صحیح باز می‌دارد. در روایات دیگری نیز نقل شده که این خشم مذموم ایمان را آنچنان فاسد می‌کند که سرکه عسل را. خشم ایمان را تباه می‌کند. براین اساس چند راهکار اساسی برای کشیدن ترمز غضب براساس نگاه امام علی (ع) نیز شامل این موارد است:
2/ تجهیز به سلاح صبر
صبر و شکیبایی از مهمترین مفاهیم اخلاق اسلامی است که نقش مهمی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد. صبر نوعی ویژگی روانی و ثبات درونی است. امام علی (ع) مهار خشم را مستقیم در تعریف صبر داخل می‌کند چرا که صبر با مهار خشم رابطه ماهوی دارد.
در منابع دینی از امام علی (ع) به نقش مهم تغافل یعنی آرامش در زندگی اشاره شده است که هر که از بسیاری امور، تغافل و چشم پوشی نکند، زندگی اش تیره می‌شود.
3/بهره گیری از مهارت تغافل و چشم پوشی
تغافل در فرهنگ اخلاق یعنی انسان خود را به خبری و غفلت بزند گویی شاهد ماجرایی نبوده است این شیوه خردمندانه است که امام علی (ع) نیز بدان تاکید دارند. در غیر این صورت زنگی برای افراد تلخ و غیرقابل تحمل میشود.
4/پرهیز از عجله و شتاب
خیلی از دعوا‌ها و مصیبت ها، قتل و کشتار و مشکلات را میبینیم که سر یک عجله و خشم ناگهانی اتفاق می‌فتد، مثل اینکه طرف می‌گوید اصلا نفهمیدم چه شد یک مرتبه دیدم چاقو در دستم است و فلانی را ناکار کردم یا اینکه با کسی درگیر شدم. گاهی اوقات اگر انسان در یک مشاجره یا دعوای خانوادگی یا خیابانی چند دقیقه صبر کند، شعله خشم فروکش می‌کند تنها چند دقیقه عجله نکنید و تصمیمی نگیرید.
در روایت از امام علی (ع) نقل شده که هرگز در خشم گرفتن شتاب نکن چرا که به صورت عادت بر تو مسلم می‌شود.
5/ مهارت سکوت و خاموش ماندن
اینکه انسان تمرین کند در غلیان خشم، ساکت باشد به جای پرخاشگری و از دهانش حرف‌های رکیک و نامناسب بیرون نیاید، کار دشواری است شاید الان عده‌ای بگویند نشدنی است، اما این هم یک مهارت است که محل حادثه را ترک کنی یا چند دقیقه بنشینی و عکس العملی نداشته باشی. این سکوت و سخن نگفتن اثر مستقیم بر فروشکش کردن ستیز و درگیری وخشم دارد.
سکوت مثل یک مسکن است که درد را التیام می‌دهد. حضرت علی (ع) نیز می‌فرمایند: خشم را با خاموشی درمان کنید و خواهش نفس را با خرد.
6/تغییر نگرش و ارزیابی‌ها
گاهی خیلی خشم‌ها ناشی از ارزیابی غلط ما از یک واقعه یا رفتار و گفتار یک فرد است، تفسیر ما باعث می‌شود با یک تصادف کوچک یا حرف اشتباهی شنیدن رفتار نامناسبی کنیم. اگر این فکر به ذهنتان بیاید که فلانی فقط به فکر خودش است یا او مقصر است و باید ادب شود یا قصد مزاحمت داشته، قطعا رفتارتان بد می‌شود.
اینطور تفسیر‌های ارزیابی‌های اشتباه شناختی است که در روان شناسی نیز مطرح است و باعث خشونت و غضب می‌شود. در روان شناسی اسلامی هم بر اثرگذاری شناخت و علم بر مهار عواطف تاکید شده است. امام علی (ع) می‌فرمایند از ثمرات علم، کنار زدن خشم به وسیله برداری است. پس اگر انسانی تحصیلات عالیه داشته باشد، اما قادر به کظم غیظ نباشد رسما تحصیلاتش به کارش نیامده است.
در نهایت قران کریم هرگز اصل خشم را تخطئه نکرده بلکه خشم‌های مقدسی هم وجود دارد که از صفات الهی است مثل قهار و جبار به همین دلیل امام باقر (ع) می‌فرماین که هرگاه خشمگین شدید، ستم نکنید. یا در سیره پیامبر (ص) هست که آن حضرت برای امور دنیا هرگز عصبانی نمی‌شد، اما هرگاه برای حق غضبناک می‌شد ادی را نمی‌شناخت و خشم پیامبر (ص) آرام نمی‌شد تا اینکه ق را یاری کند (معراج السعاده، 226)