آریا بانو - دیجیاتو / چندی پیش جف بزوس، بنیانگذار آمازون و یکی از ثروتمندترین افراد روی کره زمین، ویدیویی در اینستاگرام خود منتشر کرد که حواشی بسیاری را به دنبال داشت. او که صاحب یکی از معدود شرکت‌های خصوصی فضایی در دنیا با نام «بلو اوریجین» است، فردا به فضا می‌رود. این پرواز تاریخ‌ساز مسافران خاصی دارد که یکی از آن‌ها، مسن‌ترین فضانورد دنیا خواهد بود. مهمان افتخاری بزوس، هوانورد 82 ساله‌ای به نام «والی فانک» است که حضوری پر سر و صدا خواهد داشت.
قطعا این سوال در ذهن شما مطرح می‌شود که چرا از خانم والی فانک برای حضور در این پرواز دعوت شده است؟ باید بگوییم که داستان به سال‌ها پیش بازمی‌گردد. فانک که اکنون خلبانی باتجربه است، در پی تحقق آرزوی کودکی‌های خود تلاش می‌کند تا در دهه 60 میلادی به عضویت تیم فضانوردان ناسا درآید. در آن زمان، ناسا روی پروژه‌ای با نام «مرکوری 13» کار می‌کرد که هدف آن بررسی میزان توانایی جسمی بانوان برای حضور در فضا بود.

دکتر «ویلیام راندولف لاولیس» که پیش از این سرپرستی پروژه بررسی میزان سلامت فضانوردان مرد برای پروژه‌های فضایی را برعهده داشت، تصمیم گرفته بود در پروژه مرکوری 13 نیز فعالیت کند. بدین ترتیب 13 زن که در رده سنی 20 تا 40 سال قرار داشتند، به عنوان کارآموز فضانوردی سازمان فضایی ایالات متحده انتخاب شدند. در این میان فانک با 21 سال سن جوانترین عضو گروه شناخته می‌شد که به صورت داوطلبانه در این برنامه شرکت کرده بود. اعضای گروه باید علاوه بر آنکه از سلامت کامل جسمانی برخوردار بودند، آزمایش‌های جسمی سختی را نیز با هدف سنجش میزان توانایی با موفقیت پشت سر می‌گذاشتند.
به عنوان مثال، می‌توان به بلعیدن سه فوت شلنگ لاستیکی و یا نوشیدن آب رادیواکتیو اشاره کرد. آن‌ها همچنین در آزمایش وارد شدن فشار به پرده گوش حضور داشتند. در این آزمایش فضانوردان باید به سرگیجه ناشی از وارد شدن فشار غلبه می‌کردند. آن‌ها همچنین باید تلاش می‌کردند تا حواس پنجگانه خود را از دست ندهند و وظایف فضانوردی خود را به درستی انجام دهند. آزمایش‌های تنفسی نیز دسته‌ای دیگر از آزمایشات بودند که روی زنان پروژه عطارد 13 انجام شدند.
جالب اینجاست که زنان توانسته بودند در بسیاری از موارد، عملکرد بسیار بهتری نسبت به مردان داشته باشند. به عنوان مثال فانک موفق شده بود تا در یکی از بخش‌های آزمایش، مدت زمان 10 ساعت و 35 دقیقه را در مخزن محرومیت حسی بگذارند. پیش از این، «جان گلن» توانسته تنها سه ساعت را در این مخزن دوام بیاورد. این مخزن یک اتاق کم نور است که فضایی خالی دارد و تنها یک کاغذ و قلم در اختیار فضانورد قرار می‌گیرد.
گلن سال‌ها بعد به اولین آمریکایی تبدیل شد که به دور مدار زمین چرخید. بدین ترتیب فانک موفق شده بود با شکست رکورد گروه مردان، رتبه اول آزمایشات فیزیکی را بدست آورد. اما بخت با فانک یار نبود، از آنجا که این آزمایشات به صورت مستقیم تحت نظر ناسا برگزار نمی‌شد و دارای بودجه‌ای خصوصی بود، به رسمیت شناخته نشد.
زنان گروه مرکوری 13 علیرغم گذراندن تمام آزمایشات و شهادت دادن در برابر مقامات کنگره ناسا، اجازه ورود رسمی به برنامه‌های فضایی ایالات متحده را دریافت نکردند. در آن زمان مدیران گمان می‌کردند که زنان برخلاف نتایج بدست آمده از آزمایش‌ها، قادر نیستند فضانورد موفقی باشند. اقدامی که اکنون به عنوان تبعیض علیه زنان شناخته شده است. «مارگارت وایت‌کمپ» مورخ ملی هوا و فضا ایالات متحده در این باره می‌گوید: «کارکنان درجه یک اما با تفکر جنسیت‌زده اشتباه. البته نباید از یاد ببریم که هنوز هم دنیای هوانوردی توجه کمتری به زنان نسبت به مردان دارد.»

این تصمیم درنهایت سبب شد تا ناسا فضانوردان زن را ملزم به گذراندن دوره‌های خلبانی آزمایش جت نظامی و فارغ‌التحصیلی از این مدرسه کند و این در حالی بود که زنان در آن سال‌ها اجازه ورود به برنامه‌های آموزشی نیروی هوایی ایالات متحده را نداشتند. اما فانک قانع نمی‌شد. تلاش‌های مکرر او سبب شد تا بتواند در چنین شرایط زن‌ ستیزی در آن دوران، به عنوان اولین بازرس زن اداره هواپیمایی فدرال و اولین بازرس زن ایمنی هوایی هیئت حمل و نقل ملی انتخاب شود. با این‌حال او هیچگاه آرزوی دیرینه خود، یعنی سفر به فضا را از یاد نبرد.
این علاقه از کودکی وی نشات می‌گرفت. او تنها هفت سال داشت که با استفاده از چوب بالسا برای خود هواپیما می‌ساخت و ساعت‌ها سرگرم بازی در رویای خود می‌شد. فانک در نه سالگی اولین درس مرتبط با پرواز را در دوران مدرسه گذراند. سال‌ها بعد در کالج Stephens مدرک پرواز دریافت کرد و برای تحصیل در این رشته به صورت دانشگاهی، راهی دانشگاه ایالتی اکلاهما شد. بدین ترتیب توانست پس از چند سال به عضویت تیم هواپیمایی Flying Aggies درآید. او در مصاحبه‌ای با مجله گاردین گفت: «هنوز پس از سال‌ها می‌توانم از پس همه مانورهای Aggies برآیم. شاید بهتر از پسران این تیم نباشم، اما دست کمی هم از آن‌ها ندارم.»
خانم فانک اکنون تجربه 19,600 ساعت پرواز را در کارنامه خود دارد و تاکنون هزاران دانشجوی علاقه‌مند به پرواز تربیت کرده است. هنگامی که از او درباره انگیزه و اهدافش می‌پرسند، پاسخ می‌دهد: «من هرگز اجازه نمی‌دهم چیزی مرا متوقف کند. من می دانم که بدن و ذهن من می‌توانند هر چیزی را بدست آورند. من بالاخره روزی لباس فضانوردی را بر تن خود خواهم دید.»
پس از آنکه ناسا در سال 1976 ممنوعیت شرکت کردن زنان در برنامه‌های فضایی را لغو کرد، فانک سه بار درخواست داد تا مجوزهای لازم را بدست آورد. متاسفانه هربار به دلیل نداشتن مدرک مهندسی و تجربه خلبانی آزمایشی، درخواست او از سوی کمیته ناسا رد شد. مستند تولید شده در نتفلیکس از پروژه مرکوری 13 تجربه‌های زنانی همچون فانک را با جزئیات منحصر به‌فرد خود نشان می‌دهد که چطور اجازه ورود به برنامه‌های فضایی ناسا را نداشتند.
فانک، این بانوی پیشگام در صنعت هوانوردی در حدود 60 سال‌ برای رسیدن به رویای دیرینه خود صبر کرد تا اینکه بزوس در ویدئو منتشر شده، خبر از تحقق این آرزوی دیرینه داد. بلو اوریجین قرار است فردا در یک سفر یازده دقیقه‌ای تا فاصله تقریبا 100 کیلومتری از سطح زمین، به سمت فضا حرکت کند. این فاصله آستانه جو زمین محسوب می‌شود و به چنین پروازهایی، پرواز زیر-مداری گفته می‌شود. کپسول نیوشپرد قادر است تا ارتفاع 106 کیلومتری از زمین فاصله بگیرد.

جف بزوس با معرفی فانک در پست اینستاگرامی خود به عنوان خدمه پرواز گفت: «هیچکس تا این حد برای این پرواز منتظر نمانده است». سپس او لحظه فرود کپسول را برای فانک توصیف می‌کند و می‌پرسد: پس از آنکه دریچه باز شود، شما می‌توانید از آن بیرون بروید. در این لحظه چه احساسی دارید و چه می‌گویید؟ فانک پاسخ می‌دهد: عزیزم این بهترین اتفاقی است که تا به‌حال در زندگی برای من افتاده است.
در این ویدیو می‌توان شاهد خوشحالی و هیجان فانک به عنوان یک بازدیدکننده از فضا بود. او پس از شنیدن این تصمیم و دعوت وی برای حضور در کپسول فضانوردی شرکت بلو اوریجین می‌گوید: «قادر نیستم به افرادی که این خبر را می‌خوانند بگویم چه احساسی دارم. از اینکه بلو اوریجین مرا انتخاب کرده، بی‌اندازه خوشحالم. من عاشق هر ثانیه‌ای هستم که قرار است در این کپسول باشم.» پیش از آنکه بزوس خانم فانک را برای حضور افتخاری در این برنامه دعوت کند، خانم فانک بار دیگر برای شرکت در یک برنامه فضایی تلاش کرده بود. او در سال 2010 بلیت پرواز فضایی خود در شرکت دیگری با نام ویرجین گلکتیک را تهیه کرده بود.
بدین ترتیب فانک در یک قدمی رسیدن به آرزوی خود است. او می‌گوید: «هنگامی که در خواب شبانه به مشکل می‌خورم، چشمانم را می‌بندم و خود را در فضا تصور می‌کنم. باور اینکه این تصور قرار است به واقعیت بپیوندند، مرا بیش از حد هیجان‌زده می‌کند.» «راندولف گراهام»، از دوستان قدیمی او در این باره می‌گوید: «فانک همیشه لبخند به لب دارد. هنگامی که در کنار او هستید، از انرژی‌اش شگفت‌زده می‌شوید.»
گراهام صحبت‌های خود را با یادآوری خاطره‌ای از فانک اینطور ادامه می‌دهد: «فانک درباره حضور در برنامه مرکوری 13 برای من چنین تعریف کرده است که سوزن‌هایی روی هر قسمت از بدن‌شان چسبیده بود. همچنین لوله‌هایی دورتادور لباس‌هایشان را احاطه کرده بود و ما باید به حضور آن‌ها عادت می‌کردیم. قرار بود به درون مخزن عایق برویم. هیچ تصوری نداشتم که فضای درونی آن به چه صورتی است. تنها به ما گفته بودند که نباید تکان بخورید. چراغ‌ها خاموش شدند و من هیچ راه دیگری نداشتم. یک دختر جوان 21 ساله بودم که تنها 100 دلار پس‌انداز داشت. سرانجام فهمیدم که توانسته‌ام رکورد پسران را بشکنم و از خوشحالی سر از پا نمی‌شناختم.» گراهام در نهایت می‌گوید: «او "نترس‌ترین" فردی است که تاکنون در زندگی‌ام دیده‌ام.»

لازم به ذکر است که جلوگیری ایالات متحده از حضور زنان در فضا در دهه 60 میلادی سبب شد تا پروژه مرکوری 13 مورد انتقاد بسیاری قرار بگیرد و روس‌ها در سال 1963 اولین زن به نام «والنتینا تراشکوا» را به فضا پرتاب کنند.
با تمام این اوصاف، بالاخره فانک فردا به کمک بلو اوریجین به فضا خواهند رفت. این پرواز توسط فضاپیما و راکت نیو شپرد صورت می‌گیرد که تاکنون چند پرواز بدون سرنشین موفق را از سر گذرانده است. همچنین این فضاپیما یک پرواز تمرین شبیه‌سازی را پشت سر گذاشته است تا خدمه بتوانند شرایط پیش از پرتاب و پس از فرود را شبیه‌سازی کنند. با این‌حال ماموریت 20 ژوئیه اولین پرواز نیو شپرد به این ناحیه فضایی به همراه چند خدمه پرواز است. این موشک به یاد فضانورد پروژه مرکوری 7، Allen Shepard نامگذاری شده که یکی از کارکنان آپولو 14 بود که بر روی ماه فرود آمد.
پرواز بلو اوریجین که تنها کمی بیش از 10 دقیقه طول می‌کشد، در ساعت 17:30 آغاز می‌شود و مسافران آن پیش از بازگشت به زمین، برای مدت 4 دقیقه حالت گرانش صفر یا بی‌وزنی را تجربه می‌کنند. در صورت موفقیت‌آمیز بودن این پرواز، فانک با شکست رکورد جان گلن به مسن‌ترین فردی تبدیل می‌شود که تاکنون به فضا رفته است.