آریا بانو - ایبنا / شانه‌های متلاطم امروز، از مرور اشک‌های حسین(ع) آمده است. هوای تب‌دار عشق از دل کلمات عرفات برمی‌خیزد. هر واژه، قطعه فراگیر شوق و دریایی پر از مرهم بر کویر دلتنگی‌ها است. عرفه، سرمایه معنوی حاصل از سوز و گدازهای حسین(ع) است. بضاعت خیسِ دلدادگی و وصال در دسترس است. معبودا! پاره‌های دل ما را با حاضران در وادی آسمانی عرفات، قرین ساز و با قلم گرفتن بر خطاهای دیروز، این قطرات انس را رهتوشه فردای معادمان کن.
از کتاب‌های روایی، سخنان گهربار و ارزنده پیشوایان دین در زمینه استجابت دعا به دست می‌آید که شرایط استجابت دعا عبارتند از: شناخت خدا، عمل شایسته، غذای حلال و حضور قلب؛ موانع استجابت دعا عبارتند از: گناه و منافات داشتن با حکمت خداوندی؛ انواع اجابت دعا عبارتند از: به گونه ذخیره شدن، به صورت برآورده شدن در دنیا و از راه دفع بلا، سخن اساسی اینکه نیایش‌هایی که به استجابت نمی‌رسد، نمی‌تواند دلیل بیهوده بودن نیایش باشد؛ زیرا خود یاری‌طلبی و تقاضای مطلوب از بارگاه خداوندی، موجب نزدیکی به خداست که نوعی از کمال به شمار می‌آید.
به مناسبت روز عرفه به معرفی چند کتاب درباره عرفه و نیایش در عرفات می‌پردازیم. کتاب‌های «نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات»، «عرفه و عرفات»، «نیایش عرفان»، «سرمه سعادت» و «نیایش‌ها و زیارت‌ها» برخی از کتاب‌هایی است که درباره روز عرفه و اهمیت آن نگاشته شده است.
نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات

کتاب «نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات» تألیف فیلسوف بزرگ اسلام علامه محمد تقی جعفری است. اثر حاضر در حقیقت شرحی بر دعای عرفه امام حسین(ع) است که علامه جعفری با مشی عرفانی خود، ترجمه و شرح به یاد ماندنی و زیبایی از دعای عرفه را از خود بر جای گذاشته است. علامه جعفری در ابتدای کتاب، مقدمه مفصلی در مورد دعا نوشته و پس از آن به شرح جمله به جمله دعای امام حسین(ع) پرداخته‌ است. علامه جعفری برای زیبایی و غنای بیشتر در تشریح دعای امام حسین(ع) از اشعار مفاخر ادبیات فارسی نیز بهره برده‌ است.
کتاب «نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات» برای ارتباط مخلوق با خدای خویش است. همانگونه که خود علامه جعفری گفته است: اگر یکی از اهداف مهم زندگی دنیایی را تکامل و شکوفایی وجهه انسانی در حرکت به سوی ابدیت بدانیم، بی‌تردید نیایش با خداوند متعال منطقی‌ترین و واقعی‌ترین رابطه انسان با معبود خویش و یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین، مسیرهای رسیدن به ابدیت خواهد بود آن هم از زبان حسین‌بن علی(ع) که سالک راه حق و حقیقت و عاشق راستین وجه‌الله و رضوان‌الله و لقاءالله، است.
کتاب «نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات»، تألیف محمدتقی جعفری در 168 صفحه، شمارگان 1000 نسخه از سوی انتشارات به‌نشر در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
عرفه و عرفات

در این کتاب، دعاى عرفه، با استناد به آیات و روایات و نیز با استفاده از متون ادبى و عرفانى شرح داده شده است. همچنین سعى شده مطالب تکرارى یا کم‌نتیجه آورده نشود و به منظور استفاده بیشتر و ماندگارى مطالب ارزشمند آن در ذهن مخاطبان، مطالب به ‌ساختارى بدیع بازسازى و با عنوان‌هایى مفید و راهگشا تنظیم شده است تا رغبت بیشترى را در خواننده ایجاد کند.
این نوشتار، به‌مناسبت محوریت عنوان پژوهش که عبارت است از: «عرفه و عرفات» از دو رکن اساسى نیایش روز عرفه و سرزمین مقدس عرفات سامان یافته است. بدین‌ترتیب، در بخش اول با عنوان «عرفه روز نیایش»، در سه گفتار به تبیین، تحلیل و بررسى نقلى و عقلى جایگاه روز عرفه؛ آیین نیایش و مهم‌ترین نیایش‌هاى وارده در این روز (عرفه) پرداخته شده است.
بخش دوم این پژوهش با عنوان «عرفات سرزمین عشق» نیز در سه گفتار سامان یافته است. گفتارها شامل جایگاه سرزمین عرفات؛ فضیلت‌هاى عرفات در آیینه کتاب و سنت و صحراى عرفات و صحنه نیایش اولیاى الهى است.
کتاب «عرفه و عرفات» تألیف عباس اسلامی کاشانی در 139 صفحه، شمارگان 1000 نسخه از سوی انتشارات مشعر روانه بازار نشر شده است.
نیایش عرفان؛ گذری بر شرح دعای عرفه
این کتاب برگرفته از مجموعه سخنرانی‌های استاد شهید سید مهران حریرچیان با هدف شرح دعای عرفه نگاشته شده است. محور اصلی کتاب، حمد و ثنا، طلب و دعا و پایانی عارفانه بر دعای عرفه است که بیان حالات معنوی و روحانی و زمینه دستیابی با حقیقت وجودی امام زمان(عج) نیز به عنوان باطن عرفه آمده است. مخاطب در این کتاب با بوستانی از احادیث و روایات و آیات روبرو می‌شود و شناخت خوبی از قطب عالم هستی حضرت مهدی(عج) و مقام باشکوه امام در عالم پیدا می‌کند. کتاب «نیایش عرفان»، به همت کمیته نظارت بر تشر آثار شهید سیدمهران حریرچیان در 51 صفحه، شمارگان 1000 نسخه از سوی انتشارات حدیث راه عشق روانه بازار نشر شده است.
سرمه سعادت 39؛ مستندات قرآنی دعای عرفه امام سجاد

دعای عرفه چهل و هفتمین و بلندترین دعای صحیفه سجادیه و حاوی مفاهیم عمیق در باب خداشناسی، حمد و ثنای الهی، امام‌شناسی، شیعه‌شناسی و آداب راز و نیاز با ذات اقدس ربوبی است. الفاظ این دعا در فرازهای مختلف، همان پیام قرآن را ظاهر می‌کند. اثر حاضر در نظر دارد چگونگی این ارتباط را مورد بررسی قرار داده، مستندات قرآنی هر پیام را معرفی کند و درصدد اثبات این امر است که امام سجاد(ع) با الهام گرفتن از قرآن کریم، معارفی را در قالب دعا مطرح کرده است. کتاب حاضر با ارائه مستندات قرآنی مربوط به هر قسمت از فرازهای دعا، سعی می‌کند دستورالعمل اعتقادی و اخلاقی امام سجاد(ع) را که خود تجسمی از ایمان به اسلام و عمل به احکام و مقررات قرآن است، ابلاغ کند. در این جلد از کتاب فرازهای 32 تا 65 دعای عرفه مرد بررسی قرار گرفته است.
کتاب «سرمه سعادت»، تألیف نرگس کریم‌زاده در 168 صفحه، شمارگان 1000 نسخه از سوی انتشارات هاجر روانه بازار نشر شده است.
نیایش‌ها و زیارت‌ها
در این کتاب می‌خوانیم: «شر و بشیر، پسران غالب اسدی روایت کرده‌اند که عصر روز عرفه در عرفات در خدمت امام حسین(ع) بودیم که آن حضرت با گروهی از خاندان و فرزندان و شیعیان خود از خیمه بیرون آمدند و با کمال تضرع و خشوع به دامنه کوه رحمت روی آوردند و در سمت چپ کوه ایستادند و به جانب کعبه روی گردانیدند و دست‌ها را مقابل صورت مبارک برداشتند و این دعا را خواندند.»
راویان گویند: «در پایان دعا و ذکر یارب یارب آن حضرت چنان حاضران را تحت تاثیر قرار داده بود که از دعا کردن برای خودشان به آمین گفتن به دعای امام حسین(ع) بسنده کردند و صدای گریه مردم صحرای عرفات را پر کرده بود تا اینکه آفتاب غروب کرد و به سوی مشعرالحرام رفتند».
دعای عرفه از دعاهای بسیار مشهور و عظیم‌الشأن است که در مراسم حج در عرفات خوانده می‌شود و نیز به قصد قربت مطلقه همزمان با روز عرفه (نهم ماه ذی‌الحجه) در سایر اماکن می‌خوانند. این دعا ماثور از حضرت امام حسین(ع) است.
دعای عرفه شامل مطالب بسیاری است که گزیده فهرست آنها چنین است: شناخت خداوند و بیان صفات الهی و تجدید عهد و پیمان با پروردگار و شناخت پیامبران و تحکیم ارتباط با آنها و توجه به آخرت و اظهار عقیده قلبی، سیر اندیشه در آفاق جهان و یادآوری نعمت‌های بیکران الهی بر انسان و حمد و سپاس خداوند بر آن نعمت‌ها و عنایت‌ها که از آغاز وجود و تکوین آدمی تا آخر عمر پیوسته به او افاضه می‌شود.
تضرع به درگاه خدواند و اقرار به گناهان و توبه و انابه و درخواست عفو و روی آوردن به صفات پسندیده و اعمال خیر. در خواست حوایج که با درود و صلوات بر محمد و آل محمد(ع) شروع می‌شود سپس تقاضای عفو، نور هدایت، رحمت، عافیت، برکت، وسعت روزی و پاداش اخروی برخی از دانشوران به شرح و یا ترجمه این دعای شریف پرداخته‌اند.
شایان ذکر است که غیر از دعای امام حسین(ع) برای روز عرفه دعاهای دیگری نیز از سایر ائمه اطهار (ع) روایت شده است که در کتب دعا به تفصیل آمده است. شیخ صدوق کتابی تحت عنوان ادعیه الموقف و یا یا دعا الموقف تألیف کرده است، مشهورترین دعاهای روز عرفه پس از دعای امام حسین(ع) دعای فرزند گرامیش حضرت امام زین‌العابدین(ع) است که در صحیفه سجادیه آمده است. مراجع عظام تقلید در مناسک حج هر دو دعا را نقل کرده‌اند. کتاب «نیایش‌ها و زیارت‌ها»، تألیف سیدمهدی شجاعی در 151 صفحه، شمارگان 1000 نسخه از سوی انتشارات کتاب نیستان روانه بازار نشر شده است.
فرازی از دعای عرفه
 منم معترف به بدکاری و خطاکاری، منم همان که از روی جرأت تورا نافرمانی کرد. منم آنکه از روی عمد تورا معصیت کرد. منم آنکه گناهش را از مردم پنهان داشتی ولی در محضر تو گناه کرد. منم آنکه از بندگانت ترسید و خود را از تو امان دانست. منم آنکه از قهر تو نهراسید و از عذاب تو نترسید، منم ستمگر بر خود، منم در گرو گرفتاری خویش، منم بنده بی‌حیا، منم مبتلا به رنج طولانی...»