بزرگنمايي:

آریا بانو - خراسان / بنیان‌گذار رشته بیماری‌های تنفسی در کشور، علاوه بر کمک به بیماران بی‌بضاعت، زمینه بازگشت متخصصان ایرانی مقیم اروپا را هم فراهم می‌کرد
در این روزهای پرالتهاب که اخبار متعدد شیوع انواع مختلف کرونا، باعث نگرانی عمومی می‌شود، یکی از نام‌هایی که زیاد می‌شنویم «مسیح دانشوری» است. بیمارستان «مسیح دانشوری» در تهران، یکی از مراکز مهم تحقیقاتی در عرصه بیماری‌های تنفسی محسوب می‌شود؛ مرکزی مدرن که با بهره‌گیری از پزشکان کارآمد و خبره، به یکی از کانون‌های مطالعه و یافتن روش درمان بیماری کووید 19 تبدیل شده‌است. با وجود تکرار زیاد نام مرکز تحقیقاتی «مسیح دانشوری»، اطلاعات ما درباره صاحب این نام زیاد نیست و شاید خیلی از خوانندگان این مطلب ندانند که او پزشکی از خطه خراسان و شهر قدیمی نیشابور بوده‌است. در این نوشتار، قصد دارم درباره زنده‌یاد دکتر مسیح دانشوری و نقشی که آن مرحوم در اعتلای سلامت و بهداشت جامعه ما داشت، کمی با شما همراهان عزیز صحبت کنم تا با هم، یکی از مفاخر ایران را بهتر بشناسیم.
از نیشابور تا پاریس
زنده‌یاد دکتر سیدمسیح دانشوری، در سال 1278ش در شهر نیشابور متولد شد. پدرش سیدعلی دانشوری ملقب به «حافظ الصحه و مجد الحکما»، از پزشکان نامدار دوران خود بود و شهرت فراوانی داشت. وی پس از تولد پسرش، برای یافتن نام، به دیوان لسان‌الغیب تفأل زد و بیت «مژده ای دل که مسیحا نفسی می‌آید» پیش چشم او قرار گرفت. سیدعلی نام فرزند را سیدمسیح گذاشت. مرحوم مسیح دانشوری، سه سال نخست زندگی را در شهر نیشابور گذراند و پس از مدتی، همراه با خانواده خود، راهی ترشیز، شهر دیگری در خراسان که امروزه به کاشمر معروف است، شد. وی در آن‌جا به تحصیل پرداخت و پس از فراگرفتن مقدمات، با پیشنهاد پدر و برای تکمیل دانش، راهی مشهد شد و در مدارس تازه ‎تأسیس‎ شده این شهر، مانند سعادت و رحیمیه درس خواند. او پس از پایان دوره ابتدایی، با پیشنهاد و مساعدت والی وقت مشهد که با پدر مسیح دانشوری دوستی داشت، راهی تهران شد و در 17 سالگی، دیپلم خود را از دبیرستان‌ «سن‌لوئی» تهران دریافت کرد. بعد از آن بود که مرحوم دانشوری، با علاقه‌ای که به شغل پدر، یعنی طبابت پیدا کرده‌بود، پایش را در یک کفش کرد که باید برای تحصیل طب به فرنگ برود. وسایل عزیمت او به فرنگ، در سال 1302ش فراهم شد و مسیح دانشوری جوان، در 24 سالگی، برای آموختن علم پزشکی به فرانسه رفت و در دانشکده طب پاریس به تحصیل پرداخت. او پس از گذراندن دوره عمومی، دوره تخصصی بیماری‌های ریوی را با عالی‌ترین نمرات طی کرد و با دریافت مدرک تخصصی پزشکی، راهی ایران شد تا در خدمت هموطنانش باشد.
تأسیس بیمارستان مسلولین
دکتر دانشوری در سال 1309ش وارد تهران شد. او به عنوان نخستین متخصص بیماری‌های ریوی در ایران، در ابتدای کار به طبابت در بیمارستان‌های تهران مشغول بود. مدتی بعد به این نتیجه رسید که کشور نیازمند توجه جدی به مقوله بیماری‌های ریوی و به‎ویژه بیماری واگیردار و بسیار خطرناک سل است. سل، بیشتر طبقات محروم جامعه را درگیر می‌کرد و به اصطلاح، «بیماری فقرا» بود. تعداد زیادی از مردم کشور ما، هر ساله بر اثر ابتلا به این بیماری، جان خود را از دست می‌دادند. درمان بیماری سل، به هزینه بالایی نیاز داشت؛ این بیماری، یک بیماری مزمن بود و باید به‎تدریج و با فراهم کردن شرایط یک زندگی آرام و استفاده از داروهای مؤثر، درمان می‌شد؛ اما معمولاً طبقات ضعیف جامعه، تمکن مالی لازم را برای ایجاد چنین فضایی نداشتند. دکتر مسیح دانشوری برای حل این مشکل، به تاریخ تهران قدیم رو آورد و پس از جست‌وجو از معمران پایتخت، متوجه شد مظفرالدین‌شاه قاجار که دست برقضا به بیماری مهلک سل مبتلا بود، به توصیه اطبای آن دوره، در شاه‌آباد (دارآباد فعلی)، نقطه‌ای خوش آب و هوا در شمال تهران، عمارتی ساخته‌است که در میان یک باغ مصفا قرار دارد و شاه قاجار برای بهبود بیماری‌اش در همین عمارت، اقامت می‌کرد. در دهه 1310 خورشیدی، عمارت مظفرالدین‌شاه در شاه‌آباد، کلاً متروکه شده و رو به خرابی بود. دکتر مسیح دانشوری با دردسرهای فراوان و پس از طی موانع متعدد، سرانجام توانست با حمایت مالی خیّران تهرانی، رضایت حکومت وقت را برای احداث بیمارستان تخصصی مسلولین در این مکان به دست آورد. این نخستین بیمارستان از نوع خود در ایران بود. با آغاز به کار بیمارستان مسلولین که در محل فعلی بیمارستان مسیح دانشوری قرار داشت، بیماران از اقصی‌نقاط کشور به آن مراجعه می‌کردند و در دهه 1320ش، با توسعه بیمارستان، امکان نگهداری از مسلولین بی‌بضاعت نیز، فراهم شد.
خدمات آموزشی و پزشکی
دکتر مسیح دانشوری، در زمینه آموزش و تربیت پزشکان نیز، کوشا بود. او در کسوت استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، صدها شاگرد تربیت کرد و بسیاری از متخصصان بزرگ امروز بیماری‌های ریوی در ایران، مستقیم یا غیرمستقیم، شاگرد دکتر دانشوری بوده‌اند. یکی از اقدامات بسیار مهم او، تلاش برای جذب پزشکان ایرانی ساکن در خارج از کشور بود؛ با روابطی که داشت، زمینه مراجعت اطبای حاذق در رشته بیماری‌های ریوی را فراهم کرد؛ از جمله افرادی که با همت وی به میهن بازگشتند، می‌توانیم به دکتر صادق قاضی اشاره کنیم. با گذشت چند دهه، مرکز بیماری‌های تنفسی یا همان بیمارستان مسلولین، به حد بالایی از استانداردهای پزشکی رسید و حتی شهرت جهانی پیدا کرد. دکتر مسیح دانشوری، پس از عمری تلاش خستگی‌ناپذیر، در 25 تیرماه سال 1356، بعد از حدود نیم قرن تلاش برای بهبود وضعیت سلامت مردم ایران، در 78 سالگی درگذشت و در بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شد؛ یادش گرامی باد.
جواد نوائیان رودسری