آریا بانو - غرور یکی از صفات انسانی است که اگر خودمان هم این صفت را نداشته باشیم، در زندگیمان با افرادی سر وکار داشته‌ایم که این ویژگی را در خود به‌صورت کم یا زیاد نشان داده‌اند. این ویژگی می‌تواند خوب باشد و باعث رشد فرد در همه زمینه‌ها شود و می تواند برای خود فرد دارنده این صفت و اطرافیانش بسیار اذیت کننده و مانعی برای رسیدن به اهداف بزرگ باشد.
در این مطلب می خوانید:
تعریف عمومی غرور
تعریف روانشناسی غرور
دلایل وجود غرور در روانشناسی
فواید غرور مثبت مضرات غرور منفی
جایگاه غرور در قرآن غرور در آیه‌های قرآنی
تعریف عمومی غرور
غرور یک ویژگی انسانی است که افراد دارنده آن دارای حالت و احساسی هستند که نشان می‌دهد آن‌ها برای خود ارزش بسیار زیادی قائل هستند. از طرفی افراد مغرور کاملا با ویژگی تواضع و تسلیم شدن در اکثر موارد مخالف بوده و هرگز تواضعی در آن‌ها نمی‌بینید. همچنین ممکن است یک نفر مغرور نباشد، اما نسبت به یک قومیتی، گروهی یا چیزی خاص احساس غرور داشته باشد.
تعریف روانشناسی غرور
از نظر روانشناسی این ویژگی به حالتی گفته می‌شود که فرد خودش را نسبت به دیگران برتر و بزرگ‌تر می‌بیند و فکر می‌کند همه کارهایش در همه امور کاملا درست است و هیچ نقدی بر عملکردش یا اخلاق‌هایی که دارد وارد نیست. منشا این نوع غرور هوای نفس، جهالت، وسوسه شیطان و شهوت است. غرور در روانشناسی به معنی اعتماد فوق‌العاده زیاد فرد به توانایی‌های خود و اینکه فرد خود را شایسته بزرگ‌ترین موفقیت‌ها می‌داند، نیز هست. بنابراین باید به این نکته توجه داشته باشید که غرور کاملا با داشتن عزت نفس متفاوت است. زیرا غرور با توجه به تعریفش می‌تواند انسان را از رسیدن به اهدافش باز داشته و به او ضرر برساند. اما عزت نفس همیشه مایه بزرگی و افتخار انسان‌ها می‌باشد.
دلایل وجود غرور در روانشناسی
منشا و علت غرور افراد می‌تواند در کودکی آن‌ها باشد. در واقع این ویژگی تا حد زیادی اکتسابی است و افراد با توجه به محیط اطرافشان، رفتار والدین، دوستان و افرادی که با آن‌ها سر و کار دارند، از این ویژگی به مقدار کم یا زیاد برخوردار هستند. همچنین تجربه‌هایی که یک فرد در طول زندگی خودش دارد، می‌تواند باعث ایجاد غرور در فرد شود.
از طرفی در برخی افراد غرور هیچ ریشه روانشناختی خاصی ندارد و به‌صورت بالفطره در ذات فرد وجود دارد.

فواید غرور مثبت
غرور مانند یک شمشیر دو لبه است که وجود آن هم می‌تواند برای انسان بسیار مفید باشد و هم می‌تواند بسیار مضر و تخریب کننده زندگی فرد باشد. اگر فردی که دارای این ویژگی خاص است، به درستی آن را کنترل کرده و در زندگی به کار ببرد، می‌تواند پیشرفت زیادی کرده و از آن به‌عنوان یک کمک بزرگ در کارهایش استفاده کند. به این ویژگی، غرور مثبت گفته می‌شود. در ادامه به طور دقیق‌تر غرور مثبت را بررسی کرده و سپس با توجه به آن فواید غرور مثبت را توضیح خواهیم داد.
تعریف غرور مثبت
غرور مثبت غروری است که باعث به کمال رسیدن فرد و رشد و توسعه فردی می‌شود. به طور کلی کنترل ویژگی‌های فردی مانند غرور و تلاش برای رسیدن به اهداف بزرگ در کنار آن باعث می‌شود، فرد به بلوغ ذهنی و فکری رسیده و در زندگی‌اش تصمیمات درستی بگیرد. در نتیجه می‌تواند یک زندگی پر از نشاط، آرامش و شادی برای خودش و خانواده‌اش بسازد. غرور به خودی خود می‌تواند از پیشرفت فرد جلوگیری کند. اما در صورتی که مزایای آن را بشناسید و به کار ببرید، باعث رشد شما خواهد شد.

1. پایبند بودن به استانداردهای بالاتر
افرادی که روی ویژگی غرورشان کنترل دارند و در جهت مثبت از آن استفاده می‌کنند، در محیط کاری خود و همه فعالیت‌هایشان استانداردها و معیارهای بالاتری را انتخاب کرده و از سطحی و غیر حرفه‌ای انجام دادن کارها دوری می‌کنند. به همین دلیل نتیجه کارشان بهتر می‌شود. افراد مغرور هرگز کار بی‌کیفیت ارائه نمی‌دهند، زیرا دوست دارند همیشه موفق، قابل تعریف و درجه یک باشند.
2. بالا رفتنمیزان مسئولیت‌پذیری و توجه
اگر برای انجام کارهایتان به‌صورت درست و سر موقع دنبال کسی می‌گردید، انتخاب افراد مغرور بهترین گزینه است. زیرا آن‌ها خود را برتر از دیگران دانسته و هیچ کاری را با بی‌دقتی و سرسری انجام نمی‌دهند. این افراد همیشه سعی می‌کنند وظایف و مسئولیت‌هایشان را طوری انجام دهند که هیچ ایرادی بر آن وارد نباشد و اصطلاحا می‌گویند مو لای درز کارشان نمی‌رود. افراد دارای این ویژگی شخصیتی، به دلیل مسئولیت‌پذیری بالا حتی در خانواده‌های خود نیز بیشتر قابل اعتماد هستند.
3. توانایی کنار گذاشتن منفی‌ها
افرادی که مغرورند، زمانی که به نتیجه مطلوب در کارهایشان نمی‌رسند، کوتاه نمی‌آیند و اجازه نمی‌دهند موارد منفی بر آن‌ها غلبه کند. بلکه تلاش می‌کنند با ادامه دادن مسیر و انجام دوباره کارهای لازم، به هدفشان برسند. در نتیجه غرور مثبت و کنترل شده به شما در زندگی امید و انعطاف‌پذیری می‌دهد.
4. انگیزه بالا برای رهبری و مدیریت
اگر زندگی‌نامه افراد موفق مانند رهبران و مدیران کارآمد را بخوانید متوجه خواهید شد که همه آن‌ها از ویژگی غرور مثبت برخوردار هستند و با کنترل غرورشان به خوبی توانسته‌اند کار خود را توسعه دهند. غرور این افراد نه تنها باعث پیشرفت خودشان می‌شود، بلکه باعث رشد همه پیروانشان نیز می‌شود. زیرا این افراد نسبت به کار خود کاملا علاقه‌مند و مسئولیت‌پذیر هستند و به خاطر توجه و میلی که به رشد و پیشرفت دارند به همه افراد زیردستشان نیز کمک می‌کنند تا پیشرفت بیشتری حاصل شود.
5. حامیان عالی برای خانواده خود
فردی که غرور کنترل شده دارد، کاملا مسئولیت‌پذیر و جدی در انجام کارهایش می‌باشد. بنابراین خانواده با خیال راحت می‌تواند به او اعتماد و تکیه کند. همچنین به دلیل اینکه این افراد خود را نسبت به دیگران برتر می‌دانند، تمام تلاش خود را می‌کنند تا در مسیر درست، بهترین زندگی را برای خانواده خود فراهم کنند.

مضرات غرور منفی
اگر فرد نتواند غرور خود را کنترل کرده و از آن در جهت مثبت استفاده کند، دچار غرور منفی شده است که به شدت برای او و اطرافیانش ضرر دارد و باعث درجا زدن و پسرفت او در امور زندگی می‌شود. از مضرات منفی این صفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم انتقادپذیری نسبت به کارهای اشتباه خود عدم انعطاف‌پذیر بودن و آموزش پذیر بودن نسبت به افراد برتر و قوی‌تر از خود پافشاری بر عقاید خود، حتی اگر آن عقاید کاملا اشتباه باشند. به سخره گرفتن افراد ضعیف‌تر از خود عدم توانایی در همکاری با افراد بالاتر از خودشان و یا پایین‌تر از خودشان انجام کارهایی در قبال افراد ضعیف‌تر که باعث کوچک نشان دادن آن افراد می‌شود. ادعاهای پوچ و توخالی تنهایی آسیب پذیر بودن و زود رنج بودن حالت دفاعی و تهاجمی در برابر اطرافیان خود عدم پیشرفت به دلیل عدم تحمل باختن و بازنده شدن داشتن توقع بالا از دیگران و رفتار طلبکارانه قهر و آشتی دائم با اطرافیانشان

جایگاه غرور در قرآن
در قرآن و دین اسلام غرور به این معناست که فرد کاملا خود را بدون نقص و بی‌عیب می‌داند و هیچ حرکتی در جهت پیشرفت و تکامل خود انجام نمی‌دهد. از واژه غرور به کرات در آیات قرآن و احادیث اسلامی استفاده شده و نوع منفی آن مورد مذمت قرار گرفته است.
مثلا در «المحجه البیضاء فى تهذیب الاحیاء» که از بهترین کتب اخلاق محسوب می‌شود چنین مى‌خوانیم: «غرور عبارت است از دلخوش بودن به چیزى که موافق هواى نفس و تمایل طبع انسانى است و ناشى از اشتباه انسان یا فریب شیطان است و هر کس گمان کند آدم خوبى است (و نقطه ضعفى ندارد) خواه از نظر مادى یا معنوى باشد و این اعتقاد از پندار باطلى سرچشمه بگیرد، آدم مغرورى است و غالب مردم خود را آدم خوبى مى‌دانند در حالى که در اشتباهند. بنابراین اکثر مردم مغرورند، هر چند شکل غرور آن‌ها و درجه آن متفاوت است». (محجه البیضاء, جلد6، صفحه 293)

غرور در آیه‌های قرآنی
به طور کلی غرور کاذب و کنترل نشده در همه ادیان مذمت شده است. حتی در دین مسیحیت هم این صفت از گناهان هفت‌گانه به شمار می‌رود. نخستین باری که در جهان هستی غرور معنی پیدا کرد، زمانی بود که خداوند به شیطان دستور داد تا به انسان سجده کند. خداوند در قرآن به شیطان خطاب می‌کند: چه چیز تو را مانع شد از اینکه بر آدم سجده کنی هنگامی که به تو فرمان دادم» (قال ما منعک الا تسجد اذ امرتک…) و شیطان با لحنی غرور آمیز در جواب می‌گوید: من از او بهترم! مرا از آتش آفریده‌ای او را از گل» (قال انا خیر منه خلقتنی من نار و خلقته من طین)
غرور شیطان آن قدر زیاد بود که اجازه نداد حرف خداوندی که سال‌ها می‌پرستید را اجابت کند و به همین دلیل برای همیشه از درگاه خداوند طرد شد. همچنین در آیه‌ای دیگر از قرآن، داستانی از غرور فرعون گفته شده است و این داستان نشان می‌دهد که فرعون آن چنان دچار غرور بوده است که نه تنها سخنان حضرت موسی را بر حق نمی‌دانسته، بلکه ایشان را تحقیر می‌کرده است.
خداوند در این آیه می‌فرماید: «فرعون در میان قوم خود ندا داد و گفت آیا حکومت مصر از آن من نیست؟ و این نهرها تحت فرمان من جریان ندارد؟ آیا نمی‌بینید، من از این مردی که از خانواده حقیری است (خطاب به حضرت موسی) و هرگز نمی‌تواند فصیح صحبت کند برترم» (و نادی فرعون فی قومه قال یا قوم الیس لی ملک مصر و هذه الانهار تجری من تحتی افلاتبصرون، ام انا خیر من هذا الذی هو مهین و لایکاد یبین)
سپس به سخنان واهی و بی اساسی توسل جست که اگر موسی راست می‌گوید، چرا موسی دستبند طلا ندارد؟ چرا فرشتگان با او نیامدند؟! با اینکه همه اطرافیان نیز می‌دانستند که افرادی مانند نمرود و فرعون سخنان بیهوده‌ای می‌گویند، اما به خاطر غرور نمرود و فرعون جرات نداشتند که ابراز کنند زیرا سر خود را از دست می‌دادند. در قرآن مثال‌هایی از این دست بسیار فراوان است و ما تنها به چند مورد اشاره کردیم.

سخن آخر
اگر از ویژگی غرور به خوبی استفاده کنیم، باعث رشد چشمگیری در زندگی ما می‌شود. اما در صورتی که دچار غرور کاذب شویم، خودمان را از دیگران جدا کرده و به اهدافمان نخواهیم رسید. البته به این نکته نیز توجه داشته باشید که دوست داشتن خود و احترام قائل شدن برای خود و ارزش‌هایمان به معنی مغرور بودن نیست و از ملزمات انسان‌های موفق است. آیا شما نیز با افرادی که دچار غرور منفی هستند سر و کار داشته‌اید؟ لطفا تجربه خود را به‌صورت خاطره برای ما در پایین همین صفحه بنویسید تا همراهان انگیزه بیشتر با ضررهای این ویژگی آشنا شوند.
همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، حتما مطالب مفید « با افراد مسخره کننده چگونه برخورد کنیم؟ » و « علائم کمبود اعتماد به نفس چیست؟ » را نیز در انگیزه بخوانید.