بزرگنمايي:
آریا بانو - تیک جزو اختلالات حرکتی شایع در کودکان است اما در بزرگسالان نیز دیده می‌شود، این اختلالات حرکتی معمولا قبل از 18 سالگی قابل تشخیص است و می‌توان آن را با پیاده‌روی، شنا و تنظیم خواب کنترل کرد. برخی انواع تیک ها طول می کشند و در عملکرد شغلی و اجتماعی فرد مبتلا اختلال ایجاد می‌کنند، همچنین در برخی تیک‌ها حرکات شدید گردن دیده می‌شود که ممکن است به ستون فقرات آسیب وارد کند بنابراین در این موارد به تجویز دارو نیاز است.
علائم تیک عصبی چیست؟
تیک‌های عصبی معمولا با رفتارهای عصبی اشتباه گرفته میشوند. این تیک ها بیشتر در دوره های استرس‌زا بروز می کنند و معمولا افراد هنگام خواب از این حرکات انجام نمی دهند. افراد مبتلا بدون این که کنترلی روی این حرکات داشته باشند به عنوان مثال ابرو بالا می‌اندازند، شانه تکان میدهند، بینی خود را باد می کنند یا مشت خود را گره می‌کنند که تمام این موارد جزو تیک‌های جسمی ـ حرکتی است، ولی در این میان تقلید مرتب برخی اصوات و صاف کردن گلو جزو تیک‌های صوتی است.
تیک به حرکات تکراری گفته می شود که به شکل های مختلف مانند پلک زدن، بالا انداختن شانه، چین انداختن بینی (تیک بینی)، صاف کردن گلو و… خود را نشان می دهد. تیک‌ها به دو شکل صوتی و حرکتی خود را نشان می دهند.
1. تیک های صوتی
تیک‌های صوتی معمولا خود را به شکل صاف کردن گلو، حالتی شبیه دفع خلط و صدای ناگهانی نشان میدهند
2. تیک های حرکتی
فرد در دست، پا و صورت خود حرکاتی تکراری انجام می دهد که غیر ارادی است
علت ابتلا به تیک چیست؟
علت ابتلا به تیک‌ها ممکن است ژنتیکی یا بدون علت باشد، همچنین برخی بعد از عفونت‌های استرپتوکوکی تیک می‌گیرند که خوشبختانه با توجه به آنتی بیوتیک هایی که وجود دارد این احتمال بسیار کمتر شده است.
برای درمان تیک در
کودکان باید همه عوامل فشارزا را از بین ببریم، درمورد بزرگسالان نیز انجام
ورزش روزانه به مدت یک
ساعت پیاده روی می‌تواند استرس ناشی از فعالیت‌های روزمره را کاهش دهد.
برخی خانم‌های خانه‌دار می‌‌گویند موقع
خرید بیشتر از یک
ساعت پیاده روی می‌کنند، این در حالی است که پیاده روی به قصد
ورزش با پیاده روی که ناشی از فعالیت دیگر است متفاوت بوده چرا که پیاده روی به خاطر انجام امور روزمره خود عامل استرس محسوب می‌شود.
در موارد نادری، این اختلالات در طولانی مدت باقی می‌مانند و حرکات پیچیده‌تری پیدا می‌کنند. حرکاتی نظیر جهش و پریدن، پرت کردن دست و یا لمس پی در پی. برخی از مردم به تیک های صوتی مبتلا هستند، به مانند تکرار یک عبارت و یا تولید صداهای غیر ارادی. این مشکل علامت نشانگان توره است؛ اختلالی شدید که افراد زیر بیست و یک سال را درگیر می کند. این افراد همچنین به مشکلات یادگیری و بی قراری مبتلا هستند. خوشبختانه شیوع این بیماری دو در هر صد هزار نفر است. از دیگر علل نادر یک بیماری های تیروئید، اسکیزوفرنی، آسیب های مغزی و سو مصرف مواد محرک است.
توره چیست؟
توره به تیک های پیچیده ای گفته می شود که ترکیبی از تیک های صوتی و حرکتی است. جالب است که فرد مبتلا به این اختلال، قبل از تیک احساس می‌کند که باید کارهایی را انجام دهد، مثلا فردی که شانه‌هایش را بالا و پایین می‌اندازد با خود می‌گوید در شانه‌هایم احساس خستگی می‌‌کنم و باید با این حرکت خستگی را از شانه‌هایم خارج کنم.
اختلال تیک برخلاف اختلالات دیگر که در هنگام خواب خود را نشان می دهند، موقع استراحت و خواب از بین می روند. همچنین فرد مبتلا می تواند در کوتاه مدت تیک را کنترل کند، اما بعد از آن با شدت بیشتری به این رفتارهای تکراری می پردازد. خوشبختانه مبتلایان به تیک به
دارو نیاز ندارند و این اختلال در مدت کوتاهی از بین می‌رود.
اختلال تیک در
کودکان تحقیقات نشان از دلایل عصب شناختی و عضوی در اختلال‌های تیک دارد. اما در نتیجه گیری این تحقیقات به این نتیجه رسیده اند که مادران بچه های مبتلا به تیک، 5/1 برابر مادران بچه های بدون تیک در زمان
بارداری شوک‌های عصبی، استرس و اضطراب یا در کل مسائلی را تجربه کرده‌اند که باعث شده فرزندانشان در دوران کودکی دچار این اختلالات شوند.
نکته بسیار حایز اهمیت در تجربه های بدست آمده این مطلب است که در برخی از موارد متاسفانه علائم تیک توسط
خانواده و معلمان
کودکان درست درک نمی‌شود و در نتیجه سعی می‌کنند با تنبیه و تحقیر از علائم جلوگیری کنند و همین امر به تشدید بیشتر علائم و افزایش بیشتر استرس در ارتباطات بین فردی کودک منجر می‌شود که در صورت عدم کنترل می‌تواند به شدیدترین شکل متجلی گردد.
نکته ای که در این مبحث حائز اهمیت است این است که تا حد امکان اولیای مدرسه را درباره منع نکردن دانش آموزان مبتلا به انجام رفتارهای تکراری آگاه کنیم زیرا به فرد مبتلا به اختلالات حرکتی، استرس بیشتری وارد می‌شود و همین امر می‌تواند تیک را افزایش دهد. این حرکات معمولا در پی تشنجات خانوادگی نیز تشدید می‌شود. اغلب مشاهده شده است کودکانی که در مدرسه یا در خانه دچار استرس و ناراحتی و نگرانی از محیط خود می باشند دچار تیک های مکرر شده اند. اغلب والدین یا معلمان این دسته از
کودکان ابراز می‌دارند فقط زمانی که بچه‌ها سعی در احساس تمرکز نسبت به چیزی یا انجام فعالیتی خارج از توان خود را دارند این گونه رفتارها از آنان مشاهده می شود ولی به محض این که در یک فعالیت غرق میشوند، این اختلالات از چند دقیقه تا چند
ساعت قابل کنترل است. این
کودکان حتما باید تحت مراقبت و نظارت باشند تا به اشتباه منجر به بازی گرفتن و خنده و شوخی دیگر
کودکان نگردد.
در میان
کودکان پسرها بیشتر از دخترها به تیک مبتلا می‌شود و سن شیوع آن در میان هر دسته از کودکان، 7 تا 11 سالگی است.
راه های درمان اختلال تیک در
کودکان اولین اقدام جهت رفع تیک ها در کودکان، رفتار درمانی و روان درمانی است. با توجه به آسیب‌هایی که تیک بر روی کودک از نظر روحی ایجاد می‌کند و
عکس العمل رفتاری دیگران را به تبع خود در بر دارد، حتما این
کودکان تحت مراقبت و نظارت باشند تا به اشتباه منجر به بازی گرفتن و خنده و شوخی دیگر
کودکان نگردد.
لازم به ذکر است تا زمانی که تیک در عملکرد فرد اختلال به وجود نیاورده است یا موجب آشفتگی هیجانی نشده، اعضای
خانواده از تمرکز بر آن خودداری کنند و معلمان این دسته از
کودکان در محیط و فضای کلاس و مدرسه مراقب رفتار سایر همکلاسی‌های این دسته از
کودکان باشند.
این اختلال در گذر زمان درمان می شود ولی به علت بروز عوارض به خصوص در رابطه با دیگران باید تحت مراقبت و درمان قرار گیرد تا به قطع ارتباط کودک درخصوص ارتباط های فردی با دیگران و یا به گوشه گیری و بدخلقی کودک منجر نگردد. لازم است توجه شود که در صورت مزمن شدن علائم و عدم کسب نتیجه کافی از روان درمانی حتما
دارو درمانی انجام شود.
تیک های موقت و زودگذر
اکثر افرادی که به تیک‌های موقتی و زود گذر مبتلا هستند، در نهایت درمان میشوند و بهبود خواهند یافت. داروهایی برای از بین بردن توره به کار می‌آیند. اما بیشتر پزشکان اعتقادی به مصرف آنها ندارند، زیرا عوارض ثانویه آن ها نظیر خواب آلودگی، سوزش دست و افسردگی است. در کل پزشکان تا جایی که فرد توان تحمل این تیک‌ها را داشته باشد از استفاده از داروها پرهیز می‌کنند. حتی اگر
دارو درمانی نیز آغاز گردد، پزشکان تمایل دارند بیماران از دستوراتی که در پی می آید پیروی کنند.
تیک های گذرا: کمتر از 12 ماه تداوم می یابند (نیازی به درمان خاصی ندارند).
تیک های مزمن: بیش از 12 ماه تداوم می یابند (نیاز به مراجعه به
پزشک و درمان دارویی دارند).
نکات مهم درباره تیک ها
تیک ها با افزایش استرس، خستگی، هیجانات مثبت و منفی، و گرما، تشدید و افزایش می یابند هر چه بیشتر حواس فرد مبتلا به تیک معطوف شود، تیک نیز افزایش می یابد هنگامی که فرد کاملا غرق در انجام فعالیتی شود بطوری که تمام حواس خود را متمرکز به آن فعالیت خاص می‌کند، تیک کاملا ناپدید می‌شود تیک ها کاملا غیر ارادی نیستند و فرد می‌تواند برای مدت کوتاهی جلوی آنها را بگیرد، اما پس از مدتی دیگر مقابله با تیک غیر ممکن گردیده و فرد ناچار به تسلیم خواهد شد تیک راهی است برای تخلیه فشار ها و تنشهای روانی و جسمی در فرد مبتلا، بنابراین سرکوب آن استرس زا می باشد معمولاً 25 درصد
کودکان دچار به این اختلال هستند که شدت آن برای پسرها 4 برابر دختران است اغلب تیک ها با افزایش سن
کودکان محو و برطرف میشوند، اما در مواردی نیز ممکن است تیک در بزرگسالی نیز تداوم داشته باشد تیک های زود گذر نیازی به درمان ندارند درمان دارویی شامل آرام بخشها، ضد افسردگی ها، آنتی سایکوتیک ها و بلوک کننده های دوپامین است هیچگاه
کودکان خود را بخاطر تیک‌هایش سرزنش نکنید و به او امید و اطمینان دهید که نباید بواسطه آن دچار خجالتزدگی شود سعی کنید مشکلات و استرس‌های زندگی کودک خود را به حداقل برسانید خواب کافی از خستگی کودک کاسته و شدت و تناوب تیک را کاهش می‌دهد
زمان مراجعه به
پزشک تیک هایی که بیش از یک سال ادامه می یابند در
صورتی که تیک ها بسیار شدید و تکرار شونده باشند تیک ها در فعالیت های روزمره فرد تداخل ایجاد کرده و یا در کودک ایجاد خجالت زدگی و مشکلات احساسی شدید کنند هنگامی که تیک‌های آوایی و حرکتی توام با یکدیگر باشند