آریا بانو -

افزایش قابل توجه جمعیت شهرنشینی، به خصوص در مناطقی با درآمد پایین یا متوسط تا سال 2050، افزایش تاب‌ آوری، امنیت و فراگیر بودن شهرها را به اولویتی اجتناب‌ناپذیر در برنامه‌ریزی مدیران تبدیل کرده است.
پایداری یا تاب‌آوری شهرها اصطلاحی است که پیدایش آن به قبل از دهه 1980 برمی‌گردد که البته در برهه‌های زمانی مختلف، تحت عناوین متفاوتی در میان مردم از آن یاد شده است. این عبارت نشانگر جذب، حفظ و توسعه منابع طبیعی در شهرها است و جلوگیری از زوال سرمایه‌های مختلف نظیر اقتصادی، اکولوژیکی و اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. البته از زمان پیدایش "پایداری شهری" تا به امروز، تعاریف متفاوتی برای آن از سوی مردم جهان بیان شده، با این حال، تمام این تعاریف در هر بازه زمانی، به اهداف ویژه‌ای اشاره داشته است که مقامات هر نقطه از کره زمین برای تاب‌آوری بیشتر شهرهای اطراف خود در نظر گرفته‌اند.

در هر حال، مفهوم پایداری شهری هر چه که باشد، امروزه مدیران در تلاشند از ایده‌های یکدیگر، برای استفاده بهینه از منابع طبیعی خود و پیشگیری از هدر رفتن آن بهره گیرند. اما پرسشی که در اینجا ممکن است ذهن همه را به خود درگیر کند اینکه، چگونه می‌توان از هم‌اینک برای افزایش تاب‌آوری شهرها در آینده تلاش کرد؟ در ادامه به معرفی بهترین استراتژی‌هایی پرداخته می‌شود که تا کنون از طریق برنامه‌ریزان شهرهای مختلف برای پایدارسازی شهرها به کار گرفته شده است.
افزایش پایداری شهری از طریق بهبود سیستم‌های حمل و نقل
در شهرهایی نظیر کپنهاگ پایتخت دانمارک یا آمستردام هلند، دوچرخه‌سواری از زمان‌های خیلی پیش‌تر در میان مردم به عنوان محبوب‌ترین وسیله تردد رایج بوده است. به همین دلیل، زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری در این دو شهر پایدار نیز به طور گسترده و با کیفیت بالا، هر روز بر تعداد افرادی افزوده است که از این طریق به رفت و آمد در داخل شهر پرداخته‌اند. کپنهاگ میزبان پلی بسیار عظیم و زیبا است که در آن، تنها دوچرخه‌سواران و سایر حامیان تردد سبز نظیر عابران پیاده و کاربران اسکوتر، مجاز به رفت و آمد روی آن هستند. البته، دیگر شیوه‌های تردد پاک مانند اتوبوس‌های الکتریکی یا ترامواهای برقی نیز در این شهر ترویج دارد و با انتشار حداقل گازهای آلاینده، مسافران را به نقاط مختلف کپنهاگ، به ویژه مناطق کم درآمد می‌رساند.
بدیهی است که ترویج هر چه بیشتر استفاده از شیوه‌های تردد سالم، می‌تواند به طور قابل توجهی در پایداری شهرها سهیم باشد، که البته شیوع بیماری کووید -19 این امکان را در سراسر جهان فراهم آورده است.

اتخاذ استراتژی‌های طبیعت‌گرا
روی آوردن هر چه بیشتر مردم به طبیعت و استفاده از منابع طبیعی می‌تواند بیشترین نقش را در کاهش ذرات آلاینده و همچنین، به حداقل رساندن اثرات جزایر گرمایی، ایفا کند. طی یک دهه اخیر، بسیاری از مدیران به گسترش فضاهای سبز در گوشه و کنار شهرهای خود روی آورده و از این طریق، توانسته‌اند گام‌های بلندی در افزایش تاب‌آوری مناطق شهری بردارند. به عنوان مثال، وجود پشت‌بام‌های سبز در سراسر نیویورک، نیاز به استفاده از دستگاه‌های خنک‌کننده هوا را به حداقل رسانده که این امر خود در کاهش انتشار گازهای آلاینده و اثرات جزایر گرمایی، نقش مهمی ایفا کرده است. از سوی دیگر، سیستم‌های جمع‌آوری آب باران در سازه‌های جدید شهر، نه تنها احتمال جاری شدن رواناب و در نتیجه وقوع سیل را به حداقل رسانده، بلکه آب جمع‌آوری شده نیز برای مصارف مختلف شهری مورد استفاده قرار گرفته و استفاده از منابع آبی شهر را کاهش داده است.
در راستای اقدامات مربوط به بهره‌وری حداکثری از طبیعت، کشور چین نیز ایده "شهرهای اسفنجی" را مطرح کرده است که بر اساس آن، فضاهای باز شهر به گونه‌ای نفوذپذیر طراحی خواهد شد تا آب باران را به خود جذب کند و از وقوع سیل جلوگیری به عمل آورد.

نقش شبکه‌های اجتماعی در ایجاد شهرهای تاب‌آور
معمولاً مناطقی از یک شهر با بالاترین تراکم جمعیتی، بیشترین زیان را از فجایع طبیعی نظیر سیل متحمل می‌شود چرا که طراحی شهر در آن‌ها به درستی انجام نشده است. از سوی دیگر، اگرچه طراحی درست شهری و استفاده مناسب از زمین‌های یک شهر می‌تواند اثرات زیانبار ناشی از این فجایع را به حداقل برساند، با این حال، مشارکت و انسجام اجتماعی نیز می‌تواند به همان اندازه در پایدارسازی شهرها در مقابل حوادث مؤثر واقع شود. به عنوان مثال، مشارکت مردم در ایجاد شهرهای دوستدار سالمندان، می‌تواند از اهمیتی برابر یا حتی بیشتر از بهبود زیرساخت‌های شهری برای این منظور برخوردار باشد.

استفاده از استراتژی‌های هوشمند برای بهبود معیشت شهری
بدیهی است که ساکنان مناطق فقیرنشین یک شهر، جهت برآورده کردن نیازهای اولیه خود نیز با چالش‌های زیادی مواجه هستند که البته نبود یک آدرس دقیق یا حساب بانکی نیز، وضعیت این افراد برای دریافت خدمات انرژی و آب را بحرانی‌تر می‌کند. البته امروزه فناوری دیجیتالی، بسیاری از این مشکلات را از پیش روی مردم برداشته است و افراد می‌توانند تنها از طریق دسترسی به یک تلفن هوشمند، به بهترین شکل ممکن از خدمات ویژه شهری برخوردار شوند. به عنوان مثال، در کشور آفریقایی کنیا، سیستم‌های کنتور هوشمند امکان پرداخت تمام قبض‌های خدماتی و حتی هزینه وسایل حمل و نقل را تنها از طریق گوشی‌های تلفن همراه هوشمند فراهم آورده است. علاوه بر این، مردم و به ویژه زنان سرپرست خانوار که برای رفت و آمد خود با مشکل مواجه هستند، می‌توانند از طریق تلفن‌های هوشمند خود، به خدمات بیشتری نظیر نقل و انتقالات وجه دسترسی داشته باشند.

لزوم مشارکت تمام نهادها در پایدارسازی شهرها
توسعه پایدار شهری به حدی حائز اهمیت است که نباید تنها مورد توجه مدیران یک شهر قرار گیرد، بلکه باید جز اولویت‌های مقامات ارشد کشورها و نهادهای مختلف نیز به حساب آید. در همین راستا، دولت چین در سال 2003 یک اساسنامه شهری تصویب کرد و وزیر جدیدی برای این منظور به کار گرفت تا این فرد، بر طراحی‌های شهری نظارت کند و به آن، مسیری جامع و پایدار ببخشد. مقامات ارشد کشورهای مختلف جهان نیز طی بازه‌های زمانی مختلف، در یک سطح بین‌المللی گرد هم آمده‌اند تا در کنار یکدیگر بر توسعه پایدار شهری تمرکز کنند
منبع: ایمنا