بزرگنمايي:

آریا بانو - کارشناس و پژوهشگر میراث فرهنگی، مواریث شهری را یکی از ارزش‌های نهفته اجتماعی و فرهنگی دانست و گفت: این مواریث یکی از عوامل اصلی رونق گردشگری شهری در کشور محسوب می‌شود.

هانی رستگاران، کارشناس و پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت‌وگو با شهر ، با بیان اینکه میراث شهری یکی از ارزش‌های نهفته اجتماعی و فرهنگی است که یکی از عوامل اصلی رونق گردشگری شهری در کشور محسوب می‌شود، توضیح داد: بافت‌های تاریخی، آثار و ابنیه شاخص، آئین‌ها، آداب و سنن کهن و مواریث طبیعی که در حدود جغرافیایی شهرها قرار می‌گیرند، به‌نوعی می‌توانند جزء میراث شهری تلقی شوند. اما حافظان مواریث شهری، گذشته از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در مقیاس حاکمیتی و نظارت عالی، کلیه دستگاه‌های دخیل در امور مدیریت شهری و ارگان‌هایی نظیر راه و شهرسازی، فرمانداری‌ها، آمورش و پرورش، محیط زیست، شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی شهرها هستند که می‌توانند نقش پر رنگی در صیانت، معرفی و ترویج اینگونه ارزش‌های معنوی ایفا کنند.
او در ادامه اضافه کرد: در سال‌های اخیر با ایجاد مطالبات عمومی از ناحیه مردم و جوامع کوچک و بزرگ در سطح وسیع، همچنین تأسیس موسسات و انجمن‌های مردم نهاد حامی و حافظ میراث فرهنگی، طبیعی و ناملموس در کشور، دستگاه‌های اجرایی و ارگان‌های موثر که تاکنون سخنی از لزوم مشارکت و انجام اختیارات و وظائف قانونی آن‌ها در میان نبود، وارد صحنه شدند و با بهره‌گیری از توان کارشناسی و فنی نهاد تخصصی میراث فرهنگی در استان‌ها، اقدامات مطلوب و مناسبی را با استفاده از ظرفیت‌های اعتباری و نیروی انسانی متخصص در دستور کار قرار داده‌اند.
رستگاران ضمن اشاره به ماده 13 قانون حمایت از مرمت و احیاء بافت‌های فرهنگی و تاریخی مصوب 18 تیرماه 1398 مجلس شورای اسلامی؛ بیان کرد: «دستگاه‌های اجرائی و نهادها مکلفند هزینه‌های مربوط به پژوهش، حفاظت و مرمت آثار منقول و غیر منقول ثبت شده در فهرست آثار ملی و آثار واجد ارزش تاریخی ـ فرهنگی و فهرست‌های ذی‌ربط مربوط به آثار در اختیار و یا در حیطه موضوع تخصصی همان دستگاه را از محل اعتبارات خود تأمین کنند. این اعتبارات در چهارچوب ضوابط قانونی سازمان هزینه می شود.».
این کارشناس میراث فرهنگی درباره این ماده قانونی، توضیح داد: این بدان معناست که هر دستگاه اجرایی که مالک ابنیه تاریخی و فرهنگی ثبت شده در فهرست میراث ملی کشور است، می‌بایست از محل اعتبارات تملک دارایی سرمایه‌ای سنواتی سالانه ابلاغی، نسبت به حفاظت، مرمت و احیاء اثر تحت تملک، تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پس از ارائه طرح مرمت که مقرر است در کمیته فنی میراث فرهنگی کشور تصویب شود، اقدام کند.
او درباره ماده 14 همین قانون، بیان کرد: «شهرداری‌ها و شورای اسلامی شهرهای دارای بافت تاریخی ـ فرهنگی مصوب، مکلفند در تخصیص بودجه عمرانی سالانه شهر، بافتهای مذکور را در اولویت قرار دهند.» با این وصف قانون در رابطه با شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی شهرها نیز تکلیف مشخصی را تبیین کرده که ضرورت دارد در مرحله تقدیم لوایح پیشنهادی شهرداری‌ها به صحن شوراهای اسلامی شهرها، بودجه مشخصی برای حفاظت و بهسازی بافت‌های تاریخی مصوب شهرهای تاریخی هستند را ارائه دهند. این پیشنهاد می‌بایست پس از هماهنگی، برگزاری جلسات مشترک با ادارات‌کل تابعه استانی و تعیین امکان حائز اضطرار و اولویت که معضلات اجتماعی یا آسیب‌های فزاینده در آن‌ها مشهور است و امکان تبعات فرهنگی و اجتماعی را در پی داشته باشد، ارائه شود.
رستگاران ضمن اشاره به تغییر نگرش در بدنه مدیریت شهری برخی شهرهای تاریخی در سطح کشور، گفت: درحال حاضر شاهد ایجاد خط پروژه‌ها و ارائه طرح‌های کلیدی در محدوده بافت‌های تاریخی در راستای رونق گردشگری شهری و ارتقاء سطح زندگی و معیشت خانوارهای ساکن در بافت‌ها از سوی شهرداری‌ها هستیم. شهرداری منطقه 12 تهران طی سال های اخیر اقدامات ارزنده‌ای در حفاظت، مرمت و بهسازی خانه‌ها و محورهای تاریخی و ارزشمند محله عودلاجان انجام داده که پیش از این همواره به‌عنوان یک معضل و گره شهری از آن یاد می‌شد، یا در شهر سمنان با تغییر شهردار در سال 1396 و انتقال تفکر بهبود محیط شهری با محوریت بافت‌ تاریخی، شهر سمنان که حائز یکی از بزرگترین محدوده‌های بافت تاریخی استان با 375 هکتار است، تغییرات بصری و منظری مثبت فراوانی یافت.
البته بعضاً انتقاداتی به رویکرد حفاظتی وجود دارد، اما نباید از حق گذشت که شهرداری سمنان طی چهار سال اخیر به‌عنوان بازوی عملیاتی و اجرایی میراث فرهنگی در حیطه بافت و برخی خانه‌های تاریخی عمل کرده و با تملک تعدادی بنای تاریخی از بخش خصوصی که در حال تخریب بودند، قدم موثر در الگوسازی احیاء آثار تاریخی را برداشته است. کمک و مشارکت در مرمت بازار تاریخی شهر سمنان، بهسازی جداره و کف‌سازی خیابان حضرت امام خمینی (ره) در مسیر پیاده راه‌سازی و ایجاد گذر فرهنگی، کمک به مرمت برخی گذرهای فرهنگی و ارزشمند نظیر ساباط‌ها، دالان‌های دارای هویت، ارائه تسهیلات به مالکان ابنیه تاریخی و فرهنگی در محدوده بافت تاریخی جهت تغییر کاربری، مرمت و استفاده بهینه از بنای تحت تملک و رعایت ضوابط و مقررات نما و مقررات عمومی حفاظت از بافت‌های تاریخی مصوب، از اقدامات قابل توجه شهرداری سمنان طی سالیان اخیر بود که می‌تواند به تغییر نگاه و سیاست‌گذاری‌ها در شوراهای شهر آتی و شهرداران آینده شهر منجر شود.
کارشناس و پژوهشگر میراث فرهنگی در پایان درباره اقدامات شهرداری دامغان، بیان کرد: شهرداری دامغان نیز با ثبات مدیریتی که طی 9 سال اخیر داشته است، اقدامات مناسبی را در جلوگیری از تخریب بسیاری از ابنیه تاریخی ارزشمند، تهیه طرح‌های مرمت، حفاظت و ارتقاء کیفی فضای شهری صورت داده است. تهیه و پیگیری جهت تصویب حریم حفاظتی پیشنهادی دیوار باروی تاریخی شهر دامغان که از جمله مطالبات مردمی فرهنگ دوستان دامغانی بود، تهیه طرح‌های مرمت گنبد زنگوله، محوطه‌سازی آثار تاریخی پیرعلمدار و امام‌زادگان متبرکه محمد و جعفر (ع)، اجرای قانون در راستای صیانت از مواریث فرهنگی و تاریخی شهر دامغان که بسیاری از آن‌ها برای نخستین بار از سوی شهرداری به کمیسیون ماده 100 ارجاع و احکام قهری در برابر اقدامات مغایر با قانون انجام شد؛ از نمونه اقداماتی بود که دو شهرداری شاخص حائز بافت تاریخی در استان سمنان صورت دادند که آغاز حرکت احیاء محور و توجه به عناصر هویت‌مند شاخص در سطح شهرهای کهن استان خواهد بود.
خبرنگار: ملیکا هاشمی