بزرگنمايي:

آریا بانو-

برخی اصطلاحات حوزه روانشناسی همچون واژه ی سایکوپات (Psychopath) باعث سردرگمی می شوند. این کلمه گرچه معمولاً در وصف افرادی به کار می رود که از یک بیماری روانی رنج می برند اما سایکوپات رسماً یک بیماری روانی نیست.

سایکوپات در علم روانشناسی در حقیقت به معنای اختلال شخصیت ضد اجتماعی (Antisocial Personality Disorder) است. این واژه در وصف کسانی به کار می رود که در رفتار خود الگوهایی از بازی دادن دیگران و بی احترامی به آن ها دارند.

موضوعی که می تواند درباره ی اختلال شخصیت ضد اجتماعی گیج کننده باشد، واژه ی «ضد اجتماعی» است.

بیشتر افراد ممکن است تصور کنند این کلمه در وصف افرادی به کار می رود که کم حرف، گوشه گیر، منزوی و غیره هستند. با این حال، در اختلال شخصیت ضد اجتماعی اینگونه نیست و منظور از «ضد اجتماعی» کسی است که بر ضد جامعه، قوانین و دیگر رفتارهایی است که متداول ترند.

علائم سایکوپاتی

از آنجایی که سایکوپات رسماً یک بیماری روانی نیست، به علائم شخصیت ضد اجتماعی می پردازیم. برخی از علائم رایج تر این اختلال عبارتند از:

• بی مسئولیتی اجتماعی
• بی اعتنایی به حقوق دیگران یا نقض آن
• ناتوانی از تشخیص درست و غلط
• دشوار بودن ابراز پشیمانی یا همدلی
• گرایش به دروغگویی در اغلب اوقات
• بازی دادن و آزار دادن دیگران
• مشکلات تکرار شونده با قانون
• بی اعتنایی همیشگی نسبت به ایمنی و مسئولیت

دیگر رفتارهایی که ممکن است نشانه ی اختلال شخصیت ضد اجتماعی باشند عبارتند از: میل به ریسک کردن، داشتن رفتار بی پروا و فریبکاری به همراه دروغگویی مکرر.

افرادی که چنین رفتاری از خود نشان می دهند ممکن است نه روابط عمیق عاطفی داشته و نه چنین روابطی جذابیت زیادی برایشان داشته باشد. همچنین ممکن است بسیار پرخاشگر بوده و گاهی خشم زیادی داشته باشند.

علاوه بر این، برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مهم نیست که برای دیگران آزاردهنده هستند یا خیر. این افراد رفتارهای تکانشی دارند، بدرفتارند و احساس پشیمانی نمی کنند. در اختلال شخصیت ضد اجتماعی، بدرفتاری لزوماً به معنای خشونت نیست.

علاوه بر نشانه ها و رفتارهای ذکر شده، موارد دیگری هم در رابطه با اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود دارد:

• این اختلال در مردان بیشتر از زنان وجود دارد.
• برای تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی باید دست کم 18 سال داشته باشید. اما برخی افراد از سن 11 سالگی نشانه هایی از اختلال سلوک (Conduct Disorder) از خود نشان می دهند که ممکن است از علائم اولیه ی اختلال شخصیت ضد اجتماعی باشد.
• این اختلال یک بیماری مزمن است که از قرار معلوم با بالا رفتن سن پیشرفت می کند.
•  نرخ مرگ و میر در افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی به خاطر رفتارشان بالاتر است.

سایکوپاتی چگونه تشخیص داده می شود؟

از آنجایی که سایکوپاتی رسماً یک اختلال روانی نیست، بیماری ای که کارشناسان آن را تشخیص می دهند اختلال شخصیت ضد اجتماعی است. پیش از آنکه به سراغ معیارهایی برویم که از آن ها برای تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی استفاده می شود، باید بدانید که تشخیص و درمان این اختلال با چالش های خاصی همراه است.

درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی می تواند دشوار باشد چون فردی که به کمک نیاز دارد خود معتقد است مشکلی در رفتارش وجود ندارد. در نتیجه، این افراد به ندرت پی درمان می روند.

با این حال، بر اساس دستورالعمل های وضع شده ای که از آن ها برای تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی استفاده می شود، این رفتار معمولاً تا پیش از 15 سالگی یا در سال های نوجوانی آغاز می شود. با این حال، تشخیص واقعی اختلال از سن 18 سالگی صورت می گیرد. اغلب افراد مبتلا به این اختلال، بدترین رفتار را در سال های پایانی دوران نوجوانی خود، طی دهه ی بیست زندگی شان دارند.

فرد متخصص برای داشتن یک تشخیص مناسب، دست به یک ارزیابی روانشناختی کامل می زند. در این فرآیند، فرد متخصص افکار، احساسات، الگوهای رفتاری و روابط شخص را مورد ارزیابی قرار می دهد. نشانه ها بعد از تشخیص با علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی مقایسه می شوند.

فرد متخصص سابقه ی پزشکی شخص را هم بررسی می کند. این ارزیابی کامل گامی حیاتی به شمار می رود چرا که افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولاً علاوه بر آن به دیگر اختلالات روانی و اعتیادی هم دچار هستند.

از آنجایی که تشخیص واقعی این اختلال تا پیش از 18 سالگی ممکن نیست، نوجوان ها و جوان هایی که علائمی مشابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی از خود بروز می دهند، اغلب وجود اختلال سلوک یا اختلال نافرمانی مقابله جویانه (Oppositional Defiant Disorder) در آن ها مورد ارزیابی قرار می گیرد.

تفاوت سایکوپات با سوسیوپات (اجتماع ستیز)

مانند بسیاری از دیگر اصطلاحات حوزه ی روانشناسی، سایکوپات و سوسیوپات یا همان اجتماع ستیز، اغلب به جای هم استفاده می شوند. دلیلش هم ساده است. چون سوسیوپات یا اجتماع ستیز رسماً یک بیماری روانی نیست و همچون سایکوپات در زیر چتر اختلال شخصیت ضد اجتماعی قرار می گیرد. هیچ تفاوت بالینی ای میان این دو وجود ندارد.

برخی افراد تصور می کنند شدت بیماری در این دو اختلال باهم متفاوت است اما اینگونه نیست. آن ها فکر می کنند سایکوپاتی نوع شدیدتر سوسیوپاتی یا اجتماع ستیزی است که تصور کاملاً اشتباهی است.

اما هم سایکوپات و هم سوسیوپات دو واژه یا شیوه هستند که در وصف اختلال شخصیت ضد اجتماعی به کار می روند. رفتارهایی که در هر دوی آن ها دیده می شود در دسته بندی علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی قرار می گیرند.