بزرگنمايي:

آریا بانو - هنر آنلاین /سالروز آزادسازی خرمشهر بهانه‌ای است تا به مرور قطعات ملی و میهنی معاصر ایران بپردازیم که از گذشته تاکنون تاثیری عمیق در حفظ اتحاد و یکپارچگی ملت ایران داشته‌اند.
فلسفه شکل‌گیری سرودهای ملی‌میهنی، آرمانی مشترک برای ملتی است که سرزمینش را مقدس می‌شمارد و به آن عشق می‌ورزد. ملت‌ها برای حفظ اتحاد و همدلی نمادها و نشانه‌هایی را طراحی می‌کنند که تا ابد خاطرات تلخ و شیرین مشترک را ثبت کنند و آن را به خاطر بیاورند. سوم خرداد سال 1361 سالروز آزادی خرمشهر بهانه‌ای است تا به مرور قطعات ملی و میهنی معاصر ایران بپردازیم که از گذشته تا کنون تاثیر عمیقی در حفظ اتحاد و یکپارچگی ملت ایران داشته‌اند.
از خون جوانان وطن لاله دمیده | روایت ایثار و از خودگذشتگی
نام قطعه: راز دل/ هنگام می
خواننده: عارف قزوینی -عبداله ‌خان دوامی- محمدرضا شجریان- علیرضا قربانی
شاعر: عارف قزوینی
آهنگساز: حبیب خزاعی‌فر برای علیرضا قربانی
نخستین اجرای این تصنیف، با صدای خود عارف بود که البته هم اکنون از اجرای او هیچ نسخه صوتی وجود ندارد. عارف قزوینی در دیوان خود و در مقدمه‌ای بر این تصنیف، نوشته ‎است: «این تصنیف در دوره دوم مجلس شورای ایران در تهران ساخته شده‌است». مضمون تصنیف به افسانه‌ای اشاره دارد که از قطرات خون سیاوش (یکی از قهرمانان شاهنامه)، گل‌ لاله می‌روید. «از خون جوانان وطن»، را خوانندگان بسیاری از جمله عبداله ‌خان دوامی (ردیف‌دان برجسته) اجرا کرده‌اند. گرچه مشهورترین اجرای این اثر، مربوط به سال 1351 و با صدای محمدرضا شجریان و همکاری گروه شیدا است ولی در سال‌های اخیر، خوانندگان جوان‌تری مثل علیرضا قربانی، از پس اجرای این تصنیف برآمده‌اند. دوسال پیش هم کلیپِ خوش ساختی براساس همین تصنیف با صدای قربانی، به نویسندگی و کارگردانی محمدحسین مهدویان در خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد که روایتگر ایثار و از خودگذشتگیِ جوانانِ رزمنده دهه 60 و عشق و ارادتِ جوانانِ دهه 90، به آن‌ها بود.
ای ایران، ای مرز پرگهر | ماجرای سیلی سرباز انگلیسی به افسر نظامی ایرانی
نام قطعه: ای ایران
خواننده‌: غلامحسین بنان
شاعر: حسین گل گلاب
آهنگ ساز: روح‌ا... خالقی
سیلی محکم سرباز انگلیسی به یک افسر نظامی ایرانی در شهریورماه 1323 که نیروهای انگلیسی و دیگر متفقین، تهران را اشغال کرده‌ بودند، اتفاقی بود که «حسین گل‌گلاب»، شاعر، بعد از دیدن آن با چشمانی اشک‌آلود به دیدن «روح‌اله خالقی» موسیقی‌دان رفت و گفت: «کار ما به این جا رسیده که سرباز اجنبی توی گوش نظامی ایرانی سیلی می‌زند؟». گل‌گلاب همان‌جا شعری را زمزمه می‌کند و خالقی برای آن موسیقی‌ می‌نویسد و بنان آن را می‌خواند. 
به‌این ترتیب یکی از ماندگارترین سرودهای ملی ایران ظرف یک هفته با ارکستری بزرگ ساخته می‌شود. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این سرود، این است که همه واژه‌های به‌کار رفته در آن فارسی است. این سرود اکنون در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
ایران، ای سرای امید | شور نخستین روزهای انقلاب
نام قطعه: سپیده
خواننده: محمدرضا شجریان
شاعر: امیرهوشنگ ابتهاج
آهنگ ساز: محمدرضا لطفی
تصنیف سپیده در نخستین روزهای انقلاب اسلامی ساخته شده‌است. «محمدرضا لطفی»، نوازنده بزرگ تار و سه‌تار، چند ماه پیش از نخستین کنسرت این اثر، به منزل ابتهاج می‌رود و آهنگ تصنیف را برای او می‌نوازد. ابتهاج هم علاقه‌مند می‌شود که شعر آن را بسراید. کار سرودن شعر کمی طول می‌کشد، آن‌قدر که لطفی نگران ناقص ماندن کنسرت می‌شود. اما بالاخره یک هفته مانده به اجرای کنسرت شعر آماده می‌شود و لطفی آن را پیش استاد شجریان می‌برد. در نتیجه تصنیف بی‌مانندِ «سپیده» تولید می‌شود که بعدها بارها بازخوانی می‌شود.
همراه شو عزیز... | رزم مشترک ملت ایران
نام قطعه: رزم مشترک
خواننده: محمدرضا شجریان
شاعر: برزین آذرمهر (پرویز مشکاتیان)
آهنگ ساز: پرویز مشکاتیان
سرود «رزم مشترک» که به «همراه شو عزیز» معروف شده، اثری حماسی است که در تاریخ معاصر ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. این شعر تا مدت‌ها منسوب بود به شخصی به‌نام «برزین آذرمهر» که بعدها مشخص شد نام مستعار پرویز مشکاتیان است. این سرود نخستین بار در سال 1358 به مناسبت اولین سالگرد انقلاب اسلامی به‌خوانندگی محمدرضا شجریان در آواز اصفهان اجرا شده‌است و در سال‌های اخیر، الهام بخشِ همه ایرانی‌ها در مقاطع حساسی مثل انتخابات و تعیین سرنوشت کشور بوده است.
در روح و جانِ من، می‌مانی ای وطن | برای آن که ایران، خانه‌ خوبان شود
نام قطعه: ایـران، ایــران
خواننده: محمد نوری
شاعر: تورج نگهبان
آهنگساز: محمد سریر
زنده‌یاد محمد نوری، از چهره‌های ماندگار موسیقی کلاسیک و پاپ کشورمان است که پس از سال‌ها فعالیت در زمینه موسیقی به عنوان شاعر و آهنگساز و خواننده، سال 1389 در 81 سالگی از دنیا رفت. در زمان حیات، با لحن و صدای گیرا و متفاوت حدود 11 آلبوم را به تولید رساند و برای 50 سال صدای متفاوت و ماندگار موفق به کسب جایزه «خورشید طلایی» از جشنواره مهر و مدرک درجه یک هنریِ خوانندگی از شورای عالی ارزیابی وزارت ارشاد شده بود. 
قطعه «ایـران، ایــران»، یکی از قطعات ملی میهنیِ به یادماندنیِ اوست که در آلبومی به اسم «دلاویزترین» در سال 1375 منتشر شد. البته شاید بیشتر ما محمد نوری را با اجرای زنده و حماسی‌اش در مراسمی که طی آن تندیس و لوح خود را به عنوان چهره ماندگار موسیقی ایران در سال 1385 دریافت کرد، به یاد بیاوریم؛ اجرایی ماندگار از قطعه «سفر برای وطن» سروده مرحوم نادرابراهیمی که با ترجیع بند «ما برای آن که ایران، خانه‌ خوبان شود، رنج دوران برده‌ایم، رنج دوران برده‌ایم» در یادها مانده و در سال‌های اخیر، بارها بر روی تصاویر افتخارآفرینی هم‌وطنانمان، دیده و شنیده شده است.
وطن! وطن! نظر فکن به من | برای وفاداری به ایران زمین
نام قطعه: وطن
خواننده: همایون شجریان
شاعر: سیاوش کسرایی
آهنگساز: سعید فرجپوری
ماندگارترین و تأثیرگذارترین آهنگ‌های ملی و میهنی برای اکثر ما قطعاتی است که در گذشته سروده و اجرا شده‌است. بعضی از این قطعات را با همان اجرای اولیه و قدیمی می‌پسندیم و بعضی‌هایشان را با بازخوانی‌های جدید. در این بین اما آهنگ «وطن» همایون شجریان از معدود قطعاتی است که در سال‌های اخیر ساخته شده و جایگاهی نزدیک به همتایان قدیمی‌اش پیدا کرده ‎است. قطعه وطن با همراهی گروه «دستان» از جمله کارهای مستقل (بدون همراهی پدر) همایون شجریان است که به‌‎نوعی سرآغاز دوران پختگی او به‌شمار می‌رود. قطعه‌ای که بیش از همه چیز به مضمونِ وفــاداری به وطن، به عنوانِ یک عنصر ارزشمند و غیرقابل جایگزین در زندگی هر آدم می‌پردازد.
وطن ای هستی من
شور و سرمستیِ من
نام قطعه: ایران جوان
خواننده: سالار عقیلی
شاعر: بیژن ترقی
آهنگساز: پیمان سلطانی
«موسیو لومر» موسیقی‌دان فرانسوی در دوره قاجار، نت سرود «ایران جوان» را برای پیانو ساخت که هنوز هم در آرشیو ملی فرانسه موجود است. در زمان ورود مظفرالدین شاه به پاریس این قطعه با مارش نظامی برای شاه نواخته‌شد و تاثیرگذاری‌اش به حدی بود که به عنوان سرود ملی ایران انتخاب شد. این آهنگ در دوره مظفرالدین شاه روی صفحه ضبط شد. برخی معتقدند این قطعه سرود ملی ایران نبوده و فقط از آن هنگام ورود شاه و برخی مناسبت‌های خاص دیگر استفاده می‌شده است. در سال‌های اخیر بیژن ترقی بر روی اجرای جدید این قطعه که توسط پیمان سلطانی ساخته شده بود، شعری سرود و این‌کار برای اولین بار توسط ارکستر ملی به رهبری پیمان سلطانی در تالار وحدت اجرا شد که خواننده آن سالار عقیلی بود.
وطن یعنی خلیجِ تا ابد فارس | وطن یعنی شرف، یعنی شهادت
نام قطعه: وطن
خواننده: علیرضا عصار
شاعـر: علیرضا شجاع‌پور
آهنگساز: فواد حجـازی
علیرضا عصار، خواننده سبک پاپ که از پنج سالگی پا به دنیای موسیقی گذاشت و در 16 سالگی اولین فعالیت حرفه‌ای‌اش را با نوازندگیِ پیانو در یک تئاتر دانشجویی شروع کرد، در دهه 70 با اجرای قطعه عیــدانه با شعری از مولانا و آهنگ سازی فؤاد حجازی، مطرح و شناخته شد و با آلبوم «کوچ عاشقانه» حسابی گل کرد. عصار در دهه 80 با انتشار پنج آلبوم شنیدنی، جزو چهره‌های محبوب و پرطرفدار موسیقی پاپ بود و رکورددار اجرای زنــده هم به حساب می‌آمد. قطعه «وطــن» از آلبوم «ای عاشقان» که سال 1384 منتشر شد، قطعه‌ای پرشور و حماسی است که جزو خاطره‌انگیزترین قطعات ملی‌میهنی پاپ ایـران به حساب می‌آید. هم‌جواری دلنشین ترانه «علیــرضا شجاع‌پور»، که به مرور تاریخ درخشان و غرورآفرین ایرانی‌ها از تیراندازی آرش کمانگیر و خشم و خروش کاوه و فریـدون تا از جان گذشتگی جوانان در فتـح خرمشهر و هشت سال دفاع مقدس و مرور جایگاه عمیق و تاثیرگذار وطن در قلب و زندگیِ تک تک ایرانی‌ها می‌پردازد با آهنگ‌سازی «فواد حجازی» و نوای جادویی ساکسیفونش و اجـرای قوی و باصلابت عصــار، ترکیبی ساخته که با شنیدنش، هم غرور ملی اقناع و هم احساسات برای تمام نامرادی‌های برخی هموطنان جریحه‌دار می‌شود و هم وظایف در برابر وطن و هموطن را به یاد می‌آورید، چون: «وطن یعنی هدف، یعنی شهامت. وطن یعنی شرف، یعنی شهادت.»
خلیج ایرانی، آبیِ آزاده، یه ملت عاشق، پشت تو واستاده
نام قطعه: خلیـج ایـرانی
خواننده: محسن چاوشی
شاعر: حسین صفا، سینا حجازی
آهنگساز: سینا حجازی
سال 1382 بود و فضای موسیقیایی ایران، بیش از همیشه تحت‌تاثیر سبک و حال و هوای چهره‌هایی مثل علیرضا افتخاری و محمد اصفهانی قرار داشت. یک دهه از شکوفاییِ موسیقی پاپ ایران به واسطه حضور هنرمندانی مانند محمد نوری، قاسم افشار و خشایار اعتمادی می‌گذشت و مخاطبان این سبک موسیقی، تشنه یک صدا، چهره و حال و هوای متفاوت بودند؛ نیازی که توسط «محسن چاوشی» دیده و پاسخ داده شد. در طولِ سال‌های حضورش، او همچنان رصد و مدیریت شده است. چاوشی که در سال‌های اخیر، در نظرسنجی‌های رسمی و غیررسمی، همواره به عنوان محبوب‌ترین چهره موسیقی پاپ کشورمان شناخته شده و آلبوم‌هایش، بنا به آمار سایت‌های معتبر موسیقی مثل بیپ‌تونز، پرفروش ترین آلبوم سال بوده و هست، بیش از چهل تک‌آهنگ دارد که به مناسبت‌های گوناگون، تولید و منتشر شده است. قطعه «خلیج ایرانی» کار مشترکِ او و سینا حجازی جزو همین تک‌آهنگ‌هاست. یک همکاریِ موثر که فقط در زمینه ترانه یا آهنگسازی محدود نبوده و در اجرا و هم‌خوانی هم به آن توجه شده است. این قطعه در سال 91 و در میان هیاهوی بیگانگان درباره خلیج فارس تنظیم و منتشر شد و تمام این سال‌ها، با پخش در مناسبت‌های ملی میهنی، بهانه‌ای بوده برای تجدید عهد دفاع و پاسداری از آب و خاک سرزمین مان.