آریا بانو - شهر: بزرگراه شهید نجفی رستگار، بزرگراهی قدیمی به قدمت 12 سال که در سه دوره مختلف مدیریت شهری دست به دست شد تا درنهایت فاز نخست آن در سال 1398 به بهره برداری برسد. در حال حاضر فاز نخست و دوم این پروژه تکمیل شده و دو فاز دیگر (سوم و چهار) باقی مانده است.

به گزارش شهر ، بزرگراه شهید کاظم نجفی رستگار از بزرگراه آزادگان در محدوده غرب تقاطع بزرگراه امام علی(ع) آغاز شده و پس از عبور از شمال شهرک دولت آباد و جنوب شهرک‌های مشیریه و کاروان، در محدوده سه راه کارخانه سیمان به بزرگراه امام رضا (ع) می‌رسد.
این پروژه از چهار فاز تشکیل شده که فاز نخست به طول حدود 2 کیلومتر از حدفاصل بزرگراه آزادگان تا پل شهید مزینانی، فاز دوم به طول 4 کیلومتر و 700 متر از حد فاصل بزرگراه امام علی (ع) تا امام رضا (ع)، فاز سوم شامل ساخت دو پل در انتهای شرقی بزرگراه و فاز چهارم شامل مسیرهای کندروی شمالی و جنوبی پروژه است که با تملک املاک معارض لاین کندرو ساخت آن در دستور کار قرار می‌گیرد.
مسیر بزرگراه شهید رستگار علاوه بر داشتن تقاطع‌هایی غیرهمسطح با بزرگراه آزادگان و بزرگراه امام رضا (ع) در ابتدا و انتهای مسیر، از یک تقاطع غیرهمسطح با بزرگراه امام علی (ع) نیز برخوردار است. این مسیر حدودا 6 کیلومتری در محدوده مناطق 15 و 20 شهرداری تهران قرار گرفته است.
اواخر سال 1388 کلنگ پروژه ساخت بزرگراه شهید نجفی رستگار بر زمین زده شد تا پس از هفت سال عملیات عمرانی در سال 1395 آن را به بهره برداری برسانند. اما پیش بینی برای اتمام عملیات هفت ساله کجا و به درازا کشیدن افتتاح فاز نخست پس از 12 سال کجا!
پروژه بزرگراهی شهید رستگار در سال 1392 متوقف شد
مشکلاتی مانند کمبود منابع مالی لازم و تعدد معارضات ملکی و تأسیساتی موجود در مسیر پروژه سبب شد تا انتظار شهروندان تهرانی برای بهره برداری از این مسیر که به عنوان محور کمکی بزرگراه بسیج هم شناخته می‌شود، از یک دهه هم فراتر رود.
سال 1392 بود که قاسم مالدار، مجری طرح‌های بزرگراهی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران از پیشرفت 70 درصدی پروژه بزرگراه دولت آباد که به نام شهید کاظم نجفی رستگار شناخته می شد، خبر داد. این در شرایطی بود که پروژه در همان میزان پیشرفت متوقف شد و گفته می‌شود، بدقولی شهرداری تهران در رفع معارضان و پرداخت هزینه ملک‌هایی که باید از مسیر ساخت این بزرگراه برداشته شود و پاس نشدن بسیاری از چک‌هایی که در پروژه های قبلی مانند پروژه بزرگ اتوبان امام علی (ع)؛ سبب شده بود تا شهروندان هم تا زمانی که می توانند در مقابل پیشنهاد شهرداری تهران مبنی بر واگذاری املاک خود برای بازگشایی مسیر امتناع کنند.

از سرگیری پروژه پس از چهار سال
با روی کار آمدن مدیریت شهری پنجم در نیمه دوم سال 1396، تعداد بسیاری پروژه نیمه کاره تحویل شهرداری جدید شد. یکی از پروژه‌های بلاتکلیف و همراه با اعتراضات مردمی، پروژه شهید نجفی رستگار بود. یکی از اعتراضات و گلایه‌های اصلی شهروندان مناطق 15 و 20 به مدیریت شهری پنجم، توقف چندساله و عدم تکمیل پروژه بود.
صفا صبوری دیلمی، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران درباره رفع معارضات پلاک ثبتی‌ها، می‌گوید: پس از روی کارآمدن مدیریت شهری پنجم، برای راه اندازی کامل پروژه می‌بایست بیش از هزار و 200 پلاک ثبتی که بیشتر آن‌ها املاک مسکونی هستند، خریداری می‌شد. نیمی از این املاک در گذشته خریداری شده اما خریداری‌ پلاک ثبتی‌ها به صورت هدفمند نبوده است. مدیریت شهری گذشته هر ملکی که قابلیت فروش سریع را داشته، خریداری کرده بود.
صبوری پراکندگی خرید در املاک و هدفمند نبودن خرید پلاک ثبتی‌ها را از جمله دلایل عدم تکمیل به موقع پروژه در دوره مدیریت شهری پیشین می‌داند. او در ادامه اضافه می‌کند که باتوجه به بدهی‌های بسیار سنگین شهرداری تهران درباره همین پروژه به سازنده پروژه، املاک و ... دیگر امکان ادامه پروژه با رویکرد پیشین نبوده است.
بنابراین تمامی املاک روی نقشه نشانه گذاری می‌شود تا شهرداری به صورت هدفمند شروع به خریداری املاک کند.
در بخشی از مصاحبه معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران با خبرنگار شهر عنوان شده است که امکان طراحی پروژه به شکل دیگری هم وجود داشت. صبوری می‌گوید: اگر قرار بود که به عنوان شهرساز و کارشناس شهرداری این پروژه را طراحی کنم، بزرگراه شهید نجفی رستگار را مقداری به سمت جنوب شهر هدایت می‌کردم تا برای ساخت پروژه از اراضی کارخانه سیمان گرفته شود و بزرگراه از زیر دکل‌های برق عبور کند و همچنین نیازی به تخریب و رفع معارض هزار و 200 ملک مسکونی و تقسیم محله مشیریه به دو بخش نباشد.
اغلب بزرگراه‌های شهری از دل محلات عبور کرده و آن‌ها را به دو بخش مجزا با فرهنگ و مسائل اجتماعی مختلف تقسیم می‌کنند. از جمله آسیب‌های جدایی بزرگراه‌ها به اهالی محلات می‌توان به بزرگراه امام علی (ع) و بزرگراه نواب صفوی اشاره کرد.

آنچه که باید درباره معارضان پروژه بدانید
در مجموع از ابتدای برای پروژه بزرگراهی شهید نجفی رستگار 1690 معارض وجود داشت. از این تعداد معارض 749 قطعه ملک و 941 قطعه نیز زمین بوده که تعداد 975 معارض در قالب 697 معارض ملکی و 278 معارض زمین رفع شده است.
676 مورد از معارضان، مسکونی تجاری متعلق به مردم و 278 قطعه زمین بوده است. همچنین در این پروژه 16 گاراژ، چهار مورد کارخانه یا کارگاه و پدافند ارتش متعلق به نیروی هوایی نیز تملک شده است.
در حال حاضر معارضان بخش تندروی بزرگراه درقسمت شمالی و جنوبی به صورت کامل رفع شده و زیر بار ترافیک رفته است. البته باید این نکته را نیز در نظر گرفت که در بخش کندرو، 17 پلاک در قسمت شمال اتوبان باقی مانده که از حدود 10 تا 100 متر با طرح کندروی بزرگراه برخورد دارند.
تعداد معارضان در بخش کندرو در جنوب اتوبان نیز 17 قطعه است. بسیاری از این معارضان به دلیل اینکه عایق‌ها و دیوارهای بتنی، قسمت تندرو و کندرو را جدا کرده پشت بزرگراه قرار می‌گیرند و دیده نمی‌شوند اما باید رفع شوند. البته رفع این معارضان با توجه به افزایش قیمت مسکن و زمین حداقل نیاز به 40 تا 50 میلیارد تومان اعتبار و نقدینگی دارد.
فاز نخست پروژه پس از 10 سال افتتاح شد
یکی از صحبت‌ها در زمان آغاز بکار مدیریت شهری پنجم این بود که پروژه شهید نجفی رستگار فراموش شود چرا که زور مدیریت شهری به خریداری تمام املاک و ساخت آن نمی‌رسید. صبوری دیلمی در این‌باره می‌گوید: باتوجه به بدهی‌های انباشته شهرداری محدودیت‌های منابع مالی و افزایش قیمت ارز، همه می‌گفتند که از این پروژه چشم پوشی کنید. اما به علت قرارگیری پروژه در جنوب شهر و آسیب‌هایی که ساکنان محله در طی یک دهه گذشته دیده بودند، اصرار داشتیم که پروژه را به اتمام برسانیم.
آنچه در قالب فاز نخست پروژه تحویل شهروندان شد، شامل مسیرهای تندروی شمالی و جنوبی و همچنین مسیر کندروی جنوبی بزرگراه در حدفاصل تقاطع بزرگراه آزادگان تا خیابان شهید مزینانی است.
همانگونه که عنوان شد در فاز نخست بهره برداری از پروژه احداث بزرگراه شهید نجفی رستگار، مسیرهای تندرو به انضمام مسیر کندروی جنوبی در بخش حفاضل تقاطع بزرگراه آزادگان تا خیابان شهید مزینانی در اختیار شهروندان، در آذر سال 1398 قرار گرفت.

و اما بهره برداری از فاز دوم بزرگراه شهید نجفی رستگار...
فاز دوم پروژه ساخت بزرگراه شهید نجفی رستگار با 13 دستگاه پل در مجموع به طول دو هزار و 459 متر و سه دستگاه زیرگذر در محل تقاطع با بزرگراه آزادگان، خیابان شورا و پیامبر اعظم (ص) و همچنین دو دستگاه پل عابر پیاده در زمستان 1399 افتتاح شد.
هزینه خرید به روز رسانی شده املاک در این پروژه نزدیک به 3 هزار میلیارد تومان است. همچنین هزینه به روز ساخت بزرگراه برابر با 570 میلیارد تومان است. ارزش مالی این پروژه به قیمت امروز، بیش از سه هزار و 570 میلیارد تومان است. با تغییر در طراحی اصلی و جابه‌جایی طراحی بزرگراه می‌شد هزینه‌های میلیاردی برای رفع معارضات را کاهش داد. این کاهش هزینه‌ها منافع بسیاری برای شهر تهران ایجاد می‌کرد و هزینه تبعات آسیب‌های اجتماعی آن در محلاتی همچون مشیریه پایین‌تر بود.
داستان ساخت یک زیرگذر عابرپیاده به درخواست ساکنان محله مشیریه چه بود؟
قسمتی از محله مشیریه [به شکل مثلث] که حدود 600 خانوار هستند در جنوب بزرگراه قرار گرفته‌ است که بیشتر فعالیت‌های روزانه ساکنان در شمال بزرگراه انجام می‌شود؛ به همین علت ساکنان محله درخواست ساخت یک زیرگذر عابرپیاده در فاز دوم را داشتند.
باوجود اینکه دو دستگاه پل عابر پیاده در همان محله نصب شده بود و همچنین مقرر شد که یکی از پل‌ها به آسانسور مجهز شود. این درخواست تابستان 1399 مطرح شد. شهردار با ساخت یک زیرگذر عابرپیاده موافقت کرد. درنهایت زیرگذرعابرپیاده‌ای با عرض سه متر و همچنین برای عبور اضطراری خودروها درنظر گرفته شد.
ساخت این زیرگذر، افتتاح فاز دو پروژه بزرگراه شهید نجفی رستگار را به تعویق انداخت. البته مدیریت شهری به علت نصب دو دستگاه پل عابر پیاده می‌توانست زیرگذر دیگری احداث نکند اما نارضایتی و ناراحتی در این محله باقی می‌ماند. باتوجه به اینکه ساکنان محله اظهار می‌کردند که با ساخت این بزرگراه، ارزش ملک آن‌ها کاهش یافته، شاید ایجاد چنین زیرگذری التیامی بر سختی‌های این چندسال ساکنان، باشد. ضمن تمام تلاش‌های شهرداری برای ساخت این پروژه در 11 سال اخیر، ساکنان محله مشیریه سختی‌های بسیاری را متحمل شدند. توجه به درخواست‌های ساکنان محله می‌تواند از بروز آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند.
از عملکرد ترافیکی این معبر بزرگراهی چه می‌دانید؟
عملکرد ترافیکی بزرگراه شهید نجفی رستگار تا حد قابل توجهی به کارکرد یک محور کمربندی شبیه است چرا که بهره برداری از این بزرگراه سبب تفکیک ترافیک ترانزیتی و بزرگراهی از رفت و آمدهای محلی خواهد شد. افزون بر این، بزرگراه شهید رستگار برای میدان بسیج، بزرگراه بسیج بزرگراه بعثت و بخش شرقی بزرگراه آزادگان نقش یک محور کمکی را ایفا کرده و باعث کاهش بار ترافیک این معابر خواهد شد.
بهبود وضعیت مبادی ورودی شرق و جنوب شرق تهران روان سازی ترافیک عبوری به سمت استان‌های جنوبی کشور، از دیگر عملکردهای ترافیکی بزرگراه شهید رستگار است؛ کارکردهایی که البته با بهره برداری کامل از این پروژه بزرگراهی محقق خواهند شد.
بزرگراه شهید رستگار دارای دو مسیر کندروی شمالی و جنوبی بوده و علاوه بر ایجاد تسهیلاتی برای ترافیک محلی، دسترسی ساکنان شهرک‌های اطراف به شبکه بزرگراهی شهر تهران را تسهیل می‌کند.
درحال حاضر دو فاز دیگر (سوم و چهارم) برای تکمیل نهایی پروژه بزرگراهی شهید نجفی رستگار باقی مانده است.
خبرنگار: ملیکا هاشمی