بزرگنمايي:

آریا بانو - روانکاوان معتقدند که شوخ طبعی به عنوان یک مکانیسم دفاعی می‌تواند جنبه‌های آزارنده رویدادهای پیرامونی را از فرد دور نگه دارد و در نهایت از او در برابر موضوعات تنش زا محافظت نماید. در ادامه این مقاله به طور جامع تری به توضیح مکانیسم شوخ طبعی پرداخته‌ایم. برای آگاهی بیشتر در این زمینه تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
مکانیسم دفاعی شوخ طبعی؛ آشنایی با مکانیسم های دفاعی
قبل از اینکه بتوانید شوخ طبعی را به عنوان یک مکانیسم دفاعی در نظر بگیرید، لازم است ساز و کارهای دفاعی را بیشتر بشناسید و با مفهوم آن‌ها آشنا شوید. مکانیسم‌های دفاعی برای اولین بار توسط زیگموند فروید و در جریان نظریه روان کاوی مطرح شدند. فروید بر این باور بود که ناخودآگاه انسان از او در برابر تنش‌ها و استرس‌های پیرامونی محافظت می‌کند. ناخودآگاه برای انجام این کار از راهبردهای مختلفی استفاده می‌کند که مکانیسم‌های دفاعی از جمله مهم‌ترین آن‌ها هستند.
به عبارت دیگر ساز و کارهای دفاعی هرگونه رفتاری هستند که از انسان در برابر افکار، عواطف و تمایلات ناخوشایند مراقبت می‌کنند و اجازه نمی‌دهند آن‌ها وارد حوزه پردازش خودآگاهی شوند. فروید و روان کاوان پسا فرویدی تاکنون مکانیسم‌های دفاعی مختلفی را شناسایی و معرفی کرده‌اند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها باید به شوخ طبعی اشاره کرد.
مکانیسم دفاعی شوخ طبعی چیست؟
فروید بر شوخی‌ها تاکید فراوانی داشت. او بر این باور بود که در بسیاری از آن‌ها مفاهیم ناخودآگاهی پنهان شده‌اند. در حقیقت حس شوخ طبعی می‌تواند نوعی مکانیسم دفاعی باشد که به کمک آن فرد تلاش می‌کند جنبه‌های ناخوشایند وقایع را نادیده گرفته و در ازای آن بر جنبه‌های مثبت یا خنده دار تاکید کند. از همین رو در عمق اکثر طنزهای مشهور حقایق دردناکی پنهان هستند که اکثر افراد تلاش می‌کنند از طریق خنده و هیجان زدگی از مواجهه دردناک خود با آن‌ها اجتناب کنند.
مکانیسم دفاعی شوخ‌طبعی در زندگی روزمره
مکانیسم شوخ طبعی را تنها نباید در آثار هنرمندان و طنزپردازان جست و جو کرد بلکه بسیاری از افراد در زندگی عادی و روزمره خود نیز از این مکانیسم‌های دفاعی استفاده می‌کنند. برای مثال همه ما شنیده‌ایم که مردم با موضوعات اجتماعی تاسف بار نظیر گرانی یا سایر معضلات اجتماعی جوک می‌سازند و به آن‌ها می‌خندند.
این خنده در حقیقت آن‌ها را از مواجهه عمیق با رویدادهای آزارنده نجات می‌دهد و باعث می‌شود که در سطح روانی تنش کمتری را تجربه کنند. در نهایت هر موقعیتی که افراد در آن تلاش می‌کنند ابعاد ناراحت کننده موضوع را نادیده گرفته و با طنزپردازی آن را جبران نمایند، می توان گفت که نشانه‌هایی از مکانیسم دفاعی شوخ‌طبعی وجود دارد.
شوخ طبعی یک مکانیسم دفاعی پخته
در تقسیم بندی دفاع‌ها برخی آن‌ها را به دفاع‌های ابتدایی، روان رنجور، ناپخته و پخته یا بلوغ یافته تقسیم می‌کنند. دفاع‌های بلوغ یافته آن‌هایی هستند که برای اجتماع مفید بوده و به خود فرد یا روابط بین فردی او آسیبی نمی‌رسانند. از جمله این دفاع‌ها باید به والایش و شوخ طبعی اشاره کرد. این دفاع‌ها در حقیقت می‌توانند ملاک تعیین کننده‌ای برای سلامت روان باشند و در رشد روان شناختی فرد نقش موثری ایفا کنند.
آیا مکانیسم شوخ‌طبعی یک ساز و کار دفاعی ابتدایی است؟
خیر، مکانیسم‌های دفاعی ابتدایی مواردی نظیر سرکوب و انکار را در بر می‌گیرند. این در حالیست که شوخ طبعی یک مکانیسم دفاعی پخته است و اغلب در بزرگسالان سالم دیده می‌شود.
آیا استفاده از مکانیسم دفاعی شوخ طبعی هم می‌تواند آسیب رسان باشد؟
هر مکانیسم دفاعی اگر به طور مکرر و افراطی مورد استفاده قرار بگیرد یا افرادی که از آن استفاده می‌کنند انعطاف پذیری خود را از دست بدهند و به جای اینکه به سمت رشد و پیشرفت بروند، نشانه‌های روان رنجوری را بروز دهند آسیب رسان خواهند بود. مشاوره روانشناسی می‌تواند در زمینه استفاده صحیح از مکانیسم‌های دفاعی به شما کمک کند.