آریا بانو - ایسنا /نورهای درخشان در طبیعت محدود به کرم‌های شب‌تاب نمی‌شوند در مطاله‌ای جدید که ماه گذشته در نیچر منتشر شده است نور "بیوفلورسانس" صورتی رنگ در دو گونه‌ی خرگوش جهنده‌ی جنوب آفریقا کشف شد.
"بیوفلورسانس" به طور کلی فرآیندی است که در آن بخش‌هایی از یک ارگانیسم نورهایی با طول موج کوتاه و انرژی بالا را جذب می‌کنند و بعد از نگهداری میزانی از انرژی باقی آن را با طول موجی بلندتر و انرژی کمتر منتشر می‌کنند. مانند اشعه فرابنفش و نور آبی که جذب می‌شوند و نورهای قرمز، نارنجی، زرد و سبز منتشر می‌شوند.
این نورها در کرم‌های شب‌تاب، ماهی‌ها، خزندگان، دوزیستان و پرندگان دیده شده بود. همچنین سه گروه از پستانداران که شامل "سنجاب‌های پرنده بَر جدید"(New World flying squirrel)، صاریغ‌ها و پلاتی‌پوس‌ها می‌شود نیز این نور را منتشر می‌کنند. نکته‌ی قابل توجه این است که هر یک از این گونه‌ها در محیطی متفاوت در سه قاره‌ی مختلف زندگی می‌کنند و هیچ‌کدام از آن‌ها با دیگری ارتباط نزدیک ندارد.
اریک آر اولسون(Erik R. Olson) استاد دانشکده‌ی منابع طبیعی در نورثلند و نویسنده‌ی این مقاله می‌گوید: اضافه شدن این دو گونه‌ خرگوش جدید به این دسته نشان می‌دهد که ویژگی درخشندگی بیش از آن‌چه فکر می‌کردیم در گونه‌های پستانداران وجود دارد و من احساس می‌کنم این خرگوش‌ها آخرین پستاندارانی نیستند که با این ویژگی ما را شگفت‌زده می‌کنند.
اولسون همچنین در مطالعات مربوط به بیوفلورسانس در سنجاب‌های پرنده و پلاتی‌پوس‌ها شرکت داشت. در حقیقت گروه او در آوریل سال 2018 هنگامی که در حال بررسی سنجاب‌های پرنده و سایر پستانداران پرنده در موزه تاریخ طبیعی فیلد شیکاگو(Field Museum ) بودند برای اولین بار درخشش صورتی‌رنگ خرگوش جهنده را مشاهده کردند. یکی از گونه‌های سنجاب به نام سنجاب دم‌پولکی در رده‌ی برابری با خرگوش جهنده قرار دارد.
اولسون توضیح می‌دهد: ما در حال گشتن کشوها در تاریکی بودیم و یک سنجاب دم‌پولکی یافتیم که نوری منتشر نمی‌کرد اما به طور اتفاقی در کمد کناری که حاوی نزدیک‌ترین خویشاوندان این سنجاب بود بیوفلورسانس صورتی- نارنجی رنگی دیدیم که متعلق به خرگوش جهنده بود و این لحظه‌ی هیجان‌انگیزی بود. دیدن چنین چیزی برای اولین بار کنجکاوی ما را برانگیخت.
برای درک این درخشش صورتی رنگ اولسون و گروهش ویژگی‌های گسترده‌ی الگوها و مواد شیمیایی آن را تهیه کردند. آن‌ها نمونه‌هایی از 14 موزه که شامل هشت گونه‌ی خرگوش جهنده جنوب آفریقا از کشور آنگولا(Angola)و بوتسوانا(Botswana) و شش گونه خرگوش جهنده‌ی شرق آفریقا از کنیا( Kenya) بودند بررسی کردند.
هردوی این گونه‌ها از نظر اندازه و ویژگی‌های ظاهری به یکدیگر شباهت دارند اما از نظر ژنتیکی متفاوت هستند و برخلاف نامشان به دسته‌ی جوندگان مربوط می‌شوند و نه خرگوش‌ها.
این خرگوش‌های جهنده به کانگوروها شبیه هستند و پاهای جلویی کوتاه و پاهای عقبی قدرتمندی دارند و اندازه‌ی آن‌ها تقریبا مانند خرگوش است. آن‌ها همچنین گوش‌هایی بزرگ، چشم‌هایی درشت و دمی پشمی دارند که باعث می‌شود تعادل‌شان را حفظ کنند. هر دوی این گونه‌ها در شب به گردش می‌پردازند و گودال‌هایی در زمین حفر می‌کنند که در طول روز در آن‌ها می‌مانند.

اولسون و همکارانش از این گونه‌ها زیر نور ماوراء بنفش و نور مرئی عکسبرداری کردند. تحت نور ماوراء بنفش پشت و پهلوی آن‌ها به جز شکم می‌درخشید و رنگی نارنجی-صورتی نشان می‌داد.
آن‌ها همچنین از پنج خرگوش جهنده‌ زنده در باغ وحش هنری دورلی(Henry Doorly) و آکواریومی در اوماها(Omaha) در نبراسکا عکس گرفتند. خز این خرگوش‌ها در زیر نور ماورا بنفش می‌درخشید و الگوهای درخشش هر کدام با دیگری فرق داشت و شامل رنگ‌های قرمز، صورتی و نارنجی بود.
تصاویری از این حیوانات در حیات وحش نیز ثبت شده است. الکس فرود(Alex Frood) مستقل از مقاله‌ی منتشر شده در "نیچر" تصویری از خز صورتی درخشان این خرگوش‌ها در آوریل 2019 در بوتسوانا ثبت کرده است.
اولسون و گروهش علاوه بر تصویربرداری نوری از این خرگوش‌ها از روشی به نام کروماتوگرافی لایه‌نازک استفاده کردند تا مولکول‌هایی که مسئول ایجاد بیوفلورسانس هستند را تشخیص دهند. آن‌ها فهمیدند گونه‌های مختلفی از "پورفیرین" که نوعی مولکول طبیعی هستند و رنگدانه‌سازهای قوی هستند مسئول ایجاد این درخشش‌اند. این مولکول‌ها به دلیل داشتن ساختار حلقه‌ای به راحتی نور را جذب می‌کنند و الکترون‌ها را در پیوندهای پر انرژی برانگیخته می‌کنند و سپس هنگامی که الکترون به حالت پایه برمی‌گردند رنگ‌های روشن منتشر می‌کنند.
به گفته‌ی میکائلا کارلسون(Michaela Carlson)، استادیار شیمی در دانشگاه‌ نورثلند و یکی از نویسندگان این مقاله: دو پورفیرین مسئول این درخشش هستند. این دو در شرایط مختلف رنگ‌های زرد، قرمز و نارنجی منتشر می‌کنند و علت رنگ صورتی خرگوش‌های جهنده همین است.
چارچوبی که توسط اولسون و گروهش در این مطالعه استفاده شد می‌تواند به طور گسترده‌ برای همه‌ی پستانداران مورد استفاده قرار گیرد. اولسون معتقد است بیوفلورسانس در پستانداران بیشتری وجود دارد و برای فهمیدن آن دانشمندان باید روی این موضوع کار کنند.