بزرگنمايي:

آریا بانو-

بدن انسان از سیستمی تشکیل شده است که باعث می شود به پنج حس حیاتی دسترسی داشته باشد و اطلاعاتی را از طریق حس بینایی، بویایی، چشایی، شنوایی و لامسه انتقال دهد. همه ما با همین حواس زندگی می کنیم و کارهای مختلف را به انجام می رسانیم. در نتیجه اگر این سیستم در بدن ما به درستی کار نکند، دچار مشکل می شویم و آن سیستم هم چیزی نیست جز سیستم عصبی. سیستم عصبی شبکه ای پیچیده از فیبر ها و سلول های عصبی است که از مغز و نخاع در طول بدن کشیده شده اند و در طول هر کدام از ارگان ها و اعضای بدن وجود دارند و مسئول انتقال پیام ها به مغز هستند.

1. دو بخش اصلی سیستم عصبی

دو بخش اصلی به نام سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی پیرامونی وجود دارد. سیستم عصبی پیرامونی از دو زیر شاخه به نام سیستم عصبی سوماتیک و اتونومیک تشکیل شده است.

2. نورون ها، اکسون ها و دندریت ها

نورون ها، اکسون ها و دندریت ها همگی ساختار پایه هستند که در سیستم عصبی متوقف می شوند. واحد عملکردی اساسی سیستم عصبی، نورون یا عصب است. میلیون ها نورون در سیستم عصبی وجود دارند که بیشتر آن ها در مغز هستند.

نورون تشکیل شده از کابل های بلند می باشد که به نام های آکسون و دندریت شناخته می شوند. اکسون ها و دندریت ها همگی در کنار یکدیگر کابل هایی برای حمل پیام به مغز و نخاع هستند. اکسون ها، نورون و عصب در ارتباط با مغز فعالیت می کنند و اطلاعات را از محیط اطراف به بدن می رسانند.

3. انرژی مورد نیاز مغز

مغز در مقایسه با اندام های دیگر بدن ، نیاز به انرژی بیشتری دارد. مغز بیش از 20 درصد انرژی کلی بدن را استفاده می کند که بیشترین انرژی در طول مغز برای انتقال پالس های الکتریکی، هنگام خواب و بیداری استفاده می شود. مغز بی وقفه و به شکل خستگی ناپذیر در طول خواب هم فعالیت دارد.

4. هیچ دو مغزی شبیه هم نیستند ؛ حتی در افراد دو قلو

افراد دوقلو ژن های مشابهی دارند اما مغز آن ها با یکدیگر شبیه نیست، زیرا هر کدام فرایند یادگیری متفاوتی دارند. یادگیری، آناتومی و فیزیولوژی مغز را تغییر می دهد و در نتیجه هر کدام تجربه های اجتماعی متفاوتی را خواهند داشت و مغزشان نیز با یکدیگر متفاوت خواهد بود. هر فردی در جهان یک چیز متفاوت در مغز خود نسبت به سایر افراد دارد.

5. سرعت باورنکردنی اطلاعات در سیستم عصبی

اطلاعات در سیستم عصبی می توانند سرعتی برابر با 268 مایل در هر ساعت داشته باشند. عصب های موتور آلفا سیگنال ها را با سرعت شگفت انگیزی برابر با 268 مایل در ساعت یا 431 کیلومتر در ساعت انتقال می دهند که سریع ترین انتقال در بدن انسان است. دریافت کننده های نورونی در پوست، معمولاً کندترین نوع انتقال را دارند و سرعتشان برابر با یک و نیم کیلومتر در ساعت است.

6. تفسیر و فرایند سازی واکنش های غیر ارادی

رفلاکس ها و واکنش های خاصی هستند که کاملاً غیر ارادی می باشند و نیاز به تفکر ندارند. به عنوان مثال هنگامی که چیزی داغ را لمس می کنید، ناگهان دست خود را عقب می کشید. این یک واکنش غیر ارادی است. این واکنش ها توسط جرقه های رفلاکسی کنترل می شوند و مغز در این مسیر هیچ دخالت خاصی ندارد.

7. تقسیم سلول های عصبی

سلول های عصبی تحت فرایند تقسیم سلولی قرار نمی گیرند و ظرفیت رشد و ترمیم هم ندارند. آسیب عصبی معمولا برگشت ناپذیر است و عملکرد خود را از دست می دهد. البته جدیدا محققان ساقه های سلولی عصبی را کشف کرده اند که قدرت بازسازی و ترمیم دارند.

8. افزایش سن مغز و نورون ها

همزمان که سن مغز افزایش پیدا می کند، نورون ها و عصب ها را از دست می دهد اما می تواند اتصالات جدیدی بین عصب های باقیمانده ایجاد کند. در سن 20 سالگی تعداد نورون ها شروع به کمتر شدن می کند. در سن 75 سالگی تقریباً یک دهم از عصب ها می میرند. البته به این معنا نیست که شما 10 درصد از هوش خود را از دست داده اید، بلکه عصب ها و نورون های باقی مانده اتصالات جدیدی را به یکدیگر شکل می دهند.

9. چین و چروک مغز

دلیل این که مغز ما چروک به نظر می رسد و شکلی شبیه به گردو دارد، این است که قشر سفید مغز، بلوغ بسیار سریعی در قسمت خارجی و بیرونی مغز دارد.

10. پالس های الکتریکی

پالس های الکتریکی همان مواد شیمیایی هستند جریان الکتریسیته از یک نقطه به نقطه دیگر برای حرکت دادن الکترون ها انتقال داده می شود. پالس های الکتریکی که در طول نورون ها و سلول های عصبی حرکت می کنند، توسط مواد شیمیایی ریز در جریان هستند.

11. یون های ضروری برای سیستم عصبی

یون های پتاسیم و سدیم برای عملکرد صحیح سیستم عصبی ضروری هستند. اطلاعات مربوط و انتقال آن ها از طریق عصب ها یا همان پالس های الکتریکی جزء عملکرد های ضروری بدن محسوب می شوند . مواد شیمیایی در بدن که از طریق پالس های الکتریکی شارژ می شوند را یون می گویند. یون های اصلی در سیستم عصبی سدیم، پتاسیم، کلسیم و کلرید است.

12. جمع شدن مغز با افزایش سن

نورون ها و عصب ها در رحم مادر تقریباً در هر دقیقه، 250 هزار سیگنال را در مغز کودک تولید می کنند. مغز یک نوزاد تازه متولد شده سه برابر سایز بدن او است که تا سال اول زندگی، هم همین گونه خواهد بود اما در جوانان هر سال یک گرم از وزن مغز کاسته می شود.

13. ناتوانی سیستم عصبی درترمیم خود

سیستم عصبی بر عکس استخوان ها که خودشان را بهبود می بخشند، در بازسازی و ترمیم خودش ناتوان است. البته همانطور که گفتیم ساقه های سلولی یافت شده اند که شاید توانایی و قدرت بازسازی و رشد دوباره خودشان را داشته باشند.

14. تنظیم دمای بدن توسط هیپوتالاموس

هیپوتالاموس بخش کوچکی از مغز است که دمای بدن را تنظیم می کند. زمانی که بدن به شدت سرد می شود، سیگنال هایی به مغز ارسال می گردد که به گرم نگه داشتن بدن و حفظ دمای آن کمک می کند .

15. وزن مغز انسان

مغز انسان تقریباً 1.4 کیلوگرم یا 1336 گرم وزن دارد. بعد از 8000 کالبد شکافی از زنان و مردان مختلف، بالاخره به این نتیجه رسیدند که مغز مردان تقریباً 1336 گرم و مغز خانم ها تقریباً 1398 گرم می باشد. با افزایش سن ، وزن مغز در مردان حدود 2.7 گرم و در خانم ها حدود 2.2 گرم به صورت سالانه کاهش می یابد.

16. تفاوت ترکیبات داخل مغز در جنسیت های مختلف

مغز آقایان قشر خاکستری بزرگتری دارد اما قشر سفید در مغز خانم ها بیشتر است. قشر خاکستری از سلول های عصبی کلی تشکیل شده است اما قشر سفید از اتصالات عصبی تشکیل شده اند. آقایان تقریباً 6 و نیم برابر توده قشر خاکستری بیشتری نسبت به خانم ها دارند. خانم ها تقریباً 10 برابر قشر سفید بیشتری نسبت به مردان دارند. قشر خاکستری فرایند انتقال اطلاعات را در مرکز مغز به انجام می رساند. قشر سفید به اتصالات بین اطلاعات مربوط می شود.

17. عصب های بینایی و دیدن تصاویر

عصب بینایی اطلاعات را از چشم به مغز می رساند. عصب بینایی در طول چشم باعث انتقال سیگنال به ناحیه چپ مغز می شود. این سیگنال ها به سمت راست مغز انتقال پیدا می کنند و در کنار یکدیگر باعث ایجاد تصویر می شوند و بینایی را به وجود می آورند.

18. کار یاخته گلیال یا بافت عصبی

یاخته گلیال یا بافت عصبی به نورون ها در انتقال سیگنال و نگهداری از آن ها کمک می کند این سلول ها به ایجاد سلول های مربوط به پوشش عصب ها و فیبر های عصبی کمک می کند. از منحرف شدن پالس های الکتریکی جلوگیری می کند و راهی موثر و سریع را برای انتقال سیگنال ها به وجود می آورد.

19. نورون هایی مخصوص تقلید

دانشمندان گروهی از سلول های عصبی را پیدا کرده اند که باعث تقلید فعالیت دیگر انسان ها یا دیگر حیوانات می شود که به این نورون ها، نورون های آینه ای می گویند. نورون های آینه ای مسئول خنده یا خمیازه هستند و همانطور که می دانید، این دو رفتار کاملا شیوع دارند.

20. عملکرد های مختلف نورون ها

نورون ها انواع و شکل های مختلفی دارند و عملکرد های متفاوتی انجام می دهند. نورون هایی که اطلاعات را از محیط اطراف جمع آوری می کنند، به نورون های دریافت کننده معروف هستند. آنهایی که سیگنال ها را به سیستم عصبی می رسانند، نورون های حسی هستند.

21. عملکرد مهم سیستم عصبی غیر ارادی

سیستم عصبی غیر ارادی یک ویژگی بسیار اعجاب انگیز دارد که در موارد اورژانسی و شرایط استرس زا فعالیت می کنند و سیگنال هایی را برای جنگ یا فرار ارسال می کنند؛ البته در شرایط طبیعی مثل استراحت و گوارش هم فعال می شوند.

22. سیاتیک ، بزرگترین و طولانی ترین عصب بدن

عصب سیاتیک از نخاع تا انگشت پا ادامه دارد و فیبر های آن به هم متصل هستند. در بعضی از افراد یا در دوران بارداری، این عصب کمی جمع می شود که علت آن هم وزن کودک درون رحم مادر یا دیسک کمر و مشکلات این چنینی است. این عصب ها می تواند عامل ایجاد درد در قسمت پایین کمر تا انگشت پا باشند.

23. 43 جفت عصب در سیستم عصبی پیرامونی

به طور کل 43 جفت عصب در سیستم عصبی پیرامونی وجود دارد. از این 43 عصب، 12 جفت آن مستقیماً به مغز متصل هستند و 31 جفت آن به نخاع وصل می شوند.

24. انتهای عصب شبیه به یک دریافت کننده عمل می کند

نورون های دریافت کننده در انتهای عصب قرار می گیرند و سیگنال ها را از محیط دریافت می کنند. انتهای عصب در نوک انگشتان باعث انجام واکنش های خاص مثل عقب کشیدن دست حین نزدیک شدن به یک جسم داغ می شود. این عصب ها در کسری از ثانیه باعث ایجاد واکنش می شوند.

25. آسیب استرس به مغز

استرس ، عملکرد مغز را برای به کار انداختن حافظه ضعیف می کند. استرس یکی از عوامل بسیار موثر است که ساختار مغز را به هم می ریزد و برای کودک در حال رشد بسیار مخرب است. البته همه استرس ها با یکدیگر برابر نیستند. انواع خاصی از استرس ها هستند که به آن ها استرس های سمی گفته می شود که فعالیت مغز را ضعیف می کند و رشد طبیعی آن را به هم می ریزد. استرس سمی معمولاً زمانی اتفاق می افتد که هیچ کدام از پدر، مادر یا راهنمایی، نزدیک به کودک نباشد و آن دو دچار ترس و اضطراب شوند.

26. تاثیر کنجکاوی در مغز

مطالعات نشان می دهد که کنجکاو بودن، تعداد اتصالات مغزی را بین سلول ها افزایش می دهد. کنجکاو بودن یک جزء حیاتی از عملکرد ذهن محسوب می شود. کنجکاوی یک نقش بیولوژیکی، مکانیسم یا یک پایه عصبی است که به طور مستقل راجع به آن صحبت می شود. همچنین یک انگیزه بخش ضروری برای یادگیری، تصمیم گیری و ساختار مغز محسوب می شود و برای رشد مغزی سالم ضروری است.

27. الکترو انسفالوگرام ، نمایشگر فعالیت های الکتریکی مغز

الکترو انسفالوگرام به پزشکان اجازه می دهد که فعالیت امواج مغزی را مشاهده کنند و در واقع یک نمایشگر از فعالیت الکتریکی در سطح مغز است. این الگوی امواجی به پزشکان اجازه می دهد که الگوهای مغزی را در فرکانس های مختلف مشاهده کنند.

28. سر درد در بیرون مغز رخ میدهد نه داخل مغز

همه انواع سردرد ها در عصب ها، رگ های خونی و ماهیچه هایی اتفاق می افتند که پوست سر و گردن را پوشش می دهند. گاهی اوقات این ماهیچه ها و رگ های خونی برآمده، فشرده یا تحت تغییرات دیگر قرار می گیرند و فشار زیادی به آن ها وارد می شود. در نتیجه پیام درد را به مغز ارسال می کنند و باعث ایجاد حس سردرد خواهند شد.

29. تغییر ساختار مغز

ساختار مغز استاتیک و ثابت نیست و با دریافت اطلاعات جدید تغییر پیدا می کند. ساختار و چگالی مغز نوزاد به طور قابل توجهی با مغز نوجوان و جوان متفاوت است. فرایند یادگیری و افزایش اتصالات عصبی جدید در مغز باعث ایجاد چنین تغییراتی می شود. هرچقدر که میزان و حجم یادگیری بیشتر باشد، اتصالات الکتریکی تولید شده در مغز بیشتر است. این اتصالات به افزایش حافظه کمک می کند و مغز و حافظه را تقویت می کند و با تمرین نیز وضعیت بهبود پیدا خواهد کرد.

30. اتصالاتی شبیه تار عنکبوت در مغز

اتصالات بین نورون ها در مغز ، شبکه ای را ایجاد می کند که شبیه به تار عنکبوت هستند. تعداد کلی نورون ها و عصب ها در مغز انسان تقریباً شبیه به یک فضای پر از ستاره به نظر می رسد. اتصالات کلی بین آن ها شبیه به تار عنکبوت نیز هست.

31. سه هزار سال برای شمردن عصب های مغز

مغز انسان تقریباً 100 میلیارد نورون دارد و شمردن آن ها حدودا سه هزار سال طول می کشد. شاید در رویا، صحبت، خنده، فکر، دیدن، و حرکت کردن، مواد شیمیایی ریز و پالس های الکتریکی بین نورون ها حرکت کند.

32. اندازه استفاده ما از مغزمان

انسان ها فقط از 10 درصد مغز خود استفاده می کنند. هیچ کس ظرفیت کلی مغز را نمی داند و دانشمندان باور دارند که انسان ها 10 درصد از ظرفیت مغز خود را استفاده می کنند.

33. آب موجود در مغز

تقریبا 85 درصد مغز انسان از آب تشکیل شده است یعنی مغز انسان 85 درصد از آب است. آب بیشتر از دو سوم وزن بدن انسان را تشکیل داده است. مغز 60 درصد چربی دارد و گلوکز می سوزاند.

34. سرعت انتقال آکسون در هر سلول

سرعت انتقال آکسون در یک سلول عصبی تقریباً 2500 در هر ثانیه است. جالب است بدانید که آکسون ها می توانند در هر ثانیه، 2500 سیگنال را انتقال دهند. سیگنال های انتقال یافته از طریق پیام رسان های شیمیایی انجام می شوند و بخش های مختلف مدار عصبی را دچار تغییر می کند.

35. کنترل مغز متفاوت از تصور ماست

سمت چپ مغز ، سمت راست بدن را کنترل می کند و سمت راست مغز، سمت چپ بدن را کنترل می کند. بعضی از مردم در گذشته بر این عقیده بودند که افراد چپ مغز فعال تر و باهوش تر از افراد راست مغز هستند و خلاقیت و طبع هنری بالا تری دارند. افراد راست مغز معمولاً منطقی تر فکر می کنند. البته همه چیز به این سادگی که ما فکر می کنیم نیست و نمی توان این نظرات را با قطعیت بیان کرد. 

36. نخاع و حفظ 10 میلیون نورون

طول نخاع تقریباً 48 سانتی متر است اما می تواند بیش از 10 میلیون نورون را نگه دارد. نخاع و مغز به صورت مستقل کار می کنند. بعضی از واکنش ها توسط نخاع به تنهایی انجام می شود که بیش از 10 میلیون عصب را در خودش نگه می دارد. شاخه های عصبی که از نخاع بیرون آمده اند ، به عصب های نخاعی معروف هستند.

37. فقط بخش کوچکی از مغز فعال است

بیش از 100 میلیارد سلول در مغز وجود دارد. مغز یک اختاپوس فقط نزدیک به 300 میلیون نورون و عصب دارد. اگرچه فقط 4 درصد این سلول ها فعال هستند و درگیر پالس های الکتریکی و انتقال سیگنال می باشند . باقی سلول ها در حالت استراحت قرار می گیرند.

38. بیش از 100 میلیارد نورون در مغز

تعداد سلول ها در مغز انسان بیشتر از تعداد کل انسان ها در سیاره زمین است. تعداد سلول های عصبی یا نورون ها در مغز انسان بیشتر از 100 میلیارد است. در حالی که جمعیت کل جهان تا آوریل سال 2019، برابر با 7.7 میلیارد بود.

39. سرعت و دقت نورون ها

نورون ها به سرعت و با دقت ، پیام نهایی را به عنوان امواج الکتروشیمیایی در طول آکسون ها و دیگر سلول ها می فرستند. به طور کل دو نورون به نام نورون حسی و نورون حرکتی وجود دارد.

40. ارسال سیگنال توسط نورون ها

نورون های حسی ، نور ، لامسه و صدا را به سیگنال های عصبی تبدیل می کنند و آن را به مغز ارسال می کنند و بدن می تواند آن ها را بهتر بفهمد و واکنش نشان دهد. بیشتر نورون های حرکتی سیگنال های عصبی را برای فعال کردن ماهیچه ها ارسال می کنند.

41. سرعت انتقال پیام عصبی در مغز 100 متر در ثانیه است

42. رشته ای که روی سیستم های عصبی مطالعه می کنند را علم عصب شناسی یا نورولوژی می گویند. نورولوژی یا عصب شناسی یک شاخه ای از پزشکی و درمان است و به پزشکان و جراحان آن، نورولوژیست می گویند.

43. آسیب عصب ها

عصب ها در بدن، مستعد آسیب فیزیکی و آسیب از طریق بیماری ها هستند. آسیب های عصبی عامل ایجاد درد ، از دست دادن احساس یا کنترل عضلات هستند.