آریا بانو - ایسنا /در اواخر سال 98 و همزمان با شیوع گسترده کرونا ویروس در ایران، توصیه‌های مختلفی مبنی بر اجرای اقدامات پیشگیرانه از ابتلاء به بیماری کووید19 در محیط‌های عمومی و شغلی رواج یافت. در ابتدا تمرکز بیشتر بر پیشگیری از راه انتقال تماسی(و لمسی) با سطوح و افراد بود ولی با تکمیل مطالعات مختلف، نقش راه انتقال هوابرد (آئروسل) در ابتلاء به بیماری، بیشتر نمایان شد به طوری که هم اکنون در بین محققان مختلف، مهمترین راه انتقال ویروس، راه هوابرد شناخته شده لذا امروزه اهمیت استفاده از ماسک تنفسی و بهداشت تنفسی بر همگام کاملا مشخص شده است.
در همان ابتدا برای اجرای این اقدام کنترلی، نه تنها در بین مراجع معتبر جهانی (در برخی موارد) نظرات یکسان و پایداری وجود نداشت، بلکه بعضاً در بین عموم مردم، کارکنان و حتی کارشناسان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای؛ سوالات و رفتارهای اشتباهی در خصوص انتخاب و استفاده از ماسک های تنفسی وجود داشت. در همین راستا گروه بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار، دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از طریق انتشار فایل تصویری(کلیپ)و الکترونیکی(PDF) با عنوان "پاسخ به پرسش‌های پرتکرار در خصوص استفاده از ماسک‌های تنفسی برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری کووید19(کروناویروس)"گامی مهم در جهت افزایش اطلاعات و رفع ابهامات داشته اند که در طول یک سال اخیر، شش مرتبه ویرایش و به‌روز رسانی شده است.
تعدادی از این سوالات به همراه پاسخ‌های آنها که مربوط به آخرین ویرایش این فایل، -منتشر شده در اسفندماه- در ادامه آمده است:
*چه کسانی باید برای حفاظت در برابرویروس کرونا از ماسک تنفسی استفاده کنند؟
پاسخ: مطابق توصیۀ سازمان بهداشت جهانی (WHO)t افراد زیر باید از ماسک تنفسی استفاده کنند:
-کارکنان خدمات بهداشتی درمانی و افرادی که همراه بیمار هستند یا از بیمار مراقبت میکنند؛
-افرادی که بیمارند یا علائم بیماری نظیر تب، سرفه یا عطسه را دارند.
*آیا افراد عادی و عموم مردم هم باید از ماسک تنفسی استفاده کنند؟
پاسخ: بررسیها نشان داده است حدود 40 درصد از مبتلایان به بیماری کرونا هیچگونه علامت تنفسی ندارند و از طرفی در اوایل ابتلا به بیماری نیز افراد مبتلا معمولا بدون علامت هستند، بنابراین در اثر قطرات تنفسی که در اثر صحبت کردن، سرفه و عطسه به اطراف منتشر می‌شود، می‌توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند. بررسی‌ها نشان داده است در اثر صحبت کردن حدود 10000، سرفه 30000 و عطسه حدود 40000 قطره، که ممکن است حاوی ویروس باشند به اطراف منتشر می‌شوند. با توجه به موارد فوق برای جلوگیری از انتشار قطرات تنفسی، لازم است همه مردم به ویژه در فضاهای سرپوشیده مثل اتوبوس، مترو، فروشگاه‌ها و جاهایی که امکان رعایت فاصله حداقل دو متری وجود ندارد، ماسک بزنند. استفاده از ماسک برای فرد بیمار و ناقل بیماری اهمیت بیشتری دارد لکن از آنجایی که در مورد بیماری کووید19، افراد ناقل ممکن است بدون علامت باشند، استفاده از ماسک برای همه افراد در شرایطی که رعایت فاصله اجتماعی امکان پذیر نیست و فضا فاقد تهویه کافی است در کاهش انتشار قطرات تنفسی و سرایت بیماری اهمیت زیادی دارد.

تاثیر استفاده از ماسک بر احتمال سرایت بیماری در اثر انتشار قطرات تنفسی *ماسک مناسب برای حفاظت در برابر کروناویروس چیست؟
پاسخ: در حال حاضر، حداقل ماسکی که برای حفاظت در برابر ویروس‌ها توصیه شده در استاندارد آمریکایی ماسک N95 است. حرف “N” بدین معنی است که این فیلتر برای ذرات روغنی حفاظتی فراهم نمی‌کند(Not Oil Resistant.) به عبارت دیگر، چون چربی و روغن ویروس‌ها کم است، این ماسک‌ها به شرط استفادۀ صحیح، حفاظت مناسبی در برابر ویروس کرونا دارند .
-عدد 95نیز بدین معناست که این ماسک قادر است دستکم 95 درصد ذرات با اندازۀ 0/3 میکرون را حذف کند. البته ماسک‌های با درجۀ حفاظتی بالاتر مثل N99 و N100 و نیز ماسک‌های سریR (R95-R99-R100 )و P(P95-P99-P100) کارایی حذف بالاتری دارند؛ ولی هزینۀبیشتری داشته و دسترسی به آنها هم مشکل است.
-در استانداردهای اروپایی (EN) معادل ماسک N95 ،FFP2 است که دستکم 94 درصد ذرات معلق را حذف میکند. بنابراین کارایی ماسک N95وFFP2 تقریباً مشابه است و ماسک FFP2نیز برای حفاظت در برابر کرونا مناسب است.
توجه: این ماسک روی صورت کودکان و افرادی که ریش دارند، منطبق نمی‌شود و حفاظت کافی فراهم نمی‌کند.
*آیا با توجه به اینکه اندازۀ ویروس کرونا 69 تا 140 نانومتر (میانگین 125 نانومتر) گزارش شده است، ماسک‌های N95و FFP2، قادر به حذف آنها هستند؟
پاسخ: ماسک‌های N95 و FFP2 بر اساس اندازۀ ذره 300 نانومتر یا 0/3 میکرون طبقه‌بندی می‌شوند؛ چون این اندازه بیشترین نفوذ را دارد؛ ولی این بدین معنی نیست که این ماسک‌ها ذرات کوچکتراز 0/3 میکرون را حذف نمی‌کنند.
برخی تحقیقات نشان داده این است که این ماسک‌ها حتی اندازۀ 0/007 میکرون (7 نانومتر) را هم به میزان 96 درصد فیلتر می‌کنند که کوچک‌تر از اندازۀ ویروس کروناست.
*چه تفاوتی بین ماسک N95 با ماسک جراحی وجود دارد؟
پاسخ: در زبان انگلیسی، دو کلمۀ Respiratorو Maskوجود دارد که در زبان فارسی هر دو، ماسک ترجمه میشوند. ماسکهای N95،به عنوان Respirator،ولی ماسک جراحی با عنوان Maskشناخته می‌شود.

مقایسه ماسک N95 و ماسک جراحی *آیا میتوان به جای ماسک‌های N95/FFP2 از ماسکهای جراحی به منظور حفاظت در برابر ویروسها استفاده کرد؟
پاسخ: ماسک های جراحی به منظور استفاده به عنوان ماسک‌های ذرات (و ویروسها) طراحی نشده‌اند و قادر به تأمین حفاظت کافی، همانند ماسک های N95 نیستند. با این حال، این ماسک برای حفاظت در برابر ترشحات ناشی از عطسه، سرفه و نیز برای بیمارانی که این علائم را دارند، مناسب است.
ماسک‌های جراحی به طور اثربخش، ذرات کوچک موجود در هوا را فیلتر نکرده و از نشتی ناشی از لبه های ماسک، هنگام نفس کشیدن کاربران جلوگیری نمی کند.
ماسک‌های جراحی، به عنوان آخرین گزینه، برای کارکنان بهداشتی درمانی‌ای که در مواجهه با بیماران هستند و به هر دلیل به ماسک های N95(FFP2) دسترسی ندارد، استفاده می‌شود.
*منظور از ماسک‌های فیلتردار یا سوپاپدار چیست؟
پاسخ: عموم مردم، به اشتباه ماسک‌های سوپاپ‌دار را ماسک فیلتردار می‌نامند و بعضاً تصور می‌کنند که سوپاپ همان فیلتر است. سوپاپ در واقع شیر بازدمی است که هنگام دم بسته و هنگام بازدم باز می‌شود. کار سوپاپ در واقع خروج راحت‌تر هوای بازدمی است که سبب تجمع کمتر هوای بازدمی و رطوبت در هوای ناحیه تنفسی کاربر می‌شود.
-اگر از ماسک‌های سوپاپ‌دار استفاده می‌کنید، همیشه دقت کنید که لایه ژلاتینی یا لاستیکی سوپاپ سالم باشد و به اصطلاح سالم مانده باشد.
-در صورت نقص سوپاپ، آلودگی بدون عبور از فیلتر ماسک وارد ناحیه تنفسی فرد شده و سلامت او را در معرض خطر قرار می دهد.

ماسک سوپاپ دار ویرایش هفتم فایل پاسخ به پرسش‌های پرتکرار در خصوص استفاده از ماسک‌های تنفسی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید 19 (کروناویروس) در اسفند 1399 منتشر شد که در آن دکتر مهدی جهانگیری، عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت حرفهای و ایمنی کار دانشکدۀ بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شیراز به پرسشهای پرتکرار در خصوص استفاده از ماسکهای تنفسی برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری کووید19 (کروناویروس) پاسخ گفته است.