بزرگنمايي:
آریا بانو-
«قدرت الله احمدیان» در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به آخرین تحولات پیرامون برجام و اظهار نظرهای برخی از مقامات آمریکایی و غربی درباره این توافق افزود: همانطور که تقریباً به شکل واضحی، هم ایالات متحده و هم ایران اعلام کردند، هر دو طرف به شکلی حل موضوع را به اتخاذ رفتارهایی به تعبیر طرفین «مناسب» از طرف مقابل مشروط کرده‌اند.
وی افزود: ایالات متحده بازگشت به برجام را با عمل ایران به تعهداتش مطابق با برجام و راستی‌آزمایی این موضوع منوط کرده است. البته آمریکایی‌ها گاهی هم به شکلی مبهم مواردی فراتر از برجام را مطرح کرده‌اند ولی مساله اصلی برای آنها همین است و آنها می‌خواهند که ایران به برجام برگردد.
استاد روابط بین الملل دانشگاه رازی کرمانشاه اضافه کرد: از طرف دیگر، ایران هم از ایالات متحده می‌خواهد که به برجام برگردد و تحریم‌ها را نه روی کاغذ بلکه در عمل بردارد و جمهوری اسلامی به شکلی بازگشت به تعهدات را مشروط به عملی شدن رفع تحریم‌ها از ناحیه آمریکا و راستی‌آزمایی این موضوع کرده است.
احمدیان با اشاره به اینکه هم برداشته شدن تحریم‌ها از ناحیه آمریکا و هم عمل به تعهدات برجامی از سوی ایران به راستی آزمایی و تایید و تصدیق آن موکول شده است، خاطرنشان کرد: این مسئله موضوع را بسیار پیچیده می‌کند زیرا تایید راستی آزمایی از ناحیه طرفین، زمان‌بر و چالش‌زا خواهد بود و باید ببینیم در آینده طرفین چگونه این مساله را مدیریت خواهند کرد.
وی گفت: فهم و برداشت من این است که آمریکا به این سادگی‌ها از تحریم‌هایی که ترامپ ظالمانه علیه ایران اعمال کرده، صرف نظر نخواهد کرد زیرا بازیگران در عرصه دیپلماسی و روابط بین الملل، تابع عقلانیت مبتنی بر محاسبه سود و زیان هستند و می‌خواهند با کمترین هزینه، بالاترین امتیاز را بگیرند.
این تحلیلگر ارشد مسائل بین المللی، سیاست فشار حداکثری دوران دونالد ترامپ را یادآور شد و ادامه داد: آمریکا سعی خواهد کرد که از آنچه «دستاوردهای دیپلماسی ترامپ برای جمهوری اسلامی» نامیده شده، برای اعمال فشار و گرفتن امتیازات بیشتر از ایران بهره ببرد.
احمدیان، اقدام دولت و مجلس در فاصله‌گیری از برجام را تایید و آنرا اقدامی منطقی ارزیابی کرد و افزود: جمهوری اسلامی بعد از انتخابات آمریکا تا الان به شکل صحیح و منطقی عقب نشینی از برجام را تشدید کرده است. مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی در مورد «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» هم اگر بر حسب یک استراتژی آگاهانه و عقلانی اتخاذ شده باشد که به نظر اینگونه است، کاملا مثبت و راهگشاست و این سبک فاصله‌گیری از برجام، ظرفیت‌های چانه‌زنی ایران را در گفت و گوهای آینده بالا می‌برد.
وی گفت: ایران در حقیقت به شکل مناسب و معقول و منطقی، فاصله‌گیری از برجام را بیشتر کرد تا اگر قرار باشد آمریکا «دستاوردهای دیپلماسی ترامپ» را ادامه دهد، جمهوری اسلامی هم از برجام بیشتر فاصله بگیرد. انتقال این پیام در دیپلماسی بسیار مهم است و ظرفیت‌های تهران را برای چانه زنی بالا خواهد برد.
این کارشناس ارشد مسائل بین الملل افزود: در زمان اجرای برجام، سطح غنی‌سازی ایران زیر چهار تا پنج درصد بوده امان الان غنی‌سازی 20 درصد انجام می‌شود و مباحثی هم در خصوص تولید فلز اورانیوم و تعلیق اجرای پروتکل الحاقی مطرح است که این موارد ظرفیت‌های ایران را در دیپلماسی مرتبط با برجام بالا خواهد برد.
احمدیان با بیان اینکه آمریکا در عوض انجام کارهای ساده از جانب ایران تحریم‌ها را برنخواهد داشت، تصریح کرد: اگر ما مسئله را حساب شده، آگاهانه و مدیریت شده تشدید کنیم، آن وقت آمریکا ناچار خواهد بود که امتیازات بیشتری به ایران بدهد و به گفت و گو با ایران و بازگشت به برجام بیشتر توجه کند.
به گفته این استاد دانشگاه در کوتاه‌مدت، این منازعه در قالب «مارپیچ بحران» تشدید و متصاعد خواهد شد تا اینکه طرفین در نقطه‌ای به نوعی «بن بست آزاردهنده» برسند و این همان «لحظه» است که می‌توان به گفت و گو و حل واقعی مشکلات امیدوار بود.
وی اضافه کرد: اگر ایران فاصله گیری از برجام را بعد از انتخابات آمریکا انجام نمی‌داد، الان دستش در دیپلماسی مقدار زیادی خالی بود ولی این فاصله گیری پس از برجام دست جمهوری اسلامی ایران را در دیپلماسی مربوط به برجام پر کرده و احتمالا می‌تواند با برداشتن گام‌های آگاهانه و منطقی جدید در کاهش تعهدات بر اساس مصوبه اخیر مجلس، اروپایی‌ها و آمریکایی ها را مقداری وادار به عقب نشینی کند.
احمدیان، پیچیده شدن موضوع برجام تحت تاثیر متغیرهای موثر بر این موضوع در سطح نظام بین الملل را یادآور شد و گفت: به نظر می‌رسد در یک افق طولانی‌تر باید منتظر باشیم و ببینیم آمریکا به چه صورت، در چه سطحی و چه نوع تحریم‌هایی را برخواهد داشت؛ اینها مسائلی است که بر نوع واکنش جمهوری اسلامی تاثیر می‌گذارد.
وی با بیان اینکه از نظر منطقی، راهی جز مذاکره پیش روی غرب وجود ندارد، خاطرنشان کرد: ایران و آمریکا یا باید از طریق گفت و گو مساله را حل کنند یا اینکه رویارویی نظامی را بپذیرند که قطعا به خاطر هزینه‌هایی که رویارویی نظامی برای همه بازیگران منطقه ای و بین المللی دارد، گزینه دیپلماسی و گفت و گو را انتخاب خواهند کرد.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی گفت: بحران‌های بین المللی سه وضعیت دارند؛ یا حل می شوند و به سازش و توافق جدی و واقعی منجر می شوند؛ یا حل نمی‌شوند و به یک تنش و رویارویی حتی نظامی منجر می‌شوند و یا کج‌دار و مریز تداوم پیدا می‌کنند و ما تاکنون وضعیت کج‌دار و مریز را داشته‌ایم.
ایران و آمریکا در مسیر «بن‌بست آزاردهنده»
احمدیان، نظریه «بن بست آزاردهنده» ویلیام زارتمن را یادآور شد و افزود: به تعبیر نظریه زارتمن، ممکن است ما با آمریکا به «بن بست آزاردهنده» رسیده باشیم که طرفین احساس کنند دیگر تنش‌ها و مشکلات کافیست و سود و زیانی در این مواجهه وجود ندارد و نگرانی طرفین از گسترش بحران به سمت تبدیل شدن به یک فاجعه از جنبه‌های مختلف اقتصادی یا امنیتی یا نظامی، طرفین را وادار کند که بالاخره به سمت گفت‌وگو بروند و از بروز فاجعه جلوگیری کنند.
وی گفت: ایران، آمریکا و کشورهای منطقه می‌دانند که بهترین مسیر برای حل بحران ساختگی مربوط به ایران، گفت وگوست و هر اقدام دیگری برای بازیگران منطقه‌ای و بین المللی بسیار پرهزینه خواهد بود.
عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه با بیان اینکه در کوتاه‌مدت، این تنش‌ها کج‌دار و مریز ادامه پیدا می کند، افزود: در میان‌مدت، قاعدتا باید به یک مصالحه‌ای برسیم و توافقی حاصل شود.
احمدیان، پیوند دادن مسائل هسته‌ای به مسائل موشکی و سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی از سوی غرب را عامل پیچیده‌تر شدن مساله دانست و گفت: جمهوری اسلامی مایل است که مسئله هسته ای را جدا از مسائل منطقه‌ای حل کند و اساسا درباره مسائل موشکی هم گفت و گویی اتفاق نیفتاد. لذا ممکن است با یک پروتکلی، برجام احیا شود و در یک فضای دیگری در ارتباط با مسائل منطقه ای، بین ایران و کشورهای منطقه گفت و گوهایی با حضور قدرت‌های بزرگ انجام شود و به هر جهت این مسائل به جای مناسبی برسد.
آمریکا و متحدانش راهی جز گفت‌وگو با ایران ندارند
وی با بیان اینکه مسیری غیر از دیپلماسی پیش‌روی کشورهای منطقه، ایران و قدرت‌های بزرگ نیست، تصریح کرد: در ارتباط با اروپا، مسئله پیچیده‌تر است و اروپایی‌ها که در دوره ترامپ خواهان بازگشت آمریکا به برجام بودند، الان نگران بازگشت سریع بایدن به برجام هستند و در حال تکاپو برای جلوگیری از این اتفاق هستند و سعی دارند ورود آمریکا به برجام را مشروط کنند.
این تحلیلگر مسائل بین الملل درباره تاثیرگذاری عربستان، رژیم صهیونیستی و دیگر متحدان آمریکا در منطقه بر نحوه بازگشت ایالات متحده به برجام گفت: از نظر متحدان آمریکا، بازگشت بدون قیدوشرط بایدن به برجام به منافع آنها آسیب می‌زند؛ بنابراین اسرائیل، عربستان و کشورهای اروپایی مثل فرانسه این کار را مناسب قلمداد نمی‌کنند و مایل هستند که وضعیت جدیدی را به وجود بیاورند و برجام جدیدی نوشته شود که مسائل هسته‌ای، منطقه ای و موشکی را شامل شود.
احمدیان با بیان اینکه طبیعتاً این رویکرد اروپا و مکرون موضوعات را بسیار پیچیده‌تر خواهد کرد، افزود: جمهوری اسلامی به صراحت اعلام کرده که حاضر به پیوند زدن مسائل منطقه ای و موشکی به برجام نیست. ممکن است ایران گفت و گو پیرامون مسائل منطقه ای را بپذیرد ولی گفت و گو پیرامون مسائل موشکی خط قرمز ایران ست مگر اینکه در سطح منطقه ای، کشورهای منطقه مثل اسرائیل هم قابلیت‌های نظامی خود را در معرض گفت و گو قرار دهند.
وی گفت: در مجموع، اگر بخش‌های مختلف این پازل را نگاه کنیم، پیچیدگی‌هایی که پیش از برجام در حوزه مسائل هسته‌ای ایران بود، همچنان وجود دارد؛ یعنی مشکلات قبلی هست و مشکلات جدیدتری هم در حال بروز و ظهور هستند ولی در نهایت، آمریکایی‌ها، اروپایی ها و متحدان منطقه‌ای آنها راه دیگری غیر از استفاده از دیپلماسی و گفت وگو برای حل مشکلات با ایران ندارند.