بزرگنمايي:

آریا بانو - حامی هنر زندگی / آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که والدین باید به فرزندان خود آموزش دهند؛ چرا که اگر فرزند شما بیاموزد که به درستی تصمیم بگیرد در آینده راحت‌تر مسیر استقلال از خانواده را طی خواهد کرد و به انتخاب‌های بهتری نیز خواهد رسید. از آنجایی که موفقیت به انتخاب‌های درست بستگی دارد، می‌توان گفت میزان موفقیت در بزرگسالی تا حد زیادی با میزان مهارت تصمیم‌گیری آموخته شده در کودکی ارتباط دارد. اما سؤال اصلی این جاست که چطور می‌توان مهارت تصمیم گیری را به کودک آموزش داد؟ اگر این سؤال ذهن شما را نیز به خود مشغول کرده ما در ادامه این مقاله به ارائه راهکارهایی برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان پرداخته‌ایم.
آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان | چرا کودکان به این مهارت نیاز دارند؟
تصمیم گیری یکی از مهارت‎های شناختی بسیار مهم در انسان است. ما از لحظه‌ای که بیدار می‌شویم تا زمانی که می خوابیم دائما در سطوح مختلف در حال تصمیم گیری هستیم حتی بدون آنکه نسبت به بسیاری از آن‌ها آگاهی داشته باشیم. برای مثال مواردی نظیر اینکه چه لباسی بپوشیم یا اینکه چه غذایی بخوریم همگی نمونه‌های کوچکی از تصمیم گیری در سطوح پایین هستند. اما اینکه چه شغلی انتخاب کنیم یا چه علاقه مندی‌هایی را دنبال نماییم نیاز به مهارت تصمیم گیری در سطوح بالا دارد.
نکته قابل توجه این جاست که این مهارت به خودی خود ارتقا پیدا نمی‌کند بلکه کودکان برای شکل دادن یک شخصیت مصمم نیازمند آموزش‌ها، حمایت‌ها و تقویت والدین خود هستند. پدر و مادرهایی که دائما تلاش می‌کنند همه مسئولیت‌های فرزند خود را به عهده بگیرند شاید هیچ قصدی به جز دلسوزی برای کودک خود نداشته باشند اما مراقبت‌های افراطی به طور غیر مستقیم این پیام را به فرزندشان منتقل می‌کند که او نمی‌تواند به تنهایی از پس کارهای خود بربیاید و برای انجام درست هر کاری به پدر و مادر خود نیاز دارد. این مسئله می‌تواند در بزرگسالی زمینه ساز مشکلاتی نظیر شکل گیری شخصیت وابسته شود. به همین خاطر بسیار اهمیت دارد که از کودکی رفتارهای مستقلانه فرزندتان را تشویق نمایید و به او نشان دهید که می‌تواند با تلاش و تمرین فردی قابل اعتماد باشد.
آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان | چند راهکار علمی
بطور کلی آموزش مهارت های زندگی به کودکان موضوع مهمی است که با مطالعه کتب مرتبط و مشاوره با متخصصان می‌توان آنرا فرا گرفت. تصمیم‌گیری درست مهارتی است که نیازمند آموزش دیدن و تمرین در موقعیت‌های مختلف زندگی است. در ادامه به چند تکنیک مؤثر اشاره خواهیم کرد که به شما کمک می‌کنند این مهارت را به فرزندانتان آموزش دهید. 
1- گزینه‌های مختلف را پیش روی کودک قرار دهید
برای آنکه تصمیم گیری در ابتدا برای فرزندتان راحت‌تر اتفاق بیفتد و او با این فرایند زودتر آشنا شود، در تصمیم‌گیری برای فرزندتان چند گزینه ایجاد کنید و از او بخواهید تا بین آن‌ها انتخاب کند. برای مثال از 2 سالگی که میل به استقلال در کودک خود را نشان می‌دهد، ممکن است که او بخواهد همه کارها را خودش انجام دهد، مثلا تصمیم‌گیری برای انتخاب لباس‌هایی که بیرون می‌پوشد را خودش به عهده بگیرد. در این زمان تلاش کنید تا مانع او نشوید. به جای آن چند لباس مناسب را پیش روی او بگذارید و از وی بخواهید تا خودش میان آن‌ها یکی را انتخاب کند.
2- الزامات را مشخص کنید
بسیار اهمیت دارد که در جریان آموزش تصمیم‌گیری درست، با فرزندتان گفتگوهای مفیدی داشته باشید و الزامات هر تصمیم را برای او مشخص کنید. برای مثال اگر در یک روز سرد می‌خواهید بیرون بروید و فرزندتان اصرار دارد که خود لباسش را انتخاب کند، بدون اینکه مستقیماً با او مخالفت کنید به او بگویید که می‌تواند خودش انتخاب کند فقط از بین گزینه‌ها تلاش کند تا گرم‌ترین لباس را پیدا کرده و به شما نشان دهد. در واقع مشخص کردن الزام گرم بودن لباس در فرایند یک گفت و گوی صمیمانه یا یک بازی در شکل‌گیری بهترین روش تصمیم‌گیری کمک بسیاری به کودک خواهد کرد.
3- سناریوی بدترین وضعیت را بچینید
هر تصمیمی که می‌گیریم ما را از طرفی با برخی مزایا و از طرف دیگر با برخی معایب رو به رو می‌کند. اما آنچه که به ما در انتخاب درست کمک می‌کند این است که بدانیم در بدترین حالت چه اتفاقی رخ خواهد داد. برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک نیز باید این مسئله مورد توجه قرار بگیرد. از کودک بپرسید که فکر می‌کند بدترین انتخاب و تصمیم چه خواهد بود و در صورت انجام آن چه اتفاقاتی رخ خواهد داد. پرورش توانایی آینده‌نگری و در نظر گرفتن شرایط به تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان منجر می‌شود. 
4- آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان | بررسی همه جوانب
برای تصمیم درست لازم است که بدانیم کفه ترازو به سمت کدام یک از گزینه‌ها سنگین‌تر است. در واقع باید با شناخت جوانب مثبت و منفی بتوانیم گزینه‌ای را انتخاب کنیم که بیشترین مزایا را دارد. این مسئله ساده به نظر می‌رسد اما بسیاری از بزرگ‌سالان نیز در سنجیدن جوانب موضوع اغلب با مشکل مواجه می‌شوند. برای کودکانی که به مدرسه می‌روند و خواندن و نوشتن می‌دانند می‌توانید لیستی تهیه کنید و به کمک هم مزایا و معایب انتخاب هرکدام از گزینه‌ها را روی کاغذ بنویسید. در جریان این کار از کودک بخواهید که مشارکت بیشتری داشته باشد و جوانب موضوع را حدس بزند و در نهایت خود بهترین گزینه را انتخاب کند.
5- برای کودک ملاک‌های بسیار بالا تعیین نکنید
ملاک هایی که برای تصمیم گیری فرزندتان انتخاب می‌کنید در تقویت یا تضعیف این مهارت تاثیر بسزایی دارند. برخی والدین که خود روحیه کمال گرایانه‌ای دارند همواره برای هر تصمیمی عالی ترین معیارها را در نظر می‌گیرند و این پیام را به فرزندشان منتقل می‌کنند که او باید در انجام هرکاری بهترین باشد. این مسئله می‌تواند اضطراب زیادی را به کودک تحمیل کرده و زمینه ساز شکل گیری کمال گرایی در او نیز شود.
در این حالت فرزندتان همواره به دلیل اینکه فکر می‌کند در رسیدن به معیارهای تعیین شده از جانب شما با مشکل مواجه است به طور کل احساس ناتوانی کرده و نمی‌تواند به تصمیمی قاطع برسد. در نتیجه بسیار مهم است که وقتی کودک را برای اتخاذ یک تصمیم راهنمایی می‌کنید واقع بین باشید و سطح توانمندی‌های او را در نظر بگیرید.
6- به جای سرزنش کردن کودک بر حل مسئله تاکید کنید
کودکان در مسیر رشد ممکن است بارها و بارها اشتباه کنند. این موضوع را در نظر بگیرید که توانایی‌های شناختی فرزندان در سنین کودکی همانند توانمندی‌های جسمانی شان محدود است و برای بهبودی نیاز به کمک شما دارد. در واقع همان طور که فرزندتان برای یادگرفتن راه رفتن بارها زمین می‌خورد و شما هربار باید دست او را بگیرید در مورد مهارت‌های زندگی نیز لازم است چنین دیدگاهی را حفظ نمایید. پس به جای اینکه به خاطر هر اشتباه کودک او را سرزنش کنید و رفتارش را زیر سوال ببرید تلاش کنید با یکدیگر گفت و گویی صمیمانه برقرار کرده و در مورد گزینه‌های درست صحبت نمایید.
علاوه بر این برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان اجازه دهید فرزندتان به جای غرق شدن در احساس گناه و ناراحتی به این مسئله فکر کند که چگونه می‌تواند تصمیات نادرست را جبران نماید. وجود این رویکرد تربیتی از جانب والدین از اعتماد به نفس فرزندان محافظت کرده و به آن‌ها در مدیریت درست هیجان‌ها کمک می‌کند.
7- به جای تمرکز بر اشتباهات، تصمیم‌های درست را تقویت نمایید
تقویت کردن از طریق تشویق کلامی یا رفتارهایی نظیر لبخند زدن، دست زدن، در آغوش کشیدن فرزند و خریدن یک جایزه به عنوان پاداش بیرونی نقش مهمی در شکل گیری رفتار فرزندتان ایجاد می‌کند. در حالی که تنبیه کردن تاثیر بسیار کمی در پرورش رفتارهای کودک دارد. در نتیجه به جای تمرکز بر اینکه فرزندتان چه کارهایی را درست انجام نمی‌دهد یا چه تصمیمات غلطی می‌گیرد تلاش کنید به تصمیم‌های درست فرزندتان بپردازید و وقتی کودک کاری را به درستی پیش می‌برد آن را نادیده نگیرید. بازخورد دادن در مورد رفتارهای صحیح فرزندتان به او نشان می‌دهد که برای گرفتن تصمیمات درست توانمند است و با تمرین بیشتر می‌تواند بر آن‌ها مسلط شود.
سوالات متداول
- چرا بعضی افراد از کودکی در تصمیم گیری مشکل دارند؟
عوامل مختلفی در تصمیم گیری ضعیف تاثیر می‌گذارند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به فقدان اعتماد به نفس کافی، وابستگی بیش از حد به والدین یا سایر افراد مهم زندگی، کمال گرایی و ترس از تنبیه اشاره کرد. برای اینکه مشکل را به طور دقیق تر شناسایی کنید لازم است که با یک متخصص روانشناس مشورت نمایید.
- آیا ضعف در تصمیم گیری در بزرگسالی می‌تواند نشان دهنده اختلال خاصی باشد؟
ضعف در تصمیم گیری به تنهایی یک اختلال نیست. اما اگر در کنار علائم دیگری نظیر وابستگی شدید به دیگران، عدم اعتماد به نفس، اضطراب زیاد و سایر عواملی از این دست قرار بگیرد می‌تواند به عنوان یک علامت از اختلال‌های روانشناختی در نظر گرفته شود. از جمله مهم‌ترین اختلال‌هایی که در آن‌ها فرد مشکلات تصمیم گیری دارد می‌توان به اختلال شخصیت وابسته اشاره کرد.