بزرگنمايي:

آریا بانو - بازده / مثبت گرایی سمی باور به این مسئله است که فارغ از وخامت یا دشواری یک وضعیت، آدم‌ها باید همواره نگرش مثبت خود را حفظ کنند. مثبت گرایی سمی یعنی پیروی از یک رویکرد خاص در زندگی: “‌فقط ارتعاشات مثبت داشته باشید.‌”‌ و با این‌که خوش‌بینی و عادت به تفکر مثبت می‌تواند فوایدی زیادی به همراه داشته باشد، در عوض، مثبت گرایی سمی تمام هیجان‌های سخت را برای رسیدن به ظاهری شاد و مثبت، و عموما کاذب، پنهان می‌کند.
همه می‌دانیم داشتن یک نگرش مثبت در زندگی برای سلامت روان‌مان مفید است. مشکل این‌جا است که زندگی همیشه مثبت نیست. همه‌ی ما با هیجان‌ها و تجربه‌های دردناک دست به گریبان هستیم.
و این هیجان‌ها، با این‌که غالبا ناخوشایند و دشوار هستند، باید احساس شوند و صادقانه و آشکارا مورد رسیدگی قرار بگیرند.
مثبت گرایی سمی تفکر مثبت یا مثبت‌اندیشی را به شکل افراطی به همه چیز تعمیم می‌دهد. این نگرش فقط بر اهمیت خوش‌بینی تاکید ندارد، بلکه هر گونه ردپایی از هیجان‌های انسانی را که به شدت مثبت یا شاد نباشند، تحقیر و انکار می‌کند.
1. اشکال مختلف مثبت گرایی سمی
مثبت گرایی سمی می‌تواند اشکال گوناگونی داشته باشد. در ادامه، به برخی نمونه‌هایی اشاره می‌کنیم که ممکن است در زندگی‌تان با آن‌ها برخورد کرده باشید:
الف. وقتی یک اتفاق بد برای‌تان می‌افتد، مثلا شغل‌تان را از دست می‌دهید، دیگران به شما می‌گویند “‌فقط مثبت فکر کن‌”‌ یا “‌به نیمه‌ی پر لیوان نگاه کن‌”‌. با این‌که چنین اظهارنظرهایی معمولا از روی دلسوزی گفته می‌شوند، می‌توانند باعث شوند نتوانید حرف‌هایی را که درباره‌ی این اتفاق در دل‌تان نگه داشته‌اید، به زبان بیاورید.
ب. پس از تجربه‌ی از دست دادن چیزی یا کسی، آدم‌ها معمولا به شما می‌گویند “در ‌هر اتفاقی حکمتی وجود دارد‌”‌. با این‌که آدم‌ها معمولا این حرف را به این دلیل به زبان می‌آورند که شما را دلداری بدهند، باعث می‌شوند نتوانید از دردهای‌تان بگویید و مجبور شوید سرکوب‌شان کنید.
پ. وقتی ناامیدی یا اندوه‌تان را برای برخی از آدم‌ها بیان می‌کنید، آن‌ها شاید به شما بگویند “‌شادی یک انتخاب است‌”‌. این حرف به این معنی است که اگر هیجان‌های منفی را در زندگی‌تان احساس می‌کنید، به این دلیل است که خودتان انتخاب‌اش کرده‌اید و شما مقصر هستید که شادی را “‌انتخاب‌” نکرده‌اید.
آدم‌ها از گفتن چنین جمله‌هایی معمولا نیت بد ندارند – آن‌ها فقط نمی‌دانند چه بگویند و نمی‌دانند چگونه دلداری‌تان بدهند؛ ولی با گفتن این حرف‌ها به شما آسیب می‌زنند. این جمله‌ها، در بهترین حالت، کلیشه‌های کهنه و قدیمی هستند که فقط باعث می‌شوند کمی از دردتان کم شود تا مجبور نباشید با احساسات سایر آدم‌ها دست و پنجه نرم کنید.
این جمله‌ها در بدترین حالت نیز ممکن است به سرزنش کردن و شرمنده شدن آدم‌هایی منجر شوند که با شرایط فوق‌العاده سختی دست به گریبان هستند.
مثبت گرایی سمی آدم‌ها را از حمایت واقعی مورد نیازشان برای مقابله با مشکلات پیش رو محروم می‌کند.
2. علت‌های مضر بودن مثبت گرایی سمی
مثبت گرایی سمی واقعا می‌تواند برای آدم‌هایی که لحظات دشواری را پشت سر می‌گذارند، مضر باشد. مثبت گرایی سمی باعث می‌شود آدم‌ها به جای آن‌که قادر باشند هیجان‌های واقعی‌شان را با دیگران در میان بگذارند و از پشتیبانی بی قید و شرط آن‌ها بهره‌مند شوند، متوجه می‌شوند احساسات‌شان رد شده، نادیده گرفته شده،‌ یا به طور کلی کذب شناخته شده‌اند.
الف. مثبت گرایی سمی باعث شرمندگی می‌شود. وقتی آدم‌ها دچار ناراحتی می‌شوند، نیاز دارند هیجان‌های‌شان از جانب دیگران پذیرفته و درک شوند؛ به این ترتیب، آن‌ها می‌توانند به آرامش برسند و عشق دوستان و اعضای خانواده‌شان را درک کنند. ولی مثبت گرایی سمی به آدم‌ها می‌گوید هیجان‌های‌شان نادرست و کذب هستند.
ب. باعث احساس گناه می‌شود. مثبت گرایی سمی این پیام را به آدم‌ها می‌دهد که اگر نتوانند راهی برای رسیدن به احساس مثبت پیدا کنند – حتی در شرایط مواجهه با یک تراژدی، حتما کار اشتباهی انجام داده‌اند.
پ. از درک هیجان‌های واقعی انسانی جلوگیری می‌کند. مثبت گرایی سمی از یک سازوکار اجتنابی پیروی می‌کند. وقتی سایر آدم‌ها دچار این طرز رفتار می‌شوند، سعی می‌کنند از موقعیت‌های هیجانی که باعث ایجاد احساس ناراحتی در آن‌ها می‌شوند، اجتناب کنند. ولی گاهی اوقات ما همین ایده‌ها را روی خودمان پیاده، و چنین ایده‌های سمی را درون خود نهادینه می‌کنیم. به این ترتیب، هر گاه هیجان‌های سخت و دردناک به سراغ‌مان می‌آیند، سعی می‌کنیم آن‌ها را کوچک‌تر جلوه دهیم، رد کنیم، یا انکار کنیم.
ت. از رشد شخصیت‌مان جلوگیری می‌کند. مثبت گرایی سمی باعث می‌شود از احساس هیجان‌هایی که ممکن است دردناک باشند، اجتناب کنیم؛ ولی این طرز فکر توانایی‌مان را نیز برای مواجهه با احساسات چالش‌برانگیزی که در نهایت، به رشد و رسیدن به بینشی عمیق‌تر منجر می‌شود، محدود می‌کند.
با شروع همه‌گیری جهانی کووید 19، مانترا یا ورد “‌فقط ارتعاشات مثبت‌‌”‌ خیلی از آدم‌ها را دچار ناراحتی و دردسر کرده است. در طول همه‌گیری کرونا، آدم‌ها با بیماری، خانه‌نشینی، فشار دولت‌ها برای ماندن در خانه، تعطیلی کسب و کار‌ها، دورکاری، چالش‌های تعطیلی مدارس، از دست دادن شغل، و مشکلات مالی رو به رو شده‌اند.
آدم‌ها نه تنها با اختلالات گسترده‌ای در زندگی‌شان مواجه‌اند، بلکه هم‌چنین، همواره تحت فشار هستند تا در طول زمانی که از هر جنبه برای آن‌ها دشوار و آسیب‌رسان است، سازنده و مثبت باقی بمانند.
بر اساس گزارش انجمن روان‌شناسی آمریکا در 2020 در خصوص استرس در میان مردم این کشور، 46 درصد از بزرگسالان آمریکایی که دارای فرزندان زیر 18 سال هستند، در طول دوره‌ی همه‌گیری کرونا با سطوح بسیار بالایی از استرس دست و پنجه نرم می‌کنند.
در مواجهه با تجربه‌ها و چالش‌های سخت می‌توان خوش‌بین ماند، ولی نباید به آدم‌هایی که دچار ضربات روحی شده‌اند، بگوییم مثبت بمانند یا اگر نتوانند نگرش مثبت و خوش‌بینانه‌ی خود را حفظ کنند، حتما مورد قضاوت قرار می‌گیرند.
3. نشانه‌های مثبت گرایی سمی
مثبت گرایی سمی معمولا می‌تواند بسیار ظریف و پیچیده باشد، ولی با آگاهی از نشانه‌های آن می‌توانیم این طرز رفتار را به شکل بهترین شناسایی کنیم؛ برخی از نشانه‌های مثبت گرایی سمی عبارت هستند از
الف. پاک کردن صورت مسئله به جای مقابله با آن.
ب. احساس گناه به خاطر هیجان‌هایی نظیر اندوه، خشم، یا ناامیدی.
پ. پنهان کردن احساسات واقعی در پس نقل‌قول‌های مثبتی که از لحاظ اجتماعی پذیرفته‌تر هستند.
ت. پنهان کردن یا تغییر احساسات واقعی.
ث. کم‌رنگ کردن احساسات سایر آدم‌ها، به دلیل آن‌که این احساسات باعث ناراحتی می‌شوند.
ج. خجالت‌زده کردن دیگران به خاطر آن‌که نگرش مثبت ندارند.
چ. تلاش برای تحمل کردن یا پشت سر گذاشتن هیجان‌های دردناک.
4. نحوه‌ی اجتناب از مثبت گرایی سمی
اگر دچار مثبت گرایی سمی شده‌اید – یا اگر این طرز رفتار را در خودتان مشاهده کرده‌اید – کارهایی را می‌توانید انجام بدهید که باعث ایجاد رویکردی سالم‌تر و کارسازتر برای‌تان بشوند. در ادامه، به برخی از این کارها اشاره می‌کنیم:
الف. هیجان‌های منفی‌تان را کنترل کنید، ولی آن‌ها را انکار نکنید. اگر هیجان‌های منفی‌تان را تحت کنترل خود در نیاورید، می‌توانند باعث ایجاد استرس بشوند؛ ولی همین هیجان‌های منفی می‌توانند اطلاعات مهمی را به همراه داشته باشند که باعث ایجاد تغییراتی سودمند و مثبت در زندگی‌تان شوند.
ب. در مورد احساسات‌تان واقع‌گرا باشید. وقتی با یک موقعیت استرس‌زا مواجه می‌شوید، طبیعی است که احساس استرس، نگرانی، یا حتی ترس کنید. از خودتان انتظارات عجیب و غریب نداشته باشید. از خودتان مراقبت کنید و گام‌هایی را برای بهبود موقعیت‌تان بردارید.
پ. طبیعی است اگر احساسات متفاوت و متعددی داشته باشید. اگر با یک چالش رو به رو شده‌اید، ممکن است در مورد آینده دچار اضطراب شوید و هم‌زمان، به موفقیت‌تان نیز امیدوار باشید. هیجان‌های شما به اندازه‌ی شرایطی که در آن قرار دارید، می‌توانند پیچیده باشند.
ت. به حرف‌های دیگران گوش دهید و حمایت‌تان را به آن‌ها نشان دهید. وقتی فردی هیجان‌های دشوار خود را برای شما بیان می‌کند، سعی نکنید وی را با حرف‌های کلیشه‌ای و سمی خاموش کنید. در عوض، بگذارید بفهمند احساسات‌شان طبیعی است و شما به حرف‌های‌شان گوش می‌دهید.
ث. به احساسات خود توجه کنید. آن دسته از صفحات موجود در شبکه‌های اجتماعی را که به ترویج “‌مثبت‌ گرایی‌” می‌پردازند، دنبال کنید؛ این صفحات گاهی اوقات منبعی الهام‌بخش هستند؛ ولی به این نکته نیز توجه کنید که پس از مشاهده و تعامل با این صفحات چه احساسی به شما دست می‌دهد. اگر پس از مشاهده‌ی مطالبی درباره‌ی خوش‌بینی و امید، دچار احساس شرمندگی یا گناه شدید، شاید این صفحات حاوی مثبت گرایی سمی باشند. در این موارد، سعی کنید میزان مراجعه‌تان را به شبکه‌های اجتماعی محدود کنید.
به خودتان فرصت دهید تا احساسات‌تان را حس کنید. به جای تلاش برای اجتناب از هیجان‌های دشوار و پیچیده، سعی کنید آن‌ها را احساس کنید. این احساسات واقعی، درست، و مهم هستند. این هیجان‌ها حاوی اطلاعات مهمی هستند و کمک‌تان می‌کنند به بینشی از خودتان برسید که برای اعمال تغییرات مثبت در زندگی‌تان به آن نیاز دارید.
البته، منظور ما این است که لزوما به هر هیجانی که در وجودتان حس می‌کنید، واکنش نشان دهید. گاهی اوقات، لازم است گوشه‌ای در آرامش بنشینید، و پیش از هر اقدامی، زمان و فضای کافی را برای تحلیل موقعیت به خودتان بدهید.
بنابراین، وقتی در حال دست و پنجه نرم کردن با مسائل دشوار هستید، به راه‌هایی فکر کنید که از طریق آن‌ها بتوانید هیجان‌های‌تان را به شیوه‌ای سازنده به زبان بیاورید. آن‌ها را روی کاغذ بنویسید. با یک دوست صحبت کنید. پژوهش‌ها نشان داده‌اند، بیان احساسات از طریق واژه‌ها می‌تواند از شدت احساسات منفی بکاهد.
جمله‌های سمی