آریا بانو - نقش سازنده و غیرسازنده تقلید در کودکان چیست؟
کودکان در چند سال اول زندگیشان به سرعت مهارت های جدیدی را می آموزند مثل اینکه؛ چگونه باید از اشیاء و اسباب بازی هایشان استفاده کنند یا اصول و قوانین زبان مادری خود را می آموزند. با وجود این حجم از اطلاعات این سوال مطرح می شود؛ کودکان چگونه با این سرعت می توانند این حجم از مهارت را یاد بگیرند؟
تقلید در کودکان
روانشناسان حدس می زنند پاسخ این سوال در توانایی خارق العاده ی انسان در فرآیند تقلید نهفته است. این تقلید می تواند شامل تقلید از شنیده ها و دیده ها باشد. بسیار در اطرافمان می بینیم که کودکان خردسال رفتارهای مختلفی را از اطرافیان تقلید می کنند که شامل انجام کارهای ساده تا تقلید از صدای والدین خود می شود.
همه ی والدین هنگامی که فرزندشان برای اولین بار چیزی را مثل حرکت خاص سر و صورت تقلید می کند، به وجد می آیند و مدام از فرزندشان می خواهند حرکت خود را دوباره تکرار کند. بنابر مطالعاتی که انجام شده؛ تقلید نقش مهمی در شکل گیری شخصیت و رشد کودک دارد. کودکان با تقلیدی که در دو سال اول زندگیشان انجام می دهند می توانند به رشد زبانی و رشد اجتماعی دست پیدا کنند.
تقلید در کودکان فطری است یا آموختنی؟
در ابتدا تصور می شد که کودکان در سال اول زندگیشان ،توانایی تقلید را پیدا می کنند ؛ولی مدتی بعد مشخص شد که انسان چند ساعت بعد از تولدش ، توانایی تقلید از رفتار را دارد. از آنجا که نوزادان توانایی خیلی کمی برای انجام حرکات عمدی دارند؛ این مطالعات بر روی نوزادان با حرکات بسیار ساده مثل درآوردن زبان انجام شد و در نهایت مشخص شد که تقلید امری کاملا ذاتی و فطری است.

تقلید از چه سنی آغاز می شود؟
همانگونه که اشاره شد تقلید از همان چند ساعت بعد از تولد آغاز می شود و تا دو سالگی (مرحله حسی حرکتی) همچنان ادامه دارد و به همین طریق می تواند مرحله ی رشد شناختی کودک را شکل دهد.
چه رفتاری را تقلید می گوییم؟
تقلید دارای دو ویژگی است:
1) باید به گونه ای باشد که رفتار مورد نظر عینا تکرار شود.
2) کاملا انتخابی باشد؛ یعنی پاسخی که دریافت می شود صرفا در برابر یکی از رفتارهای الگو گیرنده باشد ،نه طیفی از رفتارها.
بنابراین رفتاری که این دو ویژگی را داشته باشد به آن تقلید می گوییم.
دوره های تقلید در کودکان چگونه است؟
این دوره ها شامل سه بازه ی زمانی است:
دوره اول:
از بدو تولد آغار می شود و تا 2 سالگی ادامه دارد همزمان با دوره ی حسی حرکتی پیاژه (روانشناس معروف که این نظریه را ارائه داد) و این مرحله خودش به 6 مرحله ی دیگر تقسیم میشود:
• مرحله اول- تقلید به صورت بازتابی: در این مرحله تقلید کودک جزئی و محدود است و به شکل بازتابی از رفتارهای دیگران نمود پیدا می کند. مثلا اگر یک کودک در اتاق گریه کند کودک دیگر هم بعد ازمدتی شروع به گریه می کند.
• مرحله دوم- شکل گیری عادت: اولین عادات در این مرحله تشکیل می شود و گاهی هم تقلید اتفاق می افتد که این تقلید ها به سه شکل انجام می شوند: تقلید صوتی ،تقلید به شکل متقابل، تقلید گهگاهی. 
• مرحله سوم- تقلید نظام مند و یا هدف مند : در این مرحله کودک ، صداهایی که مربوط به خودش هست را به شکل هدفمند تقلید می کند ، اما هنوز تقلید به صورت مجموعه حرکات و صداها است. این نوع تقلید در حدود سن 4 و نیم ماه ،که میان دیدن و گرفتن اشیاء ارتباط و هماهنگی ایجاد می شود، آغاز خواهد شد.
در حقیقت به موازات تکمیل حس شنوایی و بینایی در 6 ماهگی ، صداها می توانند توجه نوزاد را به خود جلب کنند و او تقیلد از صداها را نیز در این سن آغاز می کند. در سن هفت ماهگی که کودک شروع به ایجاد صداهای از خود می کند مثل بوبو، ماما و... در واقع این صداها تقلید نیستند بلکه این ها خلق شده توسط خود نوزاد اند.
• مرحله چهارم- تقلید کردن از حرکات نامرئی : این مرحله بسیار حائز اهمیت است کودک حرکاتی که قبلا دیده و درحافظه اش نگه داشته را در زمانی دیگر به اجرا خواهد گذاشت.

• مرحله پنجم- پیشرفته تر شدن در تقلید حرکات نامرئی : در این مرحله کودک اتفاق هایی که جلوی چشمش نیستند یا حرکت هایی روی قسمت هایی که خودش نمی تواند ببیند (مثل پیشانی) را راحت تر تقلید می کند. مثلا اگر شما دستتان را به سمت پیشانی کودک ببرید او نیز این کار را تکرار می کند اما ممکن است ابتدا دست خود را به سمت چشم خود ببرد و بعد از مدت کوتاهی حرکت را به درستی تقلید می کند.
• مرحله ششم- در این مرحله کودک می تواند کار فردی را در عدم حضور او تکرار کند: به این شکل که اگر فرد،کاری را انجام دهد کودک در ذهن خود نگه می دارد و بعد از مدتی (نسبتا کوتاه) در عدم حضور شخص، کار را تقلید می کند.
دوره دوم:
از 2 تا7 سالگی رشد روانی کودک در حال پیشرفت است و تقلید های او بیشتر حالت و جنبه ی ذهنی به خود می گیرند؛ یعنی اگر کودک در مرحله قبل از الگو ها و موقعیت هایی که دیده بود ایده ای برای تقلید می گرفت ، دراین دوره کودک از حرکاتی تقلید می کنند که پیش روی او نیست. در این دوره بازی ها بیشتر جنبه تخیلی به خود می گیرند. 
دوره ی سوم:
از 7 سال به بالا؛ با تحول بیشتر فرایندهای عقلی، تقلید وارد حالت ذکاوت و تامل می شود و کودک سعی می کند در تقلید هایش هوش و ذکاوت خود را به کار گیرد.

چرا تقلید در کودکان اهمیت دارد؟
ایجاد حس استقلال: هنگانی که کودک شما شروع به کپی برداری و تقلید می کند درواقع حس استقلال و بزرگ بودن به دست او می دهد. هنگامی که از پدر خود کار کردن را تقلید می کند، حس اقتدار و اعتماد به نفس در او ایجاد می شود. این کار به مرور زمان به او می آموزد که می تواند مستقل باشد و کارهایش را به تنهایی انجام دهد.
انجام کارهای روزمره: این موضوع بر اهمیت رفتار درست والدین به خصوص در حضور فرزندشان تاکید دارد. فرزندان دقیقا کاری را تکرار می کنند که از والدین خود یادگرفته اند: لذا والدین باید بهترین الگوها برای فرزندان خود باشند.
تکامل زبان: تقلید اساس رشد زبانی است. همانطور که اشاره شد کودکان در ابتدا شروع به تقلید آواها می کنند، کم کم دایره صداهای خود را محدود تر و به نسبت واضح تر می کنند، به طوری که در ابتدا از کلمات ب ب ،بوبو و سپس از کلمات واضحی مثل ماما، آب و... استفاده می کنند تا بتوانند مفهوم را برسانند.
نکاتی که می تواند توانایی تقلید مثبت را در کودک تقویت کند
• با کودک ارتباط چشمی برقرار کنید وبه صورت او نگاه کنید.
• اگر کودکتان تازه زبان باز کرده، تمام آواها و کلمات او را تقلید کنید.
• بازی کودک را تقلید کنید و پا به پای او شما هم بازی کنید.
• حرکات بدنی او را تقلید کنید و مطمئن شوید کودک شما متوجه تقلیدتان از حرکاتش شده.
• تقلیدی که انجام می دهید را هیجان انگیز تر کنید، با کمی اغراق در حرکات و صدا ها توجه او را به خود جلب کنید.

تقلید کودکان از همسالان خود
تقلید کردن کودکان به شکلی است که دوست دارند، دقیقا شبیه کاری که دوستشان انجام می دهد را انجام دهند. آنها ممکن است حتی در ساعت خوابشان، نوع راه رفتن، لباس پوشیدن ، غذا خوردن از دوستشان تقلید کنند. آنها درباره ی اعتقادات، ارزش پول، احترام به ارزش های والدین هیچ پیش زمینه ای ندارند ؛ بنابراین اگر کاری را انجام می دهند که خلاف تمام موارد ذکر شده است قصد بدی ندارند، آنها فقط می خواهند شبیه دوستان خود باشند و فقط هدف خودشان را در نظر می گیرند.
والدین در رد کردن برخی خواسته های کودکشان بسیار پافشاری می کنند و آن را غیر قابل قبول می دانند و با این کار باعث پافشاری و تکرار عمل فرزنشان می شوند علاوه برآن ممکن است کودک از جمع دوستان خود رانده شود.
در این موارد صبر و تحمل والدین بسیار کمک کننده است و اگر موارد از کنترل آنها خراج شد، بهترین روش مراجعه به مشاور است.
تقلید کودکان از حیوانات به چه صورت است؟
دلایلی که ممکن است در این زمینه وجود داشته باشد عبارتند از:
• تماشا کردن بیش از حد کارتون هایی در این مورد
• نداشتن تفریح و سرگرمی که بتواند اوقات شادی را برای کودک رقم بزند
• شاید رفتار تقلید شده ای از دوستان و همسالان خود دیده است.
• ممکن است رفتارهایی کودک را آزار دهد و در قالب این حیوانات، سعی در خالی کردن این رفتار ها داشته باشد.

راهکارها در زمینه ی تقلید از حیوانات چیست؟
• از لحاظ عاطفی توجه بیشتری به کودک خود داشته باشند، سعی کنند خلاءهای او را بشناسند و آنها را پر کنند. 
• تماشای این گونه کارتون ها را که می تواند این حس را عمیقا به او القا کند را محدود کنند و از کارتون هایی با موضوعات دیگر برای کودک استفاده کنند.
• از حساسیت های زیاد نسبت به این قضیه پرهیز کنید زیرا سبب تشدید آن می شود .در آن مواقع حواس کودک خود را پرت کنند و موقعیتی جذاب برای او بسازند تا با آن سرگرم شوند.
در صورت عدم مشاهده تغییر در رفتار کودک به روان شناس مراجعه کنند.
گردآوری: بخش کودکان بیتوته