چاپ

آریا بانو - مجله ایلیاد / شاید تا کنون در مورد تناقض فرمی چیزی شنیده باشید، ولی اگر نشنیده‌اید ساده شده‌ی آن به این ترتیب است؛ فرض کنید حیات‌های فرازمینی متعددی در جاهای دیگر جهان وجود داشته باشند، چرا تا کنون آن‌ها را ندیده‌ایم؟ اگر تمدن‌های متعدد دیگر به‌جز ما انسان‌ها نیز وجود دارند و از لحاظ علوم از انسان‌ها پیشرفته‌تر هستند، چرا کاری که ما می‌کنیم را انجام نمی‌دهند؟ چرا فضاپیما به فضا پرتاب نمی‌کنند تا ما را پیدا کنند؟ یکی از تئوری‌هایی که می‌تواند پاسخی برای پرسش‌های بالا باشد، این است که فرازمینی‌ها در سیاره‌های خود گیر افتاده‌اند و نمی‌توانند از اتمسفر سیاره‌ی خود خارج شوند.
یکی از ایده‌های مهم در این زمینه، «فیلتر بزرگ» نام دارد. این فرضیه چنین عنوان می‌کند که موجودات فرازمینی نمی‌توانند منظومه‌ی خود را رها کنند و کل کهکشان را مال خود کنند، زیرا چیزی رخ داده و از این کار آن‌ها جلوگیری می‌کند. البته ما نمی‌دانیم که حیات‌های فرازمینی در حد حیات‌ چند سلولی هستند و یا در حد حیوانات زمینی هستند و یا حتی فراتر از این‌ها نیز وجود دارند.
چیزی که در نظریه‌ی فیلتر بزرگ جالب می‌نماید، این است که نمی‌دانیم ما از فیلتر بزرگ عبور کرده‌ایم یا این فیلتر در آینده منتظر ما است. شاید زمین در ابتدا فقط حیات تک سلولی داشته و ما توانسته‌ایم از فیلتر بزرگ عبور کنیم. شاید فیلتر در آینده منتظر ما است و قبل از اینکه بتوانیم زمین را ترک کنیم، ما را نابود خواهد کرد. شاید فیلتر بزرگ جنگ‌های جهانی و یا پایان یافتن منابع زمین باشد.
به همین دلایل، فلاسفه و دانشمندان با توجه با نظریه‌ی فیلتر بزرگ اذعان دارند که کشف شواهد حیات بر روی سیاراتی مانند مریخ می‌تواند خبر بدی باشد. پروفسور «نیک بوستروم» فیلسوف دانشگاه آکسفورد امیدوار است که جستجو به دنبال حیات‌های فرازمینی موفقیت‌آمیز نباشد. بوستروم در مقاله‌ای که در سال 2008 منتشر کرده، می‌گوید: «یافتن حیات ساده بر روی سیارات دیگر نشان دهنده‌ی رخ دادن فیلتر بزرگ پس از این مرحله از حیات است. اگر بر روی سیارات دیگر شواهد حیات‌ چندسلولی مشاهده شوند، به این ترتیب ما باید فیلتر بزرگ را نزدیک‌تر به خود حس کنیم.»
بوستروم معتقد است که برای درک زمانی که فیلتر بزرگ اتفاق می افتد، باید به حیات بر روی زمین توجه جدی‌تری شود تا مراحل غیرمحتمل آن کشف شوند. وی می‌گوید: «یکی از معیارهای مد نظر ما این است که گذار فقط می‌تواند یک بار اتفاق بیفتد، بنابراین چیزهایی که چندین بار روی زمین تکامل یافته‌اند از این قاعده مستثنی می‌شوند. مشخصات تکاملی که رخ دادن آن‌ها مدت‌ها طول می‌کشد، نشان می‌دهد که این مراحل تکاملی غیرمحتمل محسوب می‌شوند. به‌عنوان مثال، ایجاد حیات در روز اول غیرمحتمل بوده است. تکامل حیوان به انسان در زمان کوتاهی رخ داده است و به این ترتیب کاندیدای ضعیفی برای فیلتر بزرگ محسوب می‌شود.»
بوستروم معتقد است که شواهد حیات مهره‌داران بر روی مریخ خبر بسیار بدی است و نشان می‌دهد که فیلتر بزرگ در آینده‌ی ما نیز وجود دارد و ما باید منتظر منقرض شدن قبل از بلوغ تکنولوژیکی و سفر به کهکشان‌ها باشیم. بوستروم می‌گوید: «به این دلایل من امیدوارم که کاوش‌های فضایی به هیچ جایی نرسند.»